Την περασμένη Τρίτη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στεκόταν για περίπου δύο ώρες στο πόντιουμ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μπροστά σε δεκάδες διαπιστευμένους δημοσιογράφους των Βρυξελλών εξηγώντας τη δομή της επόμενης Επιτροπής. Ηταν η παρθενική της εμφάνιση και με ενθουσιασμό η Γερμανίδα πολιτικός εναλλασσόταν με μεγάλη ευκολία από αγγλικά, σε γαλλικά και γερμανικά, καθώς παρουσίαζε τους 27 νέους ισχυρούς της Ε.Ε.
Η νέα πρόεδρος της Επιτροπής για έναν μήνα δούλευε υπό απόλυτη μυστικότητα για να λύσει μια πολύ δύσκολη εξίσωση. Πώς θα κατάφερνε να έχει μια ισορροπημένη Επιτροπή με σχεδόν ισάριθμους άνδρες και γυναίκες, δίνοντας ισχυρά χαρτοφυλάκια σε δυτικούς αλλά και ανατολικούς, βόρειους και νότιους, καθώς και σε εκπροσώπους από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό (ΕΛΚ), τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους. Και ενώ μπορεί να τα κατάφερε από άποψη ισορροπιών, η ίδια έκανε δύο βασικά στραβοπατήματα: μία μάλλον ατυχή επιλογή επιτρόπου σε συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο αλλά και μία λάθος ονομασία ενός συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου, του Ελληνα επιτρόπου, που χαρακτηρίστηκε από ευρωβουλευτές ως προσβλητική.
Δυσνόητη δομή
Συγχρόνως, η δομή της νέας Επιτροπής είναι θολή και δυσνόητη ακόμα και για έμπειρους Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι οποίοι δεν μπορούν να καταλάβουν τον ρόλο που θα παίξουν οι αντιπρόεδροι της Επιτροπής που έχουν επωμιστεί την επίβλεψη μιας σειράς χαρτοφυλακίων τα οποία δεν συνδέονται μεταξύ τους, ενώ οι αρμοδιότητες του καθενός δεν είναι ξεκάθαρες, δημιουργώντας πιθανά προβλήματα στις μελλοντικές συνεργασίες που θα χρειαστούν.
Η πρώην Γερμανίδα υπουργός Αμυνας αποφάσισε να τοποθετήσει στην κορυφή της Επιτροπής τρεις εκτελεστικούς αντιπροέδρους από τα τρία μεγαλύτερα κόμματα, οι οποίοι θα αναφέρονται σε αυτήν αποκλειστικά, αναλαμβάνοντας τους τρεις πιο σημαντικούς τομείς για την επόμενη πενταετία. Κλίμα, Ψηφιακή Πολιτική και Βιομηχανία είναι οι βασικές της προτεραιότητες, με τον Ολλανδό Φρανς Τίμερμανς (Σοσιαλιστής) να αναλαμβάνει το Κλίμα και τον δύσκολο ρόλο να θέσει την Ε.Ε. στις ράγες της πρώτης κλιματικά ουδέτερης ηπείρου, τη Δανή Μαργκρέτε Βεστάγκερ (Φιλελεύθερη) να αναβαθμίζεται και από επίτροπος υπεύθυνη για τον Ανταγωνισμό πλέον να είναι αντιπρόεδρος, που εκτός από το παλιό της χαρτοφυλάκιο αναλαμβάνει και την Ψηφιακή Ενωση και τις Νέες Τεχνολογίες. Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις (ΕΛΚ) μπαίνει και αυτός στο τρίο των ισχυρότερων του Berlaymont. Ο Λετονός αντιπρόεδρος της Eπιτροπής Γιούνκερ, υπεύθυνος για το Ευρώ, γίνεται πλέον ο «τσάρος της οικονομίας», καθώς θα έχει υπό την ευθύνη του όχι μόνο τις Οικονομικές Υπηρεσίες, αλλά και τα Χρηματοπιστωτικά και τη Βιομηχανία.
Από την επιλογή των προτεραιοτήτων της η Φον ντερ Λάιεν φαίνεται να έχει θέσει μια ατζέντα πιο κοντά στα θέματα που απασχολούν τους Ευρωπαίους σε καθημερινή βάση απ’ ό,τι οι προκάτοχοί της. «Η Επιτροπή Γιούνκερ ήταν πιο πυροσβεστική, χρειάστηκε να λύσει μια σειρά από πολυκρίσεις που χτύπησαν την Ε.Ε. μέσα σε πέντε χρόνια», λέει ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, επικεφαλής Ερευνών του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου των Βρυξελλών European Policy Centre. «Η Φον ντερ Λάιεν φαίνεται να θέτει ατζέντα που απασχολεί περισσότερο τον μέσο Ευρωπαίο», προσθέτει ο ίδιος. «Οταν όμως θα χρειαστεί να κάνει και η ίδια τον πυροσβέστη, τότε θα φανούν και οι ηγετικές της ικανότητες».
Πέρα από την αριθμητική ισορροπία που κρατήθηκε για πρώτη φορά ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες επιτρόπους, η Φον ντερ Λάιεν φαίνεται να προσπαθεί να έχει και μια κομματική ισορροπία σε κάθε χαρτοφυλάκιο, με τους αντιπροέδρους και επιτρόπους να ανήκουν σε διαφορετικά κόμματα, έτσι ώστε να εξασφαλίζει το πράσινο φως από το Ευρωκοινοβούλιο για κάθε πρότασή της.
Ενδεικτική είναι η επιλογή του Ιταλού επιτρόπου –Πάολο Τζεντιλόνι (Σοσιαλιστής)–, που αναλαμβάνει το κρίσιμο οικονομικό χαρτοφυλάκιο, στο οποίο θα έχει να αντιμετωπίσει ως τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο τον ιταλικό προϋπολογισμό και μια κυβέρνηση που δεν θέλει να συμμορφωθεί με τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες. Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός Τζεντιλόνι, πέρα από την πρώτη μάχη που καλείται να δώσει με τη Ρώμη, θα πρέπει να πάρει αποφάσεις που θα είναι σύμφωνες και με τον αντιπρόεδρο της Επιτροπής και προϊστάμενό του, Ντομπρόβσκις, ο οποίος ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Οσον αφορά τη σημασία της τοποθέτησης ενός Ιταλού στο σημαντικό για την Ελλάδα οικονομικό χαρτοφυλάκιο, αυτή δεν φαίνεται να επηρεάζει ιδιαίτερα τη χώρα. «Από άλλα πράγματα θα εξαρτηθεί η πορεία της ελληνικής κυβέρνησης και όχι από την εθνικότητα του επιτρόπου», λέει ο κ. Εμμανουηλίδης. «Η Ελλάδα θα πρέπει να πείσει για την αποφασιστικότητά της στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων τα μέλη του Eurogroup και όχι την Επιτροπή. Αν νομίζει κανείς πως με έναν Ιταλό στο συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα, απλοποιεί την κατάσταση», καταλήγει.
Οι αντιρρήσεις
Ομως, ενώ η Φον ντερ Λάιεν έδωσε σημασία στο να κρατήσει δύσκολες ισορροπίες, συγχρόνως έκανε δύο σοβαρά στραβοπατήματα. Πρώτον, με την ονομασία που δόθηκε στο χαρτοφυλάκιο του Ελληνα επιτρόπου Μαργαρίτη Σχοινά για την «προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής», που περιλαμβάνει τη μετανάστευση και την ασφάλεια, μεταξύ άλλων. Μερικοί ευρωβουλευτές δήλωσαν προσβεβλημένοι από τον συγκεκριμένο τίτλο, εξηγώντας ότι παραπέμπει σε μια «ρητορική δανεισμένη από την Ακρα Δεξιά». Και οι τρεις πιο ισχυρές πολιτικές ομάδες αντίπαλες του ΕΛΚ στο Ευρωκοινοβούλιο –στην οποία ανήκει ο κ. Σχοινάς– ζητούν να εγκαταλειφθεί ο συγκεκριμένος τίτλος, κάτι που αναμένεται να κάνει.
Δεύτερον, η ανάθεση στον Ούγγρο επίτροπο του χαρτοφυλακίου της Διεύρυνσης θεωρήθηκε επίσης στραβοπάτημα. Οσοι επικρίνουν την επιλογή αυτή τονίζουν ότι η Φον ντερ Λάιεν υποβαθμίζει τη σημασία του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου, καθώς ο υποψήφιος επίτροπος Λάζλο Τροκσάνι υπήρξε υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Ορμπαν και ο άνθρωπος που θεωρείται ότι υποβάθμισε το δικαστικό σύστημα της χώρας.
Η στροφή της Ε.Ε. από το ευρώ στο περιβάλλον
Τα επόμενα πέντε χρόνια το ενδιαφέρον της Ε.Ε. αναμένεται να απομακρυνθεί από το ευρώ και να κινηθεί προς το περιβάλλον. «Το νέο Eurogroup θα είναι το συμβούλιο περιβάλλοντος», έλεγε Ευρωπαίος αξιωματούχος, με το πιο σημαντικό χαρτοφυλάκιο της νέας Επιτροπής να μην είναι το οικονομικό, αλλά αυτό που θα έχει στα χέρια του ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος Τίμερμανς. Ο Ολλανδός πολιτικός θα συντονίζει τις εργασίες που αφορούν την «πράσινη συμφωνία», για την οποία δεσμεύθηκε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τον Ιούλιο, με στόχο την υλοποίηση της υπόσχεσης για τον μηδενισμό των ρύπων μέχρι το 2050.
Και για να διαπιστώσει κανείς τη σημασία του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου, δεν χρειάζεται να κοιτάξει πολύ μακριά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει ήδη δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία, και όχι μόνο με τη μορφή των ζημιών που προκαλούν τα ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, η πτώση της στάθμης του Ρήνου οδήγησε πέρυσι σε προσωρινή συρρίκνωση της γερμανικής οικονομίας, λόγω της αδυναμίας εκτέλεσης εμπορευματικών και βιομηχανικών μεταφορών από τα κανάλια του. Δεύτερον, τα χρήματα που απαιτήθηκαν για την κρίση χρέους ωχριούν μπροστά στο κόστος που έχουν αναγκαίες επενδύσεις προκειμένου να αποτραπούν τα καταστροφικά αποτελέσματα της υπερθέρμανσης της Γης και να προσαρμοστούν οι οικονομίες στις αλλαγές που έρχονται στη μορφολογία του πλανήτη. Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μόνο για την αναβάθμιση των δικτύων ηλεκτροδότησης απαιτούνται περίπου 290 δισ. ευρώ τον χρόνο σε επιπλέον επενδύσεις.
Ηδη η νέα πρόεδρος της Κομισιόν δεσμεύθηκε να προωθήσει τη μετατροπή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων σε «πράσινη τράπεζα», με στόχο να «ξεκλειδώσει» 1 τρισ. ευρώ σε επενδύσεις στον τομέα της πράσινης ανάπτυξης την επόμενη δεκαετία.
Το παράδειγμα της ΔΕΗ
Ενδεικτική των απτών επιπτώσεων της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην πραγματική οικονομία είναι η περίπτωση της ΔΕΗ, η οποία, όπως και όλες οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, είναι υποχρεωμένη να αγοράζει δικαιώματα εκπομπών από ένα πανευρωπαϊκό χρηματιστήριο ρύπων. Ωστόσο, η Ε.Ε. αποσύρει κάθε χρόνο άδειες από το εν λόγω χρηματιστήριο, ώστε η τιμή τους να ανεβαίνει και να αναγκάζονται οι ρυπαντές να στραφούν σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες. Η ΔΕΗ, η οποία κυρίως παράγει ρεύμα από λιγνίτη, αλλά και από μαζούτ και ντίζελ στα νησιά, δεν έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Το τίμημα που πληρώνει είναι βαρύ, καθώς το κόστος των δικαιωμάτων για κάθε τόνο διοξειδίου του άνθρακα που εκλύει έχει αυξηθεί κατά 336% την τελευταία πενταετία.
Η δύσκολη αποστολή του Μαργαρίτη Σχοινά
«Τον ξέρετε ως πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον γνωρίζετε και ως μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής· ένας πραγματικός Ευρωπαίος που θα προστατέψει τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής μας», είπε η μελλοντική πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με ένα μεγάλο χαμόγελο την περασμένη Τρίτη καθώς παρουσίαζε τον νέο Ελληνα επίτροπο Μαργαρίτη Σχοινά, ο οποίος θα είναι ο πρώτος επίτροπος από την Ελλάδα που αναλαμβάνει μια τόσο υψηλή θέση, αυτή του αντιπροέδρου.
Ο 57χρονος κ. Σχοινάς θα αναλάβει τον συντονισμό των χαρτοφυλακίων για μετανάστευση και ασφάλεια, αλλά και εργασία και εκπαίδευση. Καθώς υπό την ευθύνη του πέφτει η μετανάστευση και η προστασία των συνόρων, ο τίτλος του χαρτοφυλακίου που του δόθηκε, «προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής», χτύπησε ευαίσθητες χορδές με έντονες αντιδράσεις να εκφράζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αφού ενισχύει την ακροδεξιά ρητορική. Μετά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, η ονομασία αναμένεται να αλλάξει ακόμη και πριν από τις ακροάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο και να λήξει γρήγορα η δύσκολη αρχή του νέου επιτρόπου. Ο ίδιος ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ υπερασπίστηκε τον πρώην συνεργάτη του, τονίζοντας σε συνέντευξή του στο Euronews ότι «ο τίτλος του χαρτοφυλακίου που του δόθηκε δεν συμβαδίζει με τις αξίες του κ. Σχοινά».
Περίπλοκο ζήτημα
Το γεγονός ότι η Φον ντερ Λάιεν επέλεξε τον κ. Σχοινά να αναλάβει την αντιπροεδρία του συγκεκριμένου δύσκολου χαρτοφυλακίου δεν είναι τυχαία. Πέραν του ότι ο Ελληνας υποψήφιος είναι ο μόνος επίτροπος από τον Νότο που κυρίως πλήττεται από την παράνομη μετανάστευση –ο ίδιος εκπροσωπεί και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, όπου τα θέματα της μετανάστευσης και της ασφάλειας ήταν από τα βασικά στην ατζέντα του–, η ανάθεση αυτού του νευραλγικού χαρτοφυλακίου αποδεικνύει την εμπιστοσύνη της νέας προέδρου της Επιτροπής στο πρόσωπο του κ. Σχοινά. «Ξέρουμε ότι το θέμα της μετανάστευσης ίσως είναι το πιο περίπλοκο – οποιαδήποτε πραγματική μεταρρύθμιση δεν μπόρεσε να προχωρήσει τα τελευταία χρόνια», λέει ο κ. Εμμανουηλίδης.
Ο Μαργαρίτης Σχοινάς, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή, ξέρει όσο λίγοι τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς αλλά και το ιστορικό του θέματος, τι είχε γίνει και τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί και ίσως να είναι από τους λίγους που θα μπορούσε να το προχωρήσει. Η Φον ντερ Λάιεν θεωρεί ότι ο κ. Σχοινάς είναι ο πιο κατάλληλος για να δώσει νέα ώθηση στην αναθεώρηση του Δουβλίνου, που είχε βαλτώσει κατά τη διάρκεια της τελευταίας Επιτροπής, λέει ο κ. Εμμανουηλίδης. Συγχρόνως, η επίτροπος που θα είναι υπεύθυνη για θέματα μετανάστευσης, Ιλβα Γιόχανσον, και θα συνεργαστεί στενά με τον κ. Σχοινά, κατάγεται από τη Σουηδία, μια χώρα με ιδιαίτερη γνώση στα θέματα μετανάστευσης και ευαισθησίες, ενώ το γεγονός ότι ανήκει στην πολιτική οικογένεια των Σοσιαλιστών σημαίνει ότι θα μπορέσουν πιο εύκολα να περάσουν τις επόμενες νομοθεσίες από το Ευρωκοινοβούλιο καθώς θα έχουν οικουμενική αποδοχή και των δύο μεγαλύτερων κομμάτων.
Για την Ελλάδα, η τοποθέτηση του κ. Σχοινά στη συγκεκριμένη θέση είναι πολύ σημαντική, καθώς πέραν της τιμητικής θέσης του αντιπροέδρου, ο Ελληνας επίτροπος θα έχει τη διαχείριση των μεταναστευτικών κονδυλίων που δίνονται στη χώρα και άμεση εμπλοκή στις μεταναστευτικές πολιτικές.