ΣΚΟΠΙΑ-ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Η κρατική τηλεόραση στη Βόρεια Μακεδονία μετέδωσε ζωντανά καθ’ όλη τη διάρκειά της την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στα Σκόπια. Ο Ζόραν Ζάεφ επιστράτευσε τα ελεγχόμενα από την κυβέρνησή του ΜΜΕ για να προβάλλουν, σε όλους τους τόνους, τα οφέλη –επενδύσεις και ασφάλεια– από τη συμφωνία των Πρεσπών που έφερε στις «βαλίτσες» του ο Ελληνας πρωθυπουργός.
To είχε ανάγκη καθώς η προεκλογική εκστρατεία για την ανάδειξη νέου προέδρου της Δημοκρατίας ξεκίνησε, αλλά στις πόλεις και στα χωριά δεν κουνιέται φύλλο και η αποδοκιμασία της έως τώρα πολιτικής του με κορυφαία εκείνη της συμφωνίας των Πρεσπών προβάλλει απειλητική για εκείνον και την κυβέρνησή του.
«Ο Ζάεφ ανησυχεί ότι οι πολίτες θα γυρίσουν την πλάτη στην κάλπη για την εκλογή (21 Απριλίου) προέδρου της Δημοκρατίας και ο ίδιος θα μπει σε πολιτικές περιπέτειες. Φοβάται μην επαναληφθεί το πάθημα της αποχής στο δημοψήφισμα», μου λέει ο Γκόραν (δεν ήθελε να γνωστοποιήσω την ιδιότητά του), συνομιλητής μου με άριστη γνώση του κλίματος στην κοινωνία και –πρέπει να πω– χρόνια τώρα δεν έχει πέσει σχεδόν ποτέ έξω στις εκτιμήσεις του.
«Προχωράει η εφαρμογή της συμφωνίας με την Ελλάδα, τι λέει η κοινωνία;», τον ρωτάω. «Ο κόσμος αδιαφορεί, έχει τα προβλήματά του. Υπάρχει φτώχεια, οι νέοι φεύγουν, ψάχνουν την τύχη τους στο εξωτερικό. Ξέρετε, έχει πάρει διαστάσεις το φαινόμενο, πολίτες από τις ανατολικές κυρίως περιοχές της χώρας ζητούν και παίρνουν διαβατήρια Βουλγαρίας ώστε να μετακινούνται ως πολίτες της Ε.Ε. στην Ευρώπη και να βρίσκουν δουλειά. Λέγεται, και έχει γραφτεί, ότι από τα 2,3 εκατομμύρια που έχει αυτή η χώρα δεν έχουν απομείνει εδώ παρά 1,6 εκατ., οι άλλοι έχουν μεταναστεύσει. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, τότε και να γίνουν επενδύσεις δεν θα υπάρχουν χέρια για να δουλέψουν. Οι άνθρωποι εδώ αδιαφορούν για την πολιτική, είναι απογοητευμένοι απ’ όλους. Οσο για τη συμφωνία ακόμα και εκείνοι που διαφωνούν, τη δέχονται μοιρολατρικά. Λένε πως αφού την ήθελαν και την επέβαλαν οι Αμερικανοί, εμείς τι μπορούμε να κάνουμε; Ετσι έχουν εδώ τα πράγματα».
Είναι παραμονή της «απόβασης» και στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων, οι πολίτες γιορτάζουν, μασκαρεμένοι πολλοί εξ αυτών, την Πρωταπριλιά, ενώ στην όχθη του Βαρδάρη νέοι απολαμβάνουν, αμέριμνοι μαζί με τον καφέ τους, τη γλυκιά μελαγχολία της άνοιξης. Κάποιους εξ αυτών που ρωτήσαμε εάν ξέρουν ότι έρχεται στην πόλη τους ο Ελληνας πρωθυπουργός και πολλοί επιχειρηματίες για να ανοίξουν δουλειές, μας απάντησαν αρνητικά και μερικοί είπαν ότι κάτι είχαν ακούσει. Ολοι τους πάντως σημείωσαν ότι «αυτό είναι καλό…».
Αγέρωχοι ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Φίλιππος και οι άλλοι επιφανείς του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού που ο Γκρούεφσκι μας «έκλεψε» τελούν εν αναμονή της υλοποίησης της συμφωνίας των Πρεσπών, για να «κρεμάσουν» στο βάθρο τους μια πινακίδα που θα δηλώνει την ελληνικότητά τους.
Στο αρχαιολογικό μουσείο, στην ακαδημία επιστημών και σε άλλα δημόσια κτίρια οι επιγραφές εξακολουθούν να φέρουν το όνομα Μακεδονία χωρίς το Βόρεια. «Ολα αυτά μένει να γίνουν, αλλά προς το παρόν τίποτα δεν αλλάζει μέχρι να διεξαχθούν οι εκλογές. Είναι συναισθηματικό το θέμα και ο Ζάεφ δεν θέλει να προκαλέσει το αίσθημα του μακεδονικού πληθυσμού ενόψει της κάλπης», μου εξηγεί ο Γκόραν.
Ο Μάρτιν Παβλόβσικι είναι 18 χρόνων, μαθητής, και όπως μας λέει δεν θέλει να εφαρμοστεί η συμφωνία των Πρεσπών. «Προτιμώ να εξακολουθήσει να λέγεται η χώρα μου Δημοκρατία της Μακεδονίας», και στην ερώτηση πώς βλέπει το μέλλον του στη Βόρεια Μακεδονία απαντάει πως εφόσον δεν βρει δουλειά θα φύγει στο εξωτερικό, όπως έκαναν αρκετοί φίλοι του.
«Ιστορική στιγμή»
Ο Αλβανός Μέμι Αντεμι από το Τέτοβο, υπάλληλος στο υπουργείο Εκπαίδευσης, εμφανίστηκε πρόθυμος να μιλήσει επωνύμως σε αντίθεση με αρκετούς άλλους που δεν το επιθυμούσαν ή ήθελαν να γράψουμε μόνο το μικρό τους όνομα. «Η γνώμη του λαού αλλάζει σιγά σιγά προς τη θετική πλευρά για τη συμφωνία. Ζούμε μια ιστορική στιγμή για το κράτος μας. Είμαι αισιόδοξος ότι Αλβανοί και Μακεδόνες από κοινού στο ίδιο κράτος θα μπούμε στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν έχουμε άλλη επιλογή», μου είπε.
Ο Ζάεφ έχει επενδύσει τα πάντα γύρω από τη συμφωνία των Πρεσπών την οποία πέρασε «διά πυρός και σιδήρου» –με ισχυρές επιφυλάξεις ως προς τις παρασκηνιακές μεθόδους πλην των υπογραφών επιμέρους μνημονίων με την Ελλάδα– και τώρα πρέπει να την περάσει και στην κοινωνία. Καλείται να πείσει τους πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας ότι η ζωή τους αλλάζει προς το θετικό μετά τις Πρέσπες, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται εύκολο.
Η ένταξη στο ΝΑΤΟ, για την οποία πανηγυρίζει, δεν σημαίνει και πολλά πράγματα για την καθημερινότητα των ανθρώπων, που βλέπουν το εισόδημά τους να παραμένει καθηλωμένο σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα ή και να μειώνεται και την προοπτική προσχώρησης στην Ε.Ε. που γι’ αυτούς σημαίνει άνοδο του βιοτικού τους επιπέδου να απομακρύνεται.
Η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα και των επιχειρηματιών που τον συνόδευαν ήταν για τον Ζάεφ ένα καλό (προεκλογικό) εργαλείο για να στείλει αισιόδοξο μήνυμα στην απογοητευμένη κοινωνία (και) από τη γενικότερη πολιτική του (διαφθορά, νεποτισμός, αυταρχισμός, κ.λπ.) ότι οι επενδύσεις, και επομένως οι δουλειές και το χρήμα που σηματοδοτεί κατ’ εκείνον η συμφωνία των Πρεσπών, άρχισαν να καταφθάνουν. Το πώς θα εξελιχθεί το ελληνικό επενδυτικό ενδιαφέρον και ποια περιθώρια έχει να δραστηριοποιηθεί παραμένει βεβαίως υπό συζήτηση.
«Να ανοίξουν δουλειές»
Σε κάθε περίπτωση, όμως, ένα σημαντικό βήμα για την περαιτέρω βελτίωση του κλίματος μεταξύ των δύο χωρών έγινε με την επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού και ίσως αυτό να αποδειχθεί το μεγάλο όφελος και για τους δύο. «Ελπίζω να προχωρήσει η συμφωνία και να ανοίξουν δουλειές», μας είπε η Σόνια, μια πενηντάχρονη εκπαιδευτικός. Οταν, όμως, τη ρωτήσαμε σε ποια χώρα αισθάνεται ότι ζει πλέον και ποια είναι η εθνικότητά της δεν δίστασε καθόλου: «Ζω στη Μακεδονία και είμαι Μακεδόνισσα».
Η στρατηγική των επενδύσεων
Το μεγάλο επιχειρηματικό «μπαμ» των Ελλήνων στην τότε ΠΓΔΜ έγινε μετά την ομαλοποίηση, τέλη του 1995, διά της ενδιάμεσης συμφωνίας, των σχέσεων των δύο χωρών. Με την άνοδο στην πρωθυπουργία του Κώστα Σημίτη, το ελληνικό επενδυτικό ενδιαφέρον για τη γειτονική χώρα εντάθηκε και χωρίς τυμπανοκρουσίες, αθόρυβα και προσεκτικά, μεταφέρθηκε στη γειτονική χώρα τοποθετώντας κεφάλαια σε νευραλγικούς τομείς της οικονομίας. Οπως ήταν επόμενο, τα αντανακλαστικά κάποιων εθνικιστικών κύκλων ερεθίστηκαν και φοβίες του τύπου «μας έδεσαν οι Ελληνες», καλλιεργήθηκαν. Ο ιδρυτής του νεόκοπου τότε κράτους και πρόεδρος εκείνη την περίοδο Κίρο Γκλιγκόροφ, έγραψε στα απομνημονεύματά του για την ελληνική επιχειρηματική επέλαση.
«Οι Ελληνες έδειξαν ότι έχουν σαφή προσανατολισμό στο να κατακτήσουν τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις – είτε να τις αγοράσουν μόνοι είτε μαζί με κάποιες δυτικές εταιρείες. Ετσι αγόρασαν το διυλιστήριο των Σκοπίων ΟΚΤΑ, τα εργοστάσια καπνών στη Στρούμιτσα και στη Γευγελή, κατ’ αυτόν τον τρόπο αγόρασαν την Τράπεζα Οικονομίας και τώρα διαπραγματεύονται τη συμμετοχή τους στον διαγωνισμό εξαγοράς των μακεδονικών τηλεπικοινωνιών. Μπορεί κανείς εύκολα να συμπεράνει ότι θα έχουν αρκετά σαφή γνώμη για το πώς εξελίσσεται η οικονομία μας και θα μπορούν να δράσουν σ’ αυτόν τον τομέα. Προς το παρόν, οι Ελληνες κατέχουν την πρώτη θέση των ξένων επενδυτών στη Μακεδονία».
Σήμερα, οι Ελληνες εξακολουθούν να έχουν γερά το πόδι τους εκεί (τέταρτοι επενδυτές) και μάλιστα σε ζωτικούς τομείς, ενώ μετά το 1995 ελληνικές επενδύσεις έγιναν χωρίς κανένα εμπόδιο. Κατά την ολιγόωρη παρουσία των 140 Ελλήνων επιχειρηματιών που ακολούθησαν τον κ. Τσίπρα στα Σκόπια έγιναν κάποιες επαφές, όσο επέτρεπε ο ελάχιστος χρόνος, αλλά συμφωνίες δεν έγινε γνωστό αν κλείστηκαν. Η απουσία γνωστών ονομάτων του επιχειρηματικού κόσμου αλλά και φορέων της Βόρειας Ελλάδας σκίασε την όλη επίσκεψη, ενώ δεν ήταν αρκετοί οι επιχειρηματίες που έψαχναν να μάθουν πού μπορούν να επενδύσουν από τη στιγμή που «εμείς οι Ελληνες τα έχουμε πάρει όλα σ’ αυτή τη μικρή οικονομία με τα 10 δισ. ΑΕΠ».