Αγωνία και αυξημένη κινητοποίηση υπάρχει στην Αθήνα από το νέο κύμα προσφυγικών ροών προσφύγων –ιδιαίτερα προς τα ελληνικά νησιά– που θυμίζουν «ημέρες 2015». Η κυβέρνηση σχεδιάζει ενίσχυση των περιπολιών του Λιμενικού, μεταφορά προσφύγων στην ενδοχώρα, ενώ αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ευρύτερο σχέδιο της Αγκυρας με στόχο την αύξηση της πίεσης προς την Ευρώπη μέσω του προσφυγικού. Αποκορύφωμα του νέου κύματος ήταν το απόγευμα της προηγούμενης Πέμπτης, όπου μέσα σε μία ώρα έφτασαν στη Λέσβο 13 βάρκες στις οποίες επέβαιναν συνολικά 547 πρόσφυγες και μετανάστες. Με όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης (ΚΥΤ) υπερπλήρη, η πίεση που ασκούν οι νέες αφίξεις είναι ασφυκτική. «Η κατάσταση κινδυνεύει να γίνει μη διαχειρίσιμη εάν συνεχίσουν οι ίδιες αυξημένες ροές», έλεγε στην «Κ» κυβερνητική πηγή, υποστηρίζοντας ότι δημιουργείται επείγουσα ανάγκη για ένα σχέδιο αποσυμφόρησης της κατάστασης στα νησιά –και ιδίως στη Λέσβο, όπου υπάρχουν πάνω από 10.000 εγκλωβισμένοι– με μεταφορά τις επόμενες ημέρες 1.000 προσφύγων σε καταυλισμούς στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Πιέζει η Αγκυρα
Διπλωματικές πηγές υποστήριζαν ότι το νέο κύμα έχει σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Ερντογάν σε διάφορα μέτωπα, αλλά και με τη συνεχιζόμενη παραμονή στην τουρκική επικράτεια περισσοτέρων των 3 εκατ. προσφύγων. Η αύξηση των ροών, λένε οι ίδιες πηγές, έχει στόχο να πιέσουν την Ευρώπη για περισσότερα χρήματα προς την Τουρκία για το μεταναστευτικό, αλλά και για πιο ευνοϊκή στάση στις κινήσεις της Αγκυρας στη Αν. Μεσόγειο. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι το μεταναστευτικό, σε συνδυασμό με τις πολιτικές κρίσεις σε ευρωπαϊκές χώρες και την άνοδο της ξενοφοβίας και της Ακροδεξιάς, αποτελεί ένα πολύ ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί της Τουρκίας για να πιέσει την Ευρώπη για ανταλλάγματα και στον πόλεμο της Συρίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακριβώς μία ημέρα μετά την «απόβαση» προσφύγων και μεταναστών στη Λέσβο, την Παρασκευή, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου υποστήριξε πως όσο συνεχίζεται η επιχείρηση του Ασαντ στο Ιντλίμπ της Συρίας –όπου η Τουρκία έχει δυνάμεις– οι μεταναστευτικές ροές στην Ευρώπη θα αυξηθούν. Πάντως, οι αυξημένες ροές σε συνδυασμό με την άρνηση των χωρών της Ε.Ε. για επιμερισμό των μεταναστευτικών βαρών, που όχι μόνο παραμένει σταθερή αλλά τείνει να γίνει πάγια, δημιουργούν πρόσθετη πίεση στην Ελλάδα. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ μετά τη συνάντησή της με τον πρωθυπουργό στο Βερολίνο: «Συμφωνώ με τον κύριο Μητσοτάκη ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της Ε.Ε., αλλά είμαστε μακριά από την υλοποίηση μιας βιώσιμης λύσης».
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ελλάδα πιέζεται ολοένα και περισσότερο να δεχθεί επιστροφές αιτούντων άσυλο στη Γερμανία, που είχαν καταγραφεί κατά την είσοδό τους στην Ελλάδα, η οποία ως πρώτη χώρα υποδοχής οφείλει να τους δεχθεί πίσω.
Την ίδια στιγμή, στο παρασκήνιο η ελληνική πλευρά δέχεται προσεκτικά «διαβήματα» από ευρωπαϊκές χώρες ότι δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει τη φυγή προσφύγων και μεταναστών προς τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να υφίστανται και οι ίδιες συνεχιζόμενη μεταναστευτική πίεση, η οποία μεταφράζεται σε πολιτικό κόστος για τις κυβερνήσεις, πέραν του κόστους διαχείρισης των ίδιων των ροών.
Με το διάβημα του ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια την προηγούμενη Παρασκευή προς τον πρέσβη της Τουρκίας, η Αθήνα στέλνει μήνυμα στην Αγκυρα ότι θεωρεί και δική της συνευθύνη τη διαχείριση των ροών και κυρίως τη μη διαχείριση που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα. Οι αυξημένες ροές στα ελληνικά νησιά αποδεικνύουν στην πράξη ότι η τουρκική πλευρά δεν είναι συνεπής έναντι των υποχρεώσεων που απορρέουν από τα συμφωνηθέντα με την Ε.Ε.
Πάντως, από πληροφορίες που φτάνουν στις αρμόδιες υπηρεσίες του Λιμενικού Σώματος και έχουν αξιολογηθεί ως αξιόπιστες, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η κατακόρυφη αύξηση των μεταναστευτικών ροών τις τελευταίες εβδομάδες οφείλεται και σε επιχείρηση-σκούπα των τουρκικών υπηρεσιών στην Κωνσταντινούπολη. Οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας υποχρέωσαν χιλιάδες μετανάστες που είχαν καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη να απομακρυνθούν κινούμενοι νοτιότερα, κατά μήκος ακτών της Τουρκίας, όπως για παράδειγμα, η περιοχή Μπεχράμ Καλέ, αφετηρία των περισσότερων φουσκωτών με μετανάστες που τα τελευταία εικοσιτετράωρα φτάνουν στη Λέσβο.
Η ένταση του φαινομένου αποτυπώνεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Ενδεικτικά, μόνο στη διάρκεια του Αυγούστου οι υπηρεσίες του Λιμενικού έχουν διαχειριστεί 8.200 παράτυπους μετανάστες έναντι 3.400 τον Αύγουστο του 2018. Τα στελέχη του υπουργείου και του Λιμενικού παρακολουθούν στενά την εξέλιξη του φαινομένου και όπως έχει ήδη αποφασιστεί, τα αμέσως επόμενα εικοσιτετράωρα πρόκειται να καταθέσουν αίτημα στον ευρωπαϊκό οργανισμό Frontex ζητώντας έκτακτη οικονομική βοήθεια, ούτως ώστε να καλυφθεί το επιπλέον κόστος που συνεπάγεται η αύξηση του αριθμού των πλωτών που περιπολούν κατά μήκος των θαλάσσιων συνόρων Ελλάδας – Τουρκίας.
Στη Λέσβο πήρε εντολή πριν από μερικά εικοσιτετράωρα να κατευθυνθεί για περιπολίες και δεύτερο πλοίο ανοικτής θαλάσσης του Λιμενικού, ενώ έχουν δοθεί οδηγίες να εντοπίζονται όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα οι βάρκες με μετανάστες που αναχωρούν από τα τουρκικά παράλια και άρα να ειδοποιείται η τουρκική ακτοφυλακή όσο οι παράτυποι μετανάστες βρίσκονται εντός των δικών της χωρικών υδάτων.
Σχέδιο αποσυμφόρησης σε νησιά και ενδοχώρα
Πακέτο δράσεων με πολλαπλές παραμέτρους για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού-προσφυγικού στα νησιά, στο οποίο μάλιστα προβλέπονται εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση κρίσης, έχει εκπονήσει η κυβέρνηση.
Αρχικά, θα αποσυμφορηθούν τα κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα –όπου διαμένουν περίπου 40.000 άτομα– από όσους δεν έχουν πλέον το δικαίωμα στέγασης, εφόσον έχουν χαρακτηριστεί πρόσφυγες (υπολογίζονται σε 8.500 – 10.000). Ηδη έχει αποσταλεί υπηρεσιακά ειδοποίηση προς τις δομές φιλοξενίας σύμφωνα με την οποία όσοι έχουν χαρακτηριστεί πρόσφυγες το 2018, θα πρέπει εντός τριμήνου να αποχωρήσουν, δεδομένου ότι αυτές προορίζονται για αιτούντες άσυλο. Οπως τονίζεται ωστόσο από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής τίποτα δεν θα γίνει χωρίς ειδοποίηση και ενημέρωση των ενδιαφερομένων.
Μελετάται να μεταβληθούν τα στάνταρ φιλοξενίας όσον αφορά κυρίως τον αριθμό των ατόμων που στεγάζονται εντός των κοντέινερ, προκειμένου να ισχύουν ίδιες προδιαγραφές στα κέντρα φιλοξενίας σε όλη τη χώρα. Η ρύθμιση αυτή υπολογίζεται ότι θα εξασφαλίσει αρκετές ακόμα επιπλέον θέσεις φιλοξενίας, ώστε να καταστεί δυνατόν να μεταφερθούν από τα νησιά όσοι έχουν χαρακτηριστεί «ευάλωτοι» και άρα έχουν άρση γεωγραφικού περιορισμού.
Δύο νέα camps φιλοξενίας αναμένεται να είναι έτοιμα έως το τέλος Σεπτεμβρίου, ενώ ακόμα ένα στη Ριτσώνα σχεδιάζεται να είναι έτοιμο στο τέλος Νοεμβρίου. Παράλληλα, αναζητούνται και εξετάζονται νέοι χώροι σε παλαιά στρατόπεδα για τη δημιουργία νέων δομών φιλοξενίας.
Σχεδιάζεται επίσης η αλλαγή των κριτηρίων με βάση τα οποία αποφασίζεται η «ευαλωτότητα» για τα άτομα που βρίσκονται στα νησιά, οπότε και εξασφαλίζουν τη δυνατότητα μεταφοράς στην ενδοχώρα.
Παράλληλα προετοιμάζονται ρυθμίσεις που αφορούν στο σύστημα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, πρόκειται όμως για διαδικασία που απαιτεί περισσότερο χρόνο.