Κύριε διευθυντά
Αφορμή για την παρούσα, το κείμενο της Γιούλης Επτακοίλη, «Τα πιο σημειωμένα με… μολύβι», ένα ανθολόγιο αποσπασμάτων από βιβλία, στα οποία στάθηκαν συνεργάτες της «Κ» στο φ. της 3ης/12.
Αντίθετα με άλλους που το χαρακτηρίζουν βανδαλισμό, πιστεύω ότι το να σημειώνεις κάτι που βρήκες ενδιαφέρον στις σελίδες ενός βιβλίου, αποτελεί την αμεσότερη μορφή επικοινωνίας μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα.
Συγχρόνως, υποδηλώνει ότι ξέρεις ότι έχεις κατακτήσει τα βιβλία σου. Κι ακόμα, ότι δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία για μια καταγραφή εντυπώσεων και αντιδράσεων της στιγμής. Που, βεβαίως, έχουν ένα γοητευτικό ενδιαφέρον, όταν τις συναπαντά κανείς με το πέρασμα του χρόνου…
Η συνήθεια αυτή, γνωστή με τον όρο Marginalia, επικράτησε να σημαίνει τις παρασελίδιες σημειώσεις, σκέψεις, ερωτήματα, σχόλια του αναγνώστη ενός βιβλίου πάνω στο περιθώριο (margin) των σελίδων του. Σημάδι μιας, πάντοτε ευκταίας, στοχαστικής, αργής, μοναχικής ανάγνωσης.
Με τα παραπάνω να συνιστούν το λιγότερο, το περισσότερο είναι τα marginalia του αναγνώστη να αποτελούν, με το βάθος και την έκτασή τους, μια προέκταση του συγγραφικού περιεχομένου, μια δεύτερη, προσωπική αυτή, ανάγνωση-συγγραφή του βιβλίου. Mια ανάγνωση με το λεξικό δίπλα. Με τον αναγνώστη να σκύβει στις παραπομπές, να σπεύδει στη βιβλιογραφία, να σημειώνει, να μοιράζεται αυτά που διάβασε με άλλους. Σύμφωνα με την ευχή, μάλλον με την (προφανώς διαψευσμένη) προσδοκία του Σεφέρη: «Επιτέλους, ας κάνει κάτι και ο αναγνώστης…».
Καίρια, εν προκειμένω, η επισήμανση του Locke (;): «Reading furnishes the mind only with materials of knowledge; it is thinking that makes what we read ours» – «Το διάβασμα είναι απλώς το υλικό, το μέσον για την επαφή με τη γνώση. Ομως, είναι η σκέψη του αναγνώστη που κάνει την όποια γνώση δική του».
Γιωργος Ι. Κωστουλας, Βούλα