Η Ελλάδα αν και έχει κάνει τα τελευταία χρόνια σημαντικά βήματα σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου προπτωχευτικού και πτωχευτικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις, απέχει ακόμη από το να ολοκληρώσει την προσπάθεια αυτή. Oσο, όμως, το ρυθμιστικό πλαίσιο για τα κόκκινα δάνεια παραμένει ατελές τόσο θα υποσκάπτεται η προσπάθεια βιώσιμης ανάταξης της οικονομίας.
Καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αναλογούν στο 45,4% των δανειακών χαρτοφυλακίων, η Ελλάδα παραμένει η χώρα της Ευρωζώνης με το μεγαλύτερο σχετικό πρόβλημα. Eξι στα δέκα κόκκινα δάνεια είναι επιχειρηματικά. Ταυτόχρονα, οι διοικήσεις των τραπεζών έχουν δεσμευθεί να μειώσουν έως το τέλος του 2019 τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματά τους κατά 20%, στα €65 δισ. από περίπου 80 δισ. που ήταν το 2018.
Μια επιτάχυνση της διαδικασίας εκκαθάρισης των κόκκινων δανείων αλλά και εξυγίανσης των ισολογισμών επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από την κρίση θα απελευθέρωνε ρευστότητα που οι τράπεζες θα μπορούν να διαθέσουν σε υγιείς επιχειρήσεις με πιο ανταγωνιστικούς όρους. Υπενθυμίζεται ότι σήμερα το μέσο βραχυχρόνιο επιχειρηματικό δάνειο στην Ελλάδα συνεχίζει να έχει επιτόκιο 4,8% έναντι μέσου όρου κάτω του 2% για τη Ζώνη του Ευρώ. Σύμφωνα με την εξαμηνιαία έκθεση της ΕΚΤ, τον Σεπτέμβριο 2018 η Ελλάδα παρέμεινε η χώρα της Ενωσης με το μεγαλύτερο χάσμα χρηματοδότησης των ΜμΕ.
Μια τέτοια πολιτική θα καθιστούσε συνεπώς πολλές επιχειρήσεις ικανές να αποκτήσουν πρόσβαση σε τραπεζική χρηματοδότηση. Οι πέντε ακόλουθες και αναγκαίες προσθήκες που επεξεργάστηκαν η ομάδα Πτωχευτικού και η Επιτροπή Φορολογικών του ΣΕΒ μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην επιτυχή ολοκλήρωση της προσπάθειας δημιουργίας ενός σύγχρονου προπτωχευτικού και πτωχευτικού πλαισίου. Συγκεκριμένα:
Με τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες δεν αντιμετωπίζεται η διάσωση επιχειρήσεων που αξίζει μεν να διατηρηθούν σε λειτουργία, αλλά δεν υπάρχει η συνεργασία μετόχων και διοίκησης προς αυτή την κατεύθυνση. Μια ρητή πρόβλεψη που να προσδιορίζει την απαξίωση του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας και να ορίζει ότι, εφόσον αυτό δεν αποκατασταθεί εντός εύλογης προθεσμίας, η επιχείρηση θα οδηγείται σε εξυγίανση ή ειδική διαχείριση θα έδινε διέξοδο στις περιπτώσεις αυτές.
Σχετικά εκκρεμεί και μια ρητή διευκρίνιση ότι μπορεί να υπαχθούν στις διατάξεις της «ειδικής διαχείρισης» επιχειρήσεις που βρίσκονται σε λειτουργία.
Σήμερα το κράτος εμφανίζεται έτοιμο να διαγράψει απαιτήσεις του στην περίπτωση του –κατ’ όνομα– «εξωδικαστικού» αλλά όχι στην περίπτωση εξυγίανσης. Αυτό δημιουργεί μια στρέβλωση στην αγορά. Η εξάλειψή της θα επέτρεπε και τον μετασχηματισμό του κατ’ όνομα «εξωδικαστικού» σε πραγματικά εξωδικαστική, ταχεία και ευέλικτη διαδικασία διαγραφής οφειλών για όσους χρωστούν κυρίως σε τράπεζες και στο Δημόσιο.
Οι πιο σύνθετες περιπτώσεις, με περισσότερους πιστωτές και μεγαλύτερες οφειλές, θα μπορούν να εντάσσονται σε μια βελτιωμένη, ταχύτερη, διαδικασία εξυγίανσης στην οποία και το κράτος θα διαγράφει απαιτήσεις ή στην «ειδική διαχείριση». Ιδανικά, με ορισμένες τυπικές προϋποθέσεις που θα αποτρέπουν καταχρήσεις, το κράτος θα ακολουθεί το ποσοστό διαγραφής που προσφέρει ο ιδιώτης πιστωτής (private sector test), ένα μέτρο που χρειάζεται στη χώρα μας λόγω της πολύ μεγάλης προτεραιότητας που δίνεται στις απαιτήσεις του Δημοσίου. Η σχετική διαδικασία είναι απλή, και επιπλέον απαλλάσσει το Δημόσιο από τις εσωτερικές διαδικασίες και ευθύνες λήψης της απόφασης διαγραφής οφειλών.
Αλλο πρόβλημα που αποθαρρύνει τις προσπάθειες εξυγίανσης προκύπτει επειδή το κράτος δεν επιστρέφει τον ΦΠΑ που έχει καταβληθεί και που αντιστοιχεί σε εμπορικές απαιτήσεις οι οποίες διαγράφονται. Σε συμμόρφωση και με πρόσφατη απόφαση του ΣΤΕ, επιβάλλεται ο αχρεωστήτως καταβληθείς ΦΠΑ να επιστρέφεται.
Επιπλέον, οι ζημίες θα πρέπει να συμψηφίζονται με τα κέρδη τουλάχιστον των 10 επόμενων ετών.
Ομως ακόμα και αν γίνουν αυτές και άλλες αντίστοιχες παρεμβάσεις, παραμένει το πρόβλημα ότι πλέον πολύ λίγα ικανά στελέχη επιθυμούν να αναλάβουν θέσεις ευθύνης, ειδικά σε υπό εξυγίανση επιχειρήσεις που βρίσκονται σε –ή κινδυνεύουν με– αδυναμία πληρωμής οφειλών προς το Δημόσιο. Αυτό συμβαίνει γιατί τα στελέχη βλέπουν από τη μία ότι μισθοί, παροχές και δυνητικά μπόνους φορολογούνται υπερβολικά, αφήνοντας τους μια μικρή καθαρή αμοιβή στο τέλος. Βλέπουν επίσης ότι μέσω της «αλληλέγγυας» και «εις ολόκληρον» ευθύνης μπορεί εύκολα να βρεθούν υπόλογοι με όλη την προσωπική τους περιουσία για τα χρέη της επιχείρησης έναντι του Δημοσίου.
Αυτό συμβαίνει χωρίς οι ίδιοι να δικαιούνται «δεύτερη ευκαιρία», καθώς τα στελέχη δεν έχουν «πτωχευτική ιδιότητα»! Μάλιστα, μέσω της «αντικειμενικής» τους ευθύνης είναι βέβαιο ότι θα βρεθούν αντιμέτωπα και με αυτόματες ποινικές διώξεις. Τονίζεται ότι ο νόμος προβλέπει για τα στελέχη αυτές τις ευθύνες αυτόματα, χωρίς να εξετάζεται αν υπήρξε αμέλεια ή δόλος εκ μέρους τους και χωρίς να γίνεται οποιαδήποτε στάθμιση των ευθυνών που αποδίδονται με τα πραγματικά γεγονότα.
Πέμπτο και τελευταίο σημείο, συνεπώς, είναι η ευθύνη των στελεχών να γίνει υποκειμενική, δηλαδή να απαιτείται απόδειξη αυτής βάσει ταχείας και δίκαιης διαδικασίας ώστε να προστατευθεί αποτελεσματικά και το δημόσιο συμφέρον, και ο επιμερισμός ενδεχόμενων ευθυνών να είναι αναλογικός, όπως άλλωστε απαιτεί το ενωσιακό δίκαιο. Ετσι θα μπορέσει να υποχωρήσει ο φόβος της επιχειρηματικής αποτυχίας που σήμερα συνεχίζει να αποθαρρύνει πολλούς από το επιχειρείν.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι γενικός διευθυντής του ΣΕΒ.