Κύριε διευθυντά
Με αφορμή τη σχεδιαζόμενη συνεργασία με ελληνικά ΑΕΙ 27 πανεπιστημίων των ΗΠΑ από τα οποία πολλά είναι ιδιωτικά, επιτρέψτε μου, επειδή έχω ασχοληθεί ειδικά με το θέμα, να επισημάνω τον τεράστιο κίνδυνο που εγκυμονεί για την ακαδημαϊκή ελευθερία των ελληνικών πανεπιστημίων. Η απροϋπόθετη ελευθερία αναζήτησης, έρευνας και διδασκαλίας –όπως τη θέσπισε ο μέγας Ηumboldt– είναι ο λόγος ύπαρξης των πανεπιστημίων.
Στις ΗΠΑ τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ή κολέγια ευδοκιμούσαν και ευδοκιμούν με την κυριαρχία του «ακαδημαϊκού καπιταλισμού μετόχων» (Αcademic Shareholder Capitalism) και η ελεύθερη έρευνα αντικαταστάθηκε με ένα παιχνίδι δισεκατομμυρίων και έγινε υπόθεση στρατηγικών συμμαχιών με τη συμμετοχή βιομηχανικών μεγαλοεπενδυτών (F. Donoghue, 2008). Το μοντέλο αυτών είναι το Ηarvard § Co που βασίζεται στην αρχή «μόνο οι καλύτεροι πρέπει να προωθούνται» (Struggle for Excellence) και με τεράστια επιχειρηματικά κεφάλαια μπορεί να «αγοράζει» κορυφαίους επιστήμονες (R. Mϋnch, 2014).
H ακαδημαϊκή πραγματικότητα χαρακτηρίζεται από ένα εντεινόμενο σχίσμα κεφαλαίου και εργασίας. Η εκπαιδευτική λειτουργία βασίζεται κατ’ ουσίαν στην εκμετάλλευση νεαρών ειδικευμένων επιστημόνων με προσωρινή και φθηνή απασχόληση (και Zero Hours Contracts!) χωρίς πραγματικές προοπτικές σταδιοδρομίας, ενώ οι πανεπιστημιακοί manager ποντάρουν στο ότι με λίγους υψηλά αμειβόμενους «star» αποκτάται το μέγιστο γόητρο (Β. Ginsberg, 2011).
Στις ΗΠΑ οι πρωταγωνιστές της στρατηγικής των «αρίστων πανεπιστημίων» προβάλλουν εμφατικά το σύνθημα: «Ο,τι είναι καλό για το Harvard είναι καλό για την Αμερική». Ομως η προσκόλληση στους «αρίστους» απλώς δημιουργεί ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα «έναντι άλλων πανεπιστημίων και η τεράστια συγκέντρωση χρήματος και γοήτρου ωφελεί μερικούς αρίστους, αλλά όχι καθ’ εαυτήν την επιστήμη (J. Karabel, 2005· J. Washburn, 2005). Στις συνθήκες αυτές, η πανεπιστημιακή απροϋπόθετη ελευθερία προβληματισμού, έρευνας και διδασκαλίας έχει θεμελιακά φαλκιδευθεί, αφού αποκλείεται να στηρίζεται στο κεφάλαιο και στην καθοδηγούμενη από αυτό Corporate Governance, στον προγραμματισμό των επιδόσεων με benchmarking και ranking και τελικά στην προσκόλληση των «αρίστων» στην ιδεολογία του «πολιτικά και οικονομικά ορθού» (W. Brown, 2015).
Χαρακτηριστικό είναι περιστατικό που συνέβη στο «πρότυπο» ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Harvard. Το 2010 μία ομάδα φοιτητών του εγκατέλειψε μαζικά το μάθημα του καθηγητού Gregory Mankiw –συγγραφέως των περισσότερο χρησιμοποιούμενων εγχειριδίων στον κόσμο– για να διαμαρτυρηθεί κατά του ιδεολογικού υποβάθρου που χαρακτήριζε το μάθημά του (K. Ratworth, 2018).
Mε αυτά τα δεδομένα η πραγματοποίηση της σχεδιαζόμενης συνεργασίας με ιδιωτικά αμερικανικά πανεπιστήμια θα σημάνει το τέλος της ακαδημαϊκής ελευθερίας, δηλαδή το ουσιαστικό τέλος των ελληνικών πανεπιστημίων.
Νικητας Αλιπραντης, Ομότιμος καθηγητής Παν/μίου Στρασβούργου, Πρ. καθηγητής Δημοκριτείου Παν/μίου Θράκης, Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών