Τις πιθανές παράπλευρες επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η διαφαινόμενη επιδείνωση των σχέσεων της Αγκυρας με την Ουάσιγκτον και την Ε.Ε. εξετάζει η Αθήνα. Η έναρξη της διαδικασίας παραλαβής των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400, σε συνδυασμό με την –έστω και διστακτική– απόφαση των Ευρωπαίων να προχωρήσουν σε κάποια περιορισμένης οικονομικής αλλά υψηλής συμβολικής σημασίας μέτρα, προκαλεί ανησυχία για τον τρόπο που θα μπορούσε να αντιδράσει η Αγκυρα σε μια περίοδο κατά την οποία η Τουρκία εμφανίζεται να επιθυμεί την άμεση προώθηση των σχεδίων της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Καλά πληροφορημένες πηγές εκτιμούσαν ότι τελικά η Ε.Ε. θα παραμείνει στη λογική των «ήπιων» μέτρων και δεν θα προχωρήσει σε κυρώσεις έναντι φυσικών προσώπων και εταιρειών που συνεργάζονται με την Αγκυρα. Αντιθέτως, το νομικό οπλοστάσιο που διαθέτει η Ουάσιγκτον, προκειμένου να αντιδράσει στην προμήθεια των S-400, είναι πολύ ευρύτερο. Ηδη, λίγες ώρες πριν από την απογείωση των πρώτων ρωσικών αεροσκαφών που μετέφεραν τμήματα των S-400 στην Τουρκία, έγινε γνωστό ότι το Πεντάγωνο αναζητεί 206 εκατ. δολάρια για να καλύψει τις «τρύπες» από πιθανή αποχώρηση κάποιας από τις χώρες που συμμετέχουν στο κονσόρτσιουμ ανάπτυξης και κατασκευής του F-35.
Για την Αθήνα τα πεδία ενδιαφέροντος είναι τρία. Το πρώτο αφορά βεβαίως την Κύπρο. Η τουρκική δράση στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ), παρά τις αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας και όλων των σημαντικών δυνάμεων σε παγκόσμιο (ΗΠΑ, Ρωσία) και περιφερειακό (Ισραήλ, Αίγυπτος) επίπεδο, συνεχίζεται δίχως καθυστέρηση, και μάλιστα με κινήσεις υψηλού συμβολισμού, όπως η αποστολή και του δεύτερου πλωτού γεωτρύπανού της «Γιαβούζ» λίγες ώρες μετά την ανάδειξη νέας κυβέρνησης στην Αθήνα. Ωστόσο, οι πλέον ψύχραιμοι παρατηρητές εκτιμούν ότι η τουρκική κινητικότητα στην κυπριακή ΑΟΖ, παράλληλα με τη διαρκή δέσμευση περιοχών νότια του Καστελλόριζου, αποτελεί εύκολο τρόπο διατήρησης της έντασης σε μια περίοδο κατά την οποία το ενδιαφέρον της Αγκυρας είναι στραμμένο στη συριακή μεθόριο και στις επιχειρήσεις που προετοιμάζεται να αναλάβει στα ανατολικά του Ευφράτη κατά των Κούρδων.
Το δεύτερο σημείο ενδιαφέροντος είναι το Καστελλόριζο. Παρά τις διαρκείς NAVTEX και τα επικοινωνιακά σόου, ανησυχητική δράση δεν παρατηρείται. Από την Αθήνα δεν πέρασε, επίσης, απαρατήρητη η NAVTEX 759/19, που εξεδόθη από την υδρογραφική υπηρεσία Κωνσταντινούπολης για σεισμικές έρευνες του ερευνητικού πλοίου «Ορούτς Ρέις» μέχρι και τις 15 Αυγούστου μέσα στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Αν και οι Ενοπλες Δυνάμεις (Ε.Δ.) παραμένουν σε ετοιμότητα, υπάρχει η αίσθηση ότι οι συριακές προτεραιότητες των Τούρκων επηρεάζουν το σύνολο των σχεδιασμών που εξέταζαν στα υπόλοιπα μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής.
Το τρίτο σημείο που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της Αθήνας τους τελευταίους μήνες αφορά την ενεργό εμπλοκή της Τουρκίας (κάποιες φορές δι’ αντιπροσώπων, άλλες με ενεργά στελέχη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων – ΤΕΔ) στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης. Είναι προφανές ότι η Αγκυρα κάτι περιμένει από την υπό καθεστώς πολιορκίας κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ που εδρεύει στην Τρίπολη.
Επανεμφάνιση Γιαϊτσί
Ενδεικτική των τουρκικών προθέσεων είναι η επανεμφάνιση του πρώην υπαρχηγού του τουρκικού γενικού επιτελείου ναυτικού Τσιχάτ Γιαϊτσί, ο οποίος ήταν εκ των πρωτεργατών της στρατηγικής που οδήγησε στην εμφατική αύξηση των ναυτικών δυνατοτήτων της γείτονος με στόχο τη μετατροπή της Ανατολικής Μεσογείου σε μια α λα τούρκα εκδοχή της λογικής του «mare nostrum». Επίσης, ο κ. Γιαϊτσί ήταν από τους πλέον ενεργούς αποστράτους που βοήθησαν την κυβέρνηση Ερντογάν να απομακρύνει τουλάχιστον 4.500 αξιωματικούς από το τουρκικό ναυτικό, με την κατηγορία της συμμετοχής στο κίνημα Γκιουλέν.
Ο κ. Γιαϊτσί εξέδωσε νέο βιβλίο με τον εύγλωττο τίτλο «Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με την έννοια της ΑΟΖ» και εντάσσεται στη χορεία όσων εσχάτως ζητούν στην Τουρκία την άμεση ανακήρυξή της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο πρώην αξιωματικός θεωρεί ότι ήδη από το 1986, όταν η Τουρκία ανακήρυξε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, έπρεπε να γίνει το ίδιο στη Μεσόγειο, ενώ στο τελευταίο βιβλίο του υποστηρίζεται η θέση ότι πρέπει να κλείσει «το συντομότερο δυνατόν» συμφωνία για ΑΟΖ και με τη Λιβύη. Η άποψη αυτή δεν προωθείται μόνον από αποστράτους των ΤΕΔ, αλλά και από τον Τύπο της Τουρκίας που ελέγχεται και κατευθύνεται άμεσα από το προεδρικό παλάτι στην Αγκυρα.
Στο πεδίο της διπλωματίας, οι συναντήσεις που θα έχει τις προσεχείς ημέρες ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και η μετάβαση στις ΗΠΑ για τη συνάντηση με τον Μάικ Πομπέο αποτελούν πρώτο βήμα στην ανίχνευση της κατάστασης το επόμενο χρονικό διάστημα. Στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, ο νέος κάτοχος του αξιώματος Νίκος Παναγιωτόπουλος ενημερώθηκε την εβδομάδα που πέρασε από τα επιτελεία και πλέον έχει πολύ καθαρή εικόνα, την οποία έχουν και οι Ε.Δ. για την κατάσταση που επικρατεί στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.