Ακόμη και τρία χρόνια μπορούν να διαρκέσουν οι διαδικασίες έως ότου ωριμάσουν τα μεγάλα ψηφιακά έργα του Δημοσίου, τα οποία θα κάνουν ευκολότερη τη ζωή των πολιτών καταργώντας τις ουρές στα ΚΕΠ, στα ληξιαρχεία και στα ασφαλιστικά ταμεία. Αλλά μέχρι τότε, η κυβέρνηση σχεδιάζει να «κόψει δρόμο» υλοποιώντας βραχυπρόθεσμες δράσεις που θα αφορούν ψηφιακούς θεσμούς στη ζωή του πολίτη, αλλά και με τη δημιουργία ενός ψηφιακού ΚΕΠ κατά το πρότυπο του gov.uk, της «πύλης» δηλαδή της βρετανικής κυβέρνησης για όλες τις συναλλαγές των πολιτών με το κράτος (αυτή τη στιγμή η πιο δημοφιλής ψηφιακή υπηρεσία της ονομάζεται «Ετοιμαστείτε για το Brexit»).
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», οι αλλαγές που σχεδιάζει η ηγεσία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης αφορούν υπηρεσίες στις οποίες εμπλέκονται γιατροί (δηλώσεις γεννήσεων και θανάτων), για την υλοποίηση των οποίων υπάρχει η σκέψη να αξιοποιηθεί η πλατφόρμα της ΗΔΙΚΑ για την ηλεκτρονική συνταγογράφηση.
Ταυτόχρονα, θα «τρέξει» η συγκέντρωση των υπηρεσιών του κράτους σε μια «πύλη» με τρόπο βοηθητικό για τους πολίτες. Ηδη σε κάποια υπουργεία, όπως π.χ. στο Οικονομικών, υπάρχουν τέτοιες «πύλες» που είναι ως προς την αρχιτεκτονική τους φιλικές στον χρήστη, ωστόσο η γλώσσα στην οποία απευθύνονται στους πολίτες είναι διαποτισμένη από την υπαλληλική αργκό.
Η κεντρική ιδέα του υπουργού Επικρατείας Κυριάκου Πιερρακάκη, όπως δήλωσε ο ίδιος στη Βουλή, είναι να αναπτυχθεί αυτή και άλλες «πύλες» επικοινωνίας με τον πολίτη με τρόπο ώστε να προσφέρονται υπηρεσίες και όχι πληροφορίες για υπηρεσίες. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εκσυγχρονισθεί το πλαίσιο που διέπει την επικοινωνία του πολίτη με τη διοίκηση, το οποίο παραμένει απαράλλακτο τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Στόχος των ενδιάμεσων δράσεων, αλλά και των διαγωνισμών που πρόκειται να προκηρυχθούν, είναι η προετοιμασία της χώρας και των πολιτών για την εισαγωγή ενός καθεστώτος ψηφιακής υπογραφής όπως έχουν κάνει άλλες χώρες, π.χ. η Εσθονία.
Σημειώνεται ότι οι Εσθονοί με νόμο του 2000 απέκτησαν ταυτόχρονα με τις ταυτότητές τους και δύο πιστοποιητικά: ένα για τη διαπίστωση της ταυτοπροσωπίας (authentication) και ένα για την ψηφιακή υπογραφή. Αυτό καταχωρίζεται δημόσια ώστε να διαπιστώνεται από τους συναλλασσομένους ότι οι υπογραφές είναι πράγματι αυθεντικές. Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας του ψηφιακού θαύματος της Εσθονίας, Χένρικ Τόμας Ιλβες, είχε πει στον γράφοντα το 2018: «Το 1999 σκεφθήκαμε ότι τα επόμενα χρόνια το σύνολο του πληθυσμού θα έκανε αίτηση προκειμένου να αποκτήσει νέο διαβατήριο. Το “δόλωμα”, λοιπόν, ήταν το διαβατήριο. Ταυτόχρονα, καταστήσαμε νομικά την ηλεκτρονική υπογραφή ισότιμη με την πραγματική υπογραφή». «Και η αρχιτεκτονική του συστήματός σας;», τον είχα ρωτήσει. «Ημασταν φτωχοί και κάθε υπηρεσία του κράτους είχε τον δικό της server. Και ουδείς ήθελε να εμπιστευθεί τα αρχεία του σε άλλον. Το υπουργείο Εξωτερικών έλεγε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα παρέδιδε τα αρχεία του σε ένα κεντρικό σύστημα. Αυτό είναι καλό. Οταν έχεις ένα τάνκερ και γεμίσει νερά μόνο ένα διαμέρισμα, το πλοίο δεν βουλιάζει».
Προστασία δικτύων
Στην Ελλάδα, πάντως, οι πληροφορίες για κάθε πολίτη θα συγκεντρωθούν σε μια τράπεζα δεδομένων ενός φορέα. Για την οικοδόμηση αυτού του συστήματος, η εσθονική εμπειρία δείχνει ότι οι λύσεις δεν είναι τεχνικές αλλά νομοθετικές – ρυθμιστικές. Η συγκέντρωση ενός τεράστιου όγκου δεδομένων, προϋπόθεση για τη γρήγορη εξυπηρέτηση των πολιτών, επιβάλλει και την προστασία αυτών των δικτύων (η Εσθονία έχει αντίγραφο μέσα στη χώρα και ένα αντίγραφο ασφαλείας στην πρεσβεία της στο Λουξεμβούργο).
Ηδη από το 2016, μια ομάδα επιστημόνων, οι οποίοι περιέγραφαν το πρόβλημα της ασφάλειας των κρίσιμων ψηφιακών υποδομών της Ελλάδας για λογαριασμό της δεξαμενής σκέψης ΔιαΝΕΟσις, επισήμαινε ότι «η Ελλάδα παραμένει μία από τις ελάχιστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης οι οποίες, πέραν της τυπικής ενσωμάτωσης της οδηγίας 114/2008/ΕΚ στην εθνική νομοθεσία, δεν διαθέτουν ολοκληρωμένη στρατηγική προστασίας των εθνικών κρατικών υπηρεσιών τους και δεν βρίσκονται σε ώριμη φάση της διαδικασίας εκπόνησης ενός ολοκληρωμένου τέτοιου σχεδίου. Με εξαίρεση ίσως κάποιες πρωτοβουλίες που είναι σε εξέλιξη, καθώς και όσες τυχόν αναληφθούν από την υπό ίδρυση Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Πολιτικής…».
Τρία χρόνια αργότερα, η χώρα μας έχει δημιουργήσει μια δομή με τον πομπώδη τίτλο «Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας» με τέσσερις υπαλλήλους στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης που έχουν συντάξει ένα σχέδιο 20 σελίδων, το οποίο δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό από την Ε.Ε. (είναι χαρακτηριστικό ότι υπολείπεται τραγικά ακόμη και μιας σχετικής μελέτης της ΔιαΝΕΟσις). Από τη λίστα των υποδομών λείπουν για παράδειγμα τα ιδιωτικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, μια σειρά νοσοκομείων κ.ά. Με μια κουβέντα, η χώρα δεν έχει ορίσει καν ποιες είναι οι κρίσιμες υποδομές ούτε και έχει μηχανισμό ο οποίος θα ζητάει από τους υπευθύνους τους να συμμορφωθούν με τις σχετικές πρόνοιες των σχεδίων ασφαλούς διαχείρισης των δεδομένων τους που θα πρέπει να καταθέσουν.
Στην Εσθονία, σύμφωνα με την έκθεση της ΔιαΝΕΟσις, στο πλαίσιο της διοικητικής μεθοδολογικής προσέγγισης προσδιορισμού και προστασίας των εθνικών κρατικών υπηρεσιών, καθορίστηκε μια λίστα από 43 εθνικές ζωτικές υπηρεσίες, δηλαδή υπηρεσίες κρίσιμες για τη λειτουργία της κοινωνίας, καθώς και για την υγεία, την ασφάλεια, την οικονομική και κοινωνική ευημερία των πολιτών. Για κάθε ζωτική υπηρεσία, ορίστηκε ένα υπουργείο αρμόδιο για την προστασία της αδιάλειπτης λειτουργίας της. Τον συντονισμό της διαδικασίας έχουν το υπουργείο Εσωτερικών και η (υπαγόμενη σε αυτό) Επιτροπή Διαχείρισης Κρίσεων.