Κύριε διευθυντά
Στην «Καθημερινή» της 20ής Μαΐου με τον τίτλο «Πώς η Ελλάδα έσωσε την Ευρώπη», ο κ. Παύλος Παπαδόπουλος σχολίασε θαυμάσια βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα Benn Steil για το σχέδιο Μάρσαλ· εξηγεί τη σημασία του για την Αθήνα, την Ευρώπη και παγκόσμια. Σε αποτυχία του, η Ελλάδα θα είχε σοβιετοποιηθεί, το ίδιο πεπρωμένο θα είχε πιθανώς και η υπόλοιπη Ευρώπη, με πρώτη τη Δυτική Γερμανία. Η ζωή και η πολιτική γεωγραφία στην Ευρώπη και στον κόσμο θα ήταν σήμερα διαφορετικές· είναι πολύ αμφίβολο εάν θα είχε συμβεί η αυτοκατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989. Ολα αυτά επισημαίνονται στο βιβλίο μου «Ταξίδι μνήμης», Αστάρτη, 2017, ένα χρόνο πριν από το βιβλίο του Αμερικανού συγγραφέα. Επειδή η σύμπτωση ερμηνείας είναι μεγάλη, φίλοι πανεπιστημιακοί τηλεφώνησαν εάν είχα στείλει βιβλίο στο συγγραφέα και υπήρξε «αντιγραφή», τόσο όμοιες τους φάνηκαν οι απόψεις. Επιλεκτικά αναφέρω σελίδες 192, 461, 462, 550, 551, υποσημειώσεις 53, 135, 156. Ωστόσο, το αντισυμβατικό πνεύμα του ευρίσκεται σε όλο το βιβλίο. Ερμηνεύονται τα πραγματικά κίνητρα του πολέμου, οι προσωπικότητες των πρωταγωνιστών, που εξηγούν την ιστορική τους συμπεριφορά π.χ. Χίτλερ, Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Στάλιν, η περιστασιακή συμμαχία του τελευταίου με τους Δυτικούς, η «διπλή πολιτική» του (εξηγείται στο βιβλίο) που άρχισε να αποκαλύπτεται από το 1944 με το «ελληνικό πρόβλημα», πριν και αμέσως μετά τον πόλεμο. Η Μ. Βρετανία, που στήριζε την ερειπωμένη Ελλάδα απέναντι στην κομμουνιστική ανταρσία, έκαμε το 1946 έκκληση απελπισίας προς τις ΗΠΑ να την αντικαταστήσουν, διότι αδυνατούσε να συνεχίσει πέραν του Φεβρουαρίου 1947, λόγω οικονομικής κατάρρευσης από τον πόλεμο. Η δραματική έκθεση «Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα» (14-2-1947) του Πολ Πόρτερ, απεσταλμένου επειγόντως στην Αθήνα, αιφνιδίασε τον πρόεδρο και επειγόντως, 12 Μαρτίου, πέρασε το δόγμα Τρούμαν στο Κογκρέσο για διάσωση της Ελλάδας με μια ιστορική ομιλία.
Μετά την ψήφιση του δόγματος Τρούμαν, 12 Μαρτίου 1947, ο πρόεδρος ανέθεσε στον νεοδιορισμένο υπουργό Εξωτερικών από τον Ιανουάριο στρατηγό Μάρσαλ να το επεκτείνει προς όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στη Γερμανία, για να τις προστατεύσει από τον σοβιετικό επεκτατισμό. Το διευρυμένο τώρα σχέδιο Τρούμαν μετονομάσθηκε σε σχέδιο Μάρσαλ μετά τον Ιούνιο 1947, όταν στην παρουσίασή του από τον Μάρσαλ στο Χάρβαρντ ο διάδοχός του στο υπουργείο το 1949 Ντιν Ατσεσον παρατήρησε πως με το όνομα Τρούμαν λόγω αντιπάθειας προς το π΄ρόεδρο δεν περνάει από το Κογκρέσο. Ετσι διασώθηκε η Ευρώπη. Ο τίτλος του άρθρου της εφημερίδος πράγματι κυριολεκτεί. Η Ελλάδα είναι μικρή, στον σύγχρονο κόσμο ακόμα πολύ ιδεοληπτική, παρανοϊκά ετερόφωτη με αδυναμία να προσδιορίσει τις συντεταγμένες της ταυτότητάς της και χρονίως καιροσκοπικά διχασμένη με υποτροπιάζουσες αυτοκαταστροφικές κρίσεις· η φωνή της παραμένει αδύναμη, ανεπαρκώς αξιόπιστη, η εκπροσώπηση και η διαπραγματευτική της ικανότητα χλωμές, παρά τις σύγχρονες προσφορές της, τη γεωπολιτική θέση και το βαρύ παρελθόν της. Την παραίνεση Ισοκράτη προς Αθηναίους, στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου «Ας κυβερνήσουμε σαν μη υπήρξε ποτέ το κακό», ας την εισακούσουμε και σήμερα πάλι όλοι στην Ευρώπη και ας ξεχάσουμε δημιουργικά το κακό παρελθόν.
Μανολης Μπεχρακης