Πριν μόλις δύο 24ωρα τα δύο μεγάλα γερμανικά κόμματα, οι χριστιανοδημοκράτες του CDU με τους Βαυαρούς χριστιανοκοινωνιστές του CSU και το Σοσιαλιστικό SPD συμφώνησαν στη συγκρότηση κυβέρνησης συνεργασίας. Ένα από τα μεγάλα θέματα που απασχολούν την Ε.Ε. ως οργανισμό αλλά και την Γερμανία ως τη μεγαλύτερη και την οικονομικά ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης, είναι η Άμυνα. Το συγκεκριμένο θέμα έχει τεθεί επί τάπητος και στη διαπραγμάτευση Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλιστών. Η «Κ» απευθύνθηκε στον Χανς-Γκέοργκ Ερχαρτ, επικεφαλής του Κέντρου Ερευνών ZEUS και μέλος του Συμβουλίου του Ινστιτούτου Ερευνών Ειρήνης και Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Αμβούργου, προκειμένου να διερευνήσει αν όντως οι προσπάθειες της Ε.Ε. για περαιτέρω συνεργασία των ευρωπαίων στον τομέα της άμυνας και των εξοπλισμών είναι εφικτή. Κρατικά συμφέροντα, διαφορετικές αντιλήψεις και κουλτούρα για το τι ακριβώς εστί επέκταση επιχειρησιακών δυνατοτήτων, είναι μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν την «ολοένα και στενότερη ένωση» στον τομέα της Άμυνας. Ο κ. Ερχαρτ εξηγεί με πολύ γλάφυρο τρόπο και την γερμανική διστακτικότητα στον τομέα αυτό, αφήνοντας, πάντως, να εννοηθεί ότι το Βερολίνο θα προσπαθήσει τουλάχιστον να αυξήσει τις δαπάνες του για την Άμυνα αργά, αλλά σταθερά.
Καταρχάς θα ήθελα να σας ρωτήσω για την γενικότερη, στρατηγική στάση της Ε.Ε. στο εγγύς μέλλον. Φαίνεται ότι οι χώρες της Ε.Ε. θα πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερους πόρους για την άμυνά τους, λόγω, αφενός της αμερικανικής αμφισημίας μετά την εκλογή Τραμπ, αλλά και για αντικειμενικούς λόγους. Θεωρείτε ότι θα προχωρήσει ένας τέτοιος σχεδιασμός;
Όπως γνωρίζετε υπάρχει καταρχάς στο τραπέζι το ζήτημα που έθεσε ο κ. Τραμπ, ότι δηλαδή οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να εκπληρώσουν το κριτήριο των δαπανών ύψους 2% στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Προσωπικά δεν πιστεύω σε αυτό το κριτήριο απλά διότι θεωρώ ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί σε τρία χρόνια. Έχοντας κατά νου το γερμανικό παράδειγμα, πρέπει να υπογραμμίσω ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι ήδη γραμμένη στον προϋπολογισμό των επόμενων ετών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις που έγιναν στο σχέδιο προϋπολογισμού, ο αμυντικός προϋπολογισμός θα αυξηθεί αλλά με μικρότερο ρυθμό. Αν δείτε τα νούμερα οι γερμανικές δαπάνες αυξάνονται από 1,2% του ΑΕΠ σε 1,35% το 2021. Δεν είναι, βεβαίως, το απαιτούμενο 2%. Σε καθαρά χρήματα πρόκειται για μια αύξηση από 35,1 δις. ευρώ το 2016 σε 42,4 δις. ευρώ το 2021. Αυτά είναι καλά νέα. Αν επιθυμούσαμε να εκπληρώσουμε το κριτήριο του 2% επί του ΑΕΠ, ο προϋπολογισμός σχεδόν θα διπλασιαζόταν στα περίπου 70 δις. ευρώ. Κάτι τέτοιο είναι οικονομικά και πολιτικά αδύνατον. Τα άσχημα νέα είναι ότι η άμυνα είναι, επίσης, μέρος του δύσκολου πολιτικού παιχνιδιού στις διαπραγματεύσεις για την συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (SPD) διαφωνεί ακόμη και με την ήδη προβλεπόμενη αύξηση που έχει ενταχθεί στον οικονομικό σχεδιασμό. Οπότε θα υπάρξει μια αντιπαράθεση στη Γερμανία, ακόμη και για το αν αυτή η αύξηση είναι επιτρεπτή. Και τα ερωτήματα θα είναι, μεταξύ άλλων: Γιατί; Για ποιο λόγο και για τι είδους επιχειρήσεις; Η Γαλλία και η Βρετανία θα επενδύσουν, πάντως, ακόμη περισσότερο, ό,τι και αν αποφασίσει να κάνει η Γερμανία.
Σε επίπεδο Ε.Ε. θεωρείτε ότι η ενεργοποίηση της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO) είναι επαρκής κίνηση ή πρόκειται για μια απλά συμβολική κίνηση που πρέπει να ακολουθηθεί από κάτι πιο ουσιώδες;
Αυτό που αποφασίστηκε στις Βρυξέλλες τον περασμένο Δεκέμβριο δεν έχει μεγάλη σχέση με την αρχική ιδέα της PESCO. Αρχικά επρόκειτο για τη συνεργασία ορισμένων χωρών ώστε να αποκτήσουν μεγαλύτερες δυνατότητες για επιχειρήσεις υψηλής έντασης. Τώρα, πρόκειται απλά για 25 χώρες που συνεργάζονται για 17 δράσεις. Δεν υπάρχουν δυνατότητες για επιχειρήσεις υψηλής έντασης. Είναι μικρό, αλλά σημαντικό βήμα. Τα μάλλον μικρά σχέδια είναι αρκετά διαφορετικά από την αρχική ιδέα. Οι κινήσεις στον τομέα της Άμυνας συνήθως προχωρούν αργά. Τα καλά νέα ότι είναι τουλάχιστον άρχισαν. Η αντίδραση της Γαλλίας ήταν θετική γι’ αυτή την «λάιτ» εκδοχή της PESCO, αλλά το Παρίσι πρότεινε, επιπλέον, μια Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία επιχειρήσεων-επεμβάσεων. Αυτή η πρωτοβουλία δεν είναι τίποτε άλλο από την επαναπροώθηση της αρχικής ιδέας της PESCO με άλλη ετικέτα. Οπότε, στην πραγματικότητα μιλάμε αρχικά για μια “PESCO-λάιτ» και, έπειτα, ας πούμε ότι ακολουθεί η «Γαλλία στην Ε.Ε.» πρωτοβουλία για επιχειρήσεις -επεμβάσεις. Η γενική ιδέα είναι να συνδεθούν άλλες χώρες με τις γαλλικές αντιλήψεις και τον γαλλικό τρόπο πραγματοποίησης επιχειρήσεων. Γνωρίζουμε όλοι ότι η συνεργασία σε αυτό τον τομέα είναι απαραίτητη, αλλά υπάρχουν διαφορετικές κουλτούρες στην Άμυνα.
Μπορεί πραγματικά η ΕΕ να έχει μια κοινή Αμυντική Βιομηχανία ή τα εθνικά συμφέροντα ξεπερνούν μια τέτοια προοπτική; Υπάρχουν παραδείγματα σχεδιασμών που δεν αποδείχθηκαν ιδιαίτερα ανταγωνιστικά.
Είμαι ιδιαίτερα σκεπτικιστής όταν μιλάμε για Ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της Αμυντικής βιομηχανίας. Η αμυντική βιομηχανία είναι ένα χώρος όπου δημιουργούνται θέσεις εργασίας υψηλών προσόντων. Αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο για την ΕΕ να προχωρήσει πραγματικά σε μια ενοποιημένη αμυντική βιομηχανία. Οι βιομηχανικοί παίκτες έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Οι χώρες, επίσης, έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Υπάρχουν «νησίδες» συνεργασίας αλλά αυτά τα παραδείγματα δεν αποδείχθηκαν όλα επιτυχημένα στο τέλος. Από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία μια Ευρωπαϊκή αγορά εξοπλισμών θα ήταν απαραίτητη – τουλάχιστον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση – αλλά προχωράει πολύ αργά, αν όχι καθόλου. Έχουμε κοινό νόμισμα, αλλά δεν έχουμε κοινή αμυντική αγορά. Αλλά αυτό θα ήταν απαραίτητο για να αναπτυχθεί μια κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να διανυθεί.
Υπάρχουν, βέβαια και μικρότερα projects, υψηλής τεχνολογίας όπως τα drones. Τι γίνεται εκεί;
Υπάρχουν ήδη Γάλλο-Βρετανικά και Γάλλο-Γερμανό-Ιταλικά σχέδια για drones. Και είναι, μάλιστα, ανοιχτά για συνεργασία και με άλλους. Ας περιμένουμε να δούμε. Από τη μια πλευρά υπάρχουν σχέδια συνεργασίας που δεν ήταν αποτελεσματικά από την οικονομική άποψη. Από την άλλη πλευρά, δεν βγάζει κανένα νόημα το γεγονός ότι οι Ευρωπαϊκές χώρες παράγουν, για παράδειγμα τόσους διαφορετικούς τύπους αρμάτων μάχης, ενώ θα μπορούσαν να υπάρχουν ένας ή δύο. Αλλά ποιος θα απαρνιόταν το άρμα μάχης παραγωγής του, με την σχετιζόμενη τεχνογνωσία και τις υψηλών προσόντων θέσεις εργασίας; Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν η κοινοπραξία της Γερμανικής εταιρείας κατασκευής αρμάτων μάχης KMW και η Γαλλική αντίστοιχή της Nexter, θα επιτύχουν. Ως προς τον κυβερνοχώρο υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες διότι πρόκειται για ένα σχετικά νέο πεδίο. Οι βασικοί παίκτες έχουν κάθε συμφέρον να μάθουν από άλλους. Θα μπορούσε να σημαίνει περισσότερες συνεργασίες. Μια από τις 17 σχεδιαζόμενες δράσεις της PESCO, είναι η δημιουργία κοινής πλατφόρμας για περιστατικά στον κυβερνοχώρο. Πρέπει να επαναλάβω ότι πρόκειται για ένα πολύ μικρό βήμα, αλλά τουλάχιστον είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.
Υπάρχει μια σημαντική γερμανική πλευρά σε όλη αυτή τη συζήτηση. Η εξελισσόμενη κατάσταση σημαίνει ότι η Γερμανία ίσως χρειαστεί να επεκτείνει τις στρατιωτικές δυνατότητες της. Υπάρχουν καθόλου προβλέψεις για το κοντινό μέλλον;
Νομίζω ότι το στάτους-κβο στη Γερμανία θα βελτιωθεί πολύ αργά. Ήδη έχουμε εμπλακεί σε μερικές συνεργασίες στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά η Γερμανία θα δώσει κυρίως έμφαση σε όσα συμβαίνουν στην ανατολική πτέρυγά μας. Αυτή είναι η βασική προτεραιότητά μας. Να δυναμώσουμε το ΝΑΤΟ και τον ρόλο μας σε σχέση με τις προκλήσεις που έρχονται από τα ανατολικά, δηλαδή τη Ρωσία. Επίσης, σε σχέση με τις επενδύσεις σε εξοπλισμούς. Την ίδια στιγμή η Γερμανία θα συνεχίσει να συμμετάσχει σε μικρές επιχειρήσεις, όπως αυτή στο Βόρειο Ιράκ, όπου εκπαιδεύει Κούρδους Πεσμεργκά μαζί με τους Αμερικανούς. Και θα συνεχίζει να υποστηρίζει την Επιχειρησιακή Ομάδας Δράσης 150 (Task Force 150) στο Κέρας της Αφρικής, στον θαλάσσιο τομέα. Η Γερμανία δεν θα κάνει λιγότερα. Αλλά αμφιβάλλω ότι θα εμπλακεί σημαντικά περισσότερο, πολλώ δε μάλλον να αναλάβει μεγαλύτερες ευθύνες σε διεθνές επίπεδο. Αλλά θα δηλώσω ελαφρώς επιφυλακτικός, διότι ποτέ δεν μπορεί να προεξοφληθεί πως θα εξελιχθεί η κατάσταση στο διεθνές πεδίο. Ίσως αύριο συμβεί κάτι που η Γερμανία θα πρέπει να απαντήσει και να προχωρήσουμε σε μια νέα κατάσταση. Η Γερμανία θα συνεχίσει να μην βρίσκεται στο μέτωπο και να μην είναι ο πλέον ισχυρός συμμέτοχος. Η στρατιωτική επέμβαση είναι ένα πολύ κρίσιμο ζήτημα εσωτερικής πολιτικής υφής και θα πρέπει να υπάρχει πολύ καλή αιτιολόγηση για κάτι τέτοιο. Επίσης, στο μέλλον η Γερμανία θα είναι μέρος των συλλογικών επεμβάσεων, και πάλι όμως όχι στο μέτωπο. Για παράδειγμα η εμπλοκή της Γερμανίας στο Μάλι γίνεται κυρίως για πολιτικούς λόγου. Επειδή η Γάλλο-γερμανική συνεργασία είναι κρίσιμης σημασία για την Ε.Ε. Αλλά γενικά, η Γερμανία πρέπει να αναβαθμίσει τις δυνατότητές της. Η κατάσταση των γερμανικών εξοπλισμών είναι αξιοθρήνητη. Πρέπει να εκσυγχρονίσει τους εξοπλισμούς και κάτι τέτοιο παίρνει χρόνο. Μερικά υλικά δεν πια αξιόπιστα, όπως τα ελικόπτερα και τα υποβρύχια. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ούτε ένα λειτουργικό υποβρύχιο. Πρόκειται για αντίφαση. Από την μια πλευρά, η γερμανική βιομηχανία έχει δυνατότητες υψηλής τεχνολογίας στην ναυπήγηση υποβρυχίων. Από την άλλη, η Γερμανία δεν έβαλε αρκετά χρήματα ώστε να κρατήσει τα ίδια της τα υποβρύχια αξιόπλοα. Αλλά πρόκειται για κάτι που θα αλλάξει. Ένα μέρος από την αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού θα τοποθετηθεί στα υποβρύχια και τα ελικόπτερα και σε κάποιους ακόμα εξοπλισμούς που πρέπει να αναβαθμιστούν ή να εκσυγχρονιστούν.