Αρχαία ελληνικά και ξένες γλώσσες
Κύριε διευθυντά
Oλα τα ινστιτούτα ξένων γλωσσών διακηρύσσουν ότι με εντατικά μαθήματα επί τρεις μήνες αποκτάς τις βασικές γνώσεις της ξένης γλώσσας. Στην Ελλάδα συμβαίνει το περίεργο oι μαθητές ύστερα από πολλές ώρες διδασκαλίας των αρχαίων όχι μόνο δεν μπορούν να διαβάσουν απλά κείμενα στην ελληνιστική μορφή της γλώσσας όπως του Πλούταρχου, έστω με τη βοήθεια λεξικού ή μετάφρασης, αλλά με την ανάμνηση των δυσκολιών της διδασκαλίας μισούν τα αρχαία. Επίσης, δεν είναι σπάνιο σε παρέες όλων των ηλικιών να ακούς «εγώ μισούσα τα αρχαία». Είναι μεγάλο κρίμα για πολλούς λόγους. Ο κυριότερος είναι ότι τα αρχαία αποτελούν την ταυτότητα ότι ήμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, διότι μιλάμε την ίδια γλώσσα και ζούμε στο ίδιο περιβάλλον με εκείνους. Τίποτε άλλο δεν μας συνδέει τόσο με τους αρχαίους όσο η ελληνική γλώσσα που είναι συνεχής και ενιαία μέχρι σήμερα από την πρώτη εμφάνισή της σε γραπτή μορφή τον 8ο π.Χ. αιώνα. Και ας αφήσουμε το «εμείς κτίζαμε Παρθενώνες όταν εσείς ζούσατε στα δένδρα», που πετάμε με υπερηφάνεια, διότι εκτιθέμεθα ως υπερφίαλοι, ενώ οι ξένοι δεν θίγονται διότι γνωρίζουν ότι εκείνοι εκτιμούν και υιοθετούν το αρχαίο πνεύμα και όχι εμείς. Εκείνοι μαθαίνουν ως άγνωστη γι’ αυτούς ξένη γλώσσα τα αρχαία, ενώ εμείς την αρχαία μορφή της γλώσσας που μιλάμε κάθε μέρα, της οποίας οι λέξεις είναι σε ποσοστό 90% είτε ίδιες με τις λέξεις της νεοελληνικής είτε αναγνωρίσιμες ως προς την έννοιά τους. Με «τι» άρχιζαν την ερώτησή τους και με «και» συνέδεαν τις φράσεις τους οι ήρωες του Ομήρου και χρησιμοποιούσαν τα ίδια άκλιτα μόρια με μας: πώς, πότε, πού, ούτε αλλά, μη, και, μα (μα τον Δία), μέχρι, χωρίς, άρα, όμως, και άλλα πολλά (το άλλα και το πολλά (πολέα) επίσης ομηρικές) και τους ίδιους αριθμούς. Με την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα πήρε την ελληνιστική της μορφή η οποία ως προφορά διατηρήθηκε η ίδια επί 2.000 χρόνια μέχρι σήμερα και ως προς τις λέξεις είναι πολύ πιο κοντά προς τη νεοελληνική.
Με αυτή την τόσο στενή γλωσσική συγγένεια, η εκμάθηση των αρχαίων μορφών της ελληνικής γλώσσας δεν πρέπει να θεωρείται δύσκολη για τους Νεοέλληνες. Οι σύγχρονοι Eλληνες, όμως, δεν αγαπούν τα αρχαία ούτε συνειδητοποιούν τη μεγάλη κληρονομιά που τους άφησαν οι αρχαίοι για να τους μοιάζουμε. Ούτε συγκινούνται από το γεγονός ότι έχουν την ίδια αίσθηση της έννοιας και της δύναμης των λέξεων με τους αρχαίους όταν ακούν ή εκφέρουν τις κοινές λέξεις. Οι μαθητές επίσης δεν έχουν καμία βοήθεια ή παρότρυνση για να αγαπήσουν τα αρχαία και οι δάσκαλοι των αρχαίων είναι αδιάφοροι, απρόθυμοι, μέχρι και εχθρικοί προς τα αρχαία, μέσα στο πνεύμα της ήσσονος προσπάθειας που επικρατεί και βολεύει στην εκπαίδευση. Τι μπορεί να γίνει λοιπόν για να δείξουμε ότι τιμούμε την ταυτότητά μας με τους αρχαίους που μας χάρισαν μια απαράμιλλη σε λεξική δομή, πυκνότητα και πλαστικότητα μορφή της γλώσσας μας; Η ελπίδα είναι ότι από το τέλμα της αδιαφορίας και της απραξίας θα ξεπεταχθούν δάσκαλοι που θα σοφιστούν μεθόδους και δράσεις που θα κάνουν τα αρχαία ενδιαφέροντα και αγαπητά. Μια ιδέα είναι η Ελλάδα να γίνει διεθνές κέντρο διδασκαλίας και εκμάθησης των αρχαίων ελληνικών με την παραδοσιακή προφορά της καθομιλουμένης. Τα πανεπιστήμια της χώρας είναι κατάλληλα κατανεμημένα κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους και έχουν διδακτικό δυναμικό που μπορεί να ενισχυθεί. Οι πολυάριθμοι ξένοι που μαθαίνουν αρχαία στα κράτη τους θα μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα διαφόρων επιπέδων και διάρκειας, που θα συνοδεύονται με επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, σε παραστάσεις αρχαίων έργων και… σε παραλίες.
Μενελαος Μπατρινος
Ομ. καθηγητής Ενδοκρινολογίας