Ο Τζέιμς Γουάτσον, νομπελίστας Ιατρικής και Φυσιολογίας, δίνει διάλεξη στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Ροπαλοφόροι ορμούν εναντίον του, το πανό γράφει «Η γενετική είναι Ναζί». Το αποτέλεσμα της επίθεσης, συμπλοκή και ένας καθηγητής καταλήγει στο νοσοκομείο. Ναρκέμποροι, παραγωγοί μολότοφ, και διαχειριστές εγκληματικών σελίδων, εδρεύουν ανενόχλητοι στο ΑΠΘ, στο ΕΜΠ στο ΕΚΠΑ, με αποτέλεσμα φοιτητές και καθηγητές να εκτίθενται σε καθημερινό κίνδυνο. Ελληνική μοναδική, θλιβερή πραγματικότητα.
Ανεξέλεγκτη βία ενάντια στη διακίνηση ιδεών και ανομία προς όφελος ατομικών συμφερόντων είναι τα πραγματικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν. Δηλαδή θεμελιώδη ζητήματα δημοκρατίας χωρίς ιδεολογικό πρόσημο. Η δημοκρατία όμως απαιτεί σχέδιο, θεσμούς, κανόνες, συναινέσεις και απαιτεί χρόνο, επιμονή και κόστος για να υπάρξουν πραγματικά αποτελέσματα.
Το 2011 ήταν εποχή τρομερών πολιτικών συγκρούσεων και πρωτοφανούς κοινωνικού αναβρασμού. Παρ’ όλα αυτά, 255 βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου αποφάσισαν με την ψήφο τους, μέσα από μια παραδειγματική συναίνεση, μία ολιστική μεταρρύθμιση στα πανεπιστήμια, με στόχο ένα νέο διοικητικό μοντέλο, την υποστήριξη της ακαδημαϊκής αριστείας, την αξιοκρατία, την εξωστρέφεια, τη διεθνοποίηση και το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων. Η μεταρρύθμιση αφορούσε, φυσικά, και την αυτοπροστασία των πανεπιστημίων, με υιοθέτηση των βασικών αρχών αντίστοιχων ευρωπαϊκών και αμερικανικών ιδρυμάτων.
Δύο ήταν τα βασικά σημεία που αφορούσαν την προστασία των πανεπιστημίων, ενταγμένα στη συνολική αλλαγή λειτουργίας των ΑΕΙ. Το πρώτο αφορούσε την οργάνωση του ίδιου του πανεπιστημίου. Το Συμβούλιο Διοίκησης όφειλε να παρουσιάσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα οργανισμό (κάτι σαν Σύνταγμα) και κανονισμό λειτουργίας. Ο οργανισμός έπρεπε να αναφέρεται με σαφήνεια στις υπηρεσίες προστασίας π.χ. ηλεκτρονικό σύστημα εισόδου-εξόδου, ενδεχόμενη συνεργασία με ιδιωτικές υπηρεσίες ασφάλειας ή ακόμα και πανεπιστημιακή αστυνομία. Ο κανονισμός όφειλε να θέσει τους κανόνες συμπεριφοράς και λειτουργίας όλων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, καθώς και τις ποινές σε περίπτωση καταπάτησης των κανόνων. Αυτό σημαίνει πως αν κάποιος φοιτητής καταστρέφει δημόσια περιουσία ή εμποδίζει τη λειτουργία των πανεπιστημιακών διαδικασιών, υφίσταται ποινές από τη διοίκηση του πανεπιστημίου που μπορεί να φτάσουν μέχρι την αποβολή του.
Το δεύτερο σημείο αφορούσε το θέμα του ασύλου. Πίστευα και πιστεύω ότι στα πλαίσια του δημοκρατικού πολιτεύματος, δεν νοείται ύπαρξη «ασύλων», που εντέλει οδηγούν στην καταστρατήγηση της ελευθερίας κάποιων από κάποιους άλλους και εκτρέφουν κάθε είδους ανομία με ιδεολογικό περίβλημα. Πίστευα και πιστεύω ότι το «άσυλο» για όλους τους πολίτες σε μια δημοκρατία είναι οι νόμοι, που εφαρμόζονται αδιακρίτως και χωρίς εξαιρέσεις για όλους και παντού.
Ο νόμος που ψηφίστηκε ήταν εξαιρετικά απλός και σαφής: «Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία». Και, φυσικά, σε καμία περίπτωση δεν ενέτασσε το θέμα του ασύλου στα ζητήματα αποκλειστικά του αστυνομικού ενδιαφέροντος ή της αντεγκληματικής πολιτικής. Τέτοιου είδους μονοσήμαντη αντιμετώπιση, θεωρώ ότι συνιστά σοβαρό λάθος.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κατήργησε τη μεταρρύθμιση το 2015, και κατά προτεραιότητα τη διάταξη που αφορούσε το άσυλο. Το κωμικοτραγικό είναι ότι ανάμεσα στους βουλευτές που ψήφισαν την κατάργησή της, βρίσκονταν και κάποιοι οι οποίοι την είχαν υπερψηφίσει το 2011!
Κάποιοι θα δοκιμαστούν και στην ψηφοφορία για τη νέα διάταξη που προτείνει η κυβέρνηση, και η οποία κινείται στο ίδιο πνεύμα. Βεβαίως, θα ήταν αυταπάτη να πιστέψουμε ότι η αλλαγή ενός άρθρου θα αλλάξει τα πάντα σε μια μέρα. Η επιλογή του άρθρου για το άσυλο ως μεμονωμένη προτεραιότητα έχει, κυρίως, συμβολική σημασία. Για τη μεγάλη αλλαγή, όμως, χρειάζεται ο συνδυασμός συνολικού νομοθετικού πλαισίου για τη μεταρρύθμιση, μέγιστη δυνατή συναίνεση και πολιτική βούληση για την εφαρμογή του, έτσι ώστε οι ίδιοι οι πολίτες να κάνουν κτήμα τους την εφαρμογή των νόμων, είτε είναι φοιτητές είτε είναι αστυνομικοί, είτε είναι μικροπωλητές.
Γιατί επανάσταση σήμερα δεν είναι τα ρόπαλα, οι πλαστικές σημαίες και τα χιλιοειπωμένα τσιτάτα. Είναι ο βαθύς και ριζοσπαστικός μετασχηματισμός των θεσμών, ώστε η δημοκρατία να λειτουργεί για όλους και η Ελλάδα να μορφώνει πραγματικά τα παιδιά της με αξίες, αρχές και γνώση.
* Η κ. Αννα Διαμαντοπούλου είναι πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρ. επίτροπος Ε.Ε., πρ. υπουργός Παιδείας.