Κύριε διευθυντά
Πόσες φορές (τη μέρα) ακούμε ή διαβάζουμε τη λέξη αυτονόητο στον δημόσιο λόγο, ιδίως τα χρόνια της κρίσης; Δεν χρειάζεται να τις μετρήσω. Συχνά-πυκνά, στην επιχειρηματολογία προσώπων ή φορέων ή πολιτικών κομμάτων ξεφυτρώνει σαν «μαϊντανός» (ή άλλο ευώδες καρύκευμα) το «αυτονόητο» και η ανακάλυψη ή επανεφεύρεσή του. Πάντοτε ως ζητούμενο, άλλοτε με ειλικρίνεια και άλλοτε προσχηματικά. Να τολμήσω να πιθανολογήσω ότι συχνότερη είναι η δεύτερη περίπτωση; Πού βασίζω την τόλμη μου; Μα, στο γεγονός ότι αν οι ομιλούντες ή γράφοντες ενδιαφέρονταν πραγματικά για την επίτευξη του αυτονοήτου, θα είχαν κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να το υλοποιήσουν, ιδίως μάλιστα όταν βρίσκονται στα πράγματα και «περνάει από το χέρι τους» να κινηθούν προς την κατεύθυνση αυτή.
Φοβούμαι, ωστόσο, ότι το «αυτονόητο» είναι ένα κάποιο ιδανικό και άπιαστο όνειρο. Χρήσιμο για επίκληση, αλλά πρακτικά ανέφικτο, διότι έρχεται σε αντίθεση ή και σύγκρουση με αυτό που υπό ευρεία έννοια θα ονομάζαμε «κατεστημένο» ή «κατάκτηση» ή «κεκτημένο δικαίωμα» ή «έτσι μάθαμε» ή «έτσι θέλω». Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα και πρόχειρα: Αυτονόητο είναι ότι ο κάθε μαθητής διδάσκεται, ο κάθε εκπαιδευτικός διδάσκει, ο κάθε υπάλληλος ασκεί υπηρεσία/διεκπεραιώνει υποθέσεις, ο κάθε πολίτης σέβεται τους νόμους και τη δημόσια περιουσία, ο κάθε υπεύθυνος αξιωματούχος αναλαμβάνει τις ευθύνες που απορρέουν από το αξίωμά του. Αν ο μαθητής κάνει «κοπάνα» ή κατάληψη, ο εκπαιδευτικός δεν διδάσκει, ο υπάλληλος καθυστερεί, κωλυσιεργεί ή απεργεί, ο πολίτης γράφει τους νόμους και τη δημόσια περιουσία στις παλιές του σαγιονάρες, ο υπεύθυνος πετάει το μπαλάκι στον παραπάνω, στην αντιπολίτευση, στον ξένο παράγοντα, στους δημοσιογράφους, ουσιαστικά περιφρονεί/ καταργεί το αυτονόητο και ασκεί το «κατακτημένο» δικαίωμά του, το «έτσι θέλω» του. Αν όμως τον ρωτήσουν σχετικά, θα προστρέξει στην επίκληση του «αυτονοήτου» (με τη δική του έννοια).
Πόσο αλλιώτικα θα ήταν τα πράγματα εάν το αυτονόητο λειτουργούσε και εφαρμοζόταν στην κυριολεξία…
Αντωνης Παπαγιαννης, Ιατρός, Θεσσαλονίκη