Η εξουδετέρωση του Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, ηγέτη της τρομοκρατικής οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος» (ISIS), από επίλεκτες αμερικανικές δυνάμεις στην βορειοδυτική Συρία αποτελεί μια ιστορική στιγμή στον διεθνοποιημένο πόλεμο κατά της σύγχρονης ισλαμικής τρομοκρατίας. Παρά το αλλοπρόσαλλο δόγμα του νεοαπομονωτισμού που προωθεί ο Πρόεδρος Τραμπ, στο πεδίο της μάχης αποδείχθηκε εκ νέου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποτελούν την μόνη χώρα που διαθέτει τόσο μεγάλες επιχειρησιακές δυνατότητες αλλά και την διάθεση να αναλάβει την ευθύνη να απαλλάξει την ανθρωπότητα από έναν τέτοιο εγκληματία. Στη μνήμη της νεαρής Αμερικανίδας που βασανίστηκε και πέθανε αιχμάλωτη στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους, η επιχείρηση εντοπισμού του αλ-Μπαγκντάντι έλαβε το κωδικό όνομα «Kayla Mueller» και οι επιμέρους λεπτομέρειες της παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Πρώτον, o αλ-Μπαγκνάντι είχε βρει καταφύγιο σε μια περιοχή της Συρίας που ανήκει στην άτυπη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας. Ο τουρκικός στρατός διατηρεί τουλάχιστον 12 φυλάκια στην επαρχία του Ιντλίμπ ενώ είναι ευρέως γνωστή η «ώσμωση» των τουρκικών υπηρεσιών ασφαλείας με τις τζιχαντιστικές ομάδες της περιοχής. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας της Αστάνα, η Τουρκία είχε δεσμευτεί έναντι της Ρωσίας αλλά και του Ιράν ότι θα διαδραματίσει ρόλο εγγυήτριας δύναμης για την αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή.
Δεύτερον, οι ΗΠΑ δεν ζήτησαν την συνδρομή της Τουρκίας παρόλο που το οίκημα στο οποίο είχε βρει καταφύγιο ο αλ-Μπαγκντάντι, απείχε ελάχιστα χιλιόμετρα από τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας. Εξάλλου, οι κυριότερες πληροφορίες για τον εντοπισμό του προήλθαν από τις μυστικές υπηρεσίες του Ιράκ και τις αντίστοιχες υπηρεσίες που έχουν αναπτύξει οι ένοπλες οργανώσεις των Κούρδων της Συρίας (SDF) κι όχι από την Τουρκία, παρά τις στενές σχέσεις που διατηρεί με τις εξτρεμιστικές οργανώσεις της περιοχής. Σε μια χρονική συγκυρία που ο Πρόεδρος Τραμπ θεωρητικά εγκατέλειψε τους Κούρδους συμμάχους των ΗΠΑ υπέρ μιας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ, οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις επέλεξαν την συνεργασία με Κούρδους μαχητές ακόμα και σε μια περιοχή στην οποία δεν υπάρχει παρουσία των SDF αλλά του τουρκικού στρατού. Το ίδιο έκαναν και κατά την εξουδετέρωση του ενός άλλου ηγετικού στελέχους του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή της Τζαραμπλούς, η οποία από τον Αύγουστο του 2016 τελεί υπό τουρκική διοίκηση μετά την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη».
Τρίτον, οι ΗΠΑ δεν αξιοποίησαν την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ στην Τουρκία, η οποία βρίσκεται λιγότερο από 200 χλμ μακριά από την συριακή πόλη Μπαρίσα, στην οποία βρισκόταν ο αλ-Μπαγκντάντι. Αν και δεν έχει γίνει επίσημα γνωστό, σχεδόν όλα τα ΜΜΕ των ΗΠΑ μετέδωσαν ότι τα 8 ελικόπτερα της επιχείρησης απογειώθηκαν από το Ιράκ, πιθανότατα από την αεροπορική βάση αλ-Άσαντ, διανύοντας μια απόσταση μεγαλύτερη των 600 χιλιομέτρων. Κοινώς, οι στρατιωτικοί επιτελείς των ΗΠΑ έκριναν ότι μια μεγαλύτερη σε διάρκεια πτήση από το Ιράκ μέχρι τα τουρκοσυριακά σύνορα περιέχει μικρότερο ρίσκο από ότι μια πολύ πιο σύντομη πτήση από μια γειτονική βάση που βρίσκεται στο έδαφος μιας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ.
Τέταρτον, οι ΗΠΑ ενημέρωσαν την Τουρκία για την διεξαγωγή της επιχείρησης μονάχα όταν τα ελικόπτερα που μετέφεραν τους Αμερικανούς κομάντο βρίσκονταν κοντά στον τουρκικό εναέριο χώρο, ώστε αυτά να μην βρεθούν στο στόχαστρο των τουρκικών συστημάτων ασφαλείας. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, αντίστοιχη ενημέρωση έλαβαν η Ρωσία και το καθεστώς της Δαμασκού. Κοινώς, οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν αντιμετώπισαν την Τουρκία ως έναν δυνητικό εταίρο τους στην προσπάθεια εντοπισμού του αλ-Μπαγκντάντι αλλά αντίθετα της επιφύλαξαν την ίδια μεταχείριση με εκείνη που είχαν ως προς τις μη φιλικές χώρες της περιοχής.
Συνολικά, οι όροι διεξαγωγής της επιχείρησης για την εξουδετέρωση του ηγέτη του ISIS επιβεβαιώνουν ότι η καχυποψία μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας είναι ίσως μεγαλύτερη από ποτέ και ελάχιστα επηρεάζεται από την θερμή προσωπική σχέση Τραμπ-Ερντογάν. Για ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού κατεστημένου, η Τουρκία έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί έναν αξιόπιστο συνομιλητή των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή, γι’ αυτό και όταν στην εξίσωση μπαίνουν οι ζωές Αμερικανών στρατιωτών, τα προσχήματα υποχωρούν.
Επενδύοντας σε μια αυστηρά προσωπική όσο και «ανταλλακτική» σχέση με το περιβάλλον Τραμπ, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει πράγματι καταφέρει να εξασφαλίσει μια ιδιότυπη ασυλία για όλες εκείνες τις πράξεις και τις παραλείψεις του που αυξάνουν την απόσταση μεταξύ της Τουρκίας των ευρωατλαντικών δομών συνεργασίας. Σε βάθος χρόνου όμως, μια συμμαχική σχέση που βασίζεται σε προσωπικές σχέσεις κι όχι σε κοινές αξίες και σταθερές δομές, είναι κάτι παραπάνω από εύθραυστη. Η γεωγραφία της επιχείρησης κατά του αλ-Μπαγκνάντι ήδη έδειξε ότι οι πληγές είναι βαθύτερες και δύσκολα θα κλείσουν. Η ενθουσιώδης αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από την Βουλή των Αντιπροσώπων που ακολούθησε είναι ίσως ενδεικτική του πόσο πολιτικά τοξική είναι πια υπεράσπιση της Άγκυρας στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον.
*Ο κ. Μάκης Μυλωνάς εργάζεται ως σύμβουλος διεθνών σχέσεων και δημόσιων πολιτικών στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες.