Κύριε διευθυντά
Η εξαίρετη συνεργάτις σας Γιούλη Επτακοίλη στο σχόλιό της (Παρασκευή 10 Απριλίου 2020) με τίτλο «Οχι φόβο, ελπίδα» χρησιμοποίησε την έκφραση «ο χώρος του πολιτισμού» και προσδιόρισε ενδεικτικά κάποιες συντεταγμένες του, όπως τον κινηματογράφο, το θέατρο, τα μουσεία, τα εμβληματικά μνημεία και τη μουσική, που αναμφισβήτητα είναι λειτουργίες του πολιτισμού, αλλά δεν τον μονοπωλούν, δεν αποτελούν το αποκλειστικό περιεχόμενό του. Πιστεύω ότι κανείς δεν διεκδικεί υπέρ των τεχνών την αποκλειστικότητα. Είναι δυνατόν όμως να προκύπτουν παρανοήσεις, από τέτοιες διατυπώσεις, όπως όταν η αείμνηστη Μελίνα είχε αυτοπροσδιοριστεί (και οριοθετήσει τον αντίστοιχο χώρο και τους λειτουργούς του) με τη φράση «Εμείς, οι άνθρωποι του πολιτισμού». Ο πολιτισμός δεν μερίζεται σε επαγγελματικές κατηγορίες, είναι ο ίδιος ένα σύνολο από λογικές, ηθικές και αισθητικές κατηγορίες, στο οποίο συλλειτουργούν οι καλές τέχνες και τα γράμματα, η διανόηση και η πολιτική, οι ανθρωπιστικές προσφορές και οι ιδεολογικές αυτοθυσίες, η μοδίστρα από τα Γρεβενά και ο Σωτήριος Τσιόδρας, το παιδί που δουλεύει την ημέρα και πηγαίνει το βράδυ σε νυχτερινό σχολείο, η δασκάλα που αφιερώνει τη ζωή της στο σχολείο ακριτικού νησιού, ο στρατιώτης που εκπληρώνει με συνέπεια και αφοσίωση το καθήκον του. Βέβαια, υπάρχει και το διάσημο «Ηθοποιός σημαίνει φως» που διαλαλεί μια υπαρκτή πραγματικότητα, όμως το μέγα φως του πολιτισμού εκπέμπεται από μια άλλη, προγενέστερη ρήση: «Ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος η». Από τη γενικότερη εικόνα που σχηματίζει κανείς διαβάζοντας τακτικά τα κείμενα της κ. Επτακοίλη, αντλείται αβίαστα η βεβαιότητα ότι όχι μόνο εμφορείται, αλλά και εκφράζει γλαφυρά ευρεία αντίληψη για τον πολιτισμό. Συμβαίνει όμως η παγίωση κάποιων εκφράσεων, όπως «ο χώρος του πολιτισμού» να αλλοιώνει διά του γραπτού (ή και του προφορικού) τον ενδιάθετο λόγο μας.
Γερασιμος Μιχαηλ Δωσσας, Θεσσαλονίκη