«Η Κύπρος πληροί τα κριτήρια ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση», «η Τουρκία δεν πληροί τα κριτήρια»… Ανακεφαλαιώνοντας την πρόοδο των 12 υποψηφίων κρατών και της Τουρκίας προς την Ενωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει ότι αν η Κύπρος είναι κατ’ ουσίαν έτοιμη για την ένταξή της, η Τουρκία βρίσκεται ακόμα καθηλωμένη μεταξύ ακινησίας και οπισθοδρόμησης.
Κοινό σημείο των περισσοτέρων κεφαλαίων της εκθέσεως για την Τουρκία, με την οποία εξαγγέλλεται μάλιστα μια «νέα φάση» της προενταξιακής διαδικασίας, είναι η επισήμανση της διαφοράς μεταξύ λόγων και έργων, τόσο σε ό,τι αφορά τις εσωτερικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις όσο και σε ό,τι αφορά το Κυπριακό.
Το Κυπριακό
Η Επιτροπή υπενθυμίζει λοιπόν ότι η δέσμευση της Τουρκίας να «υποστήριξει» τις προσπάθειες του γ.γ. του ΟΗΕ για επίλυση του προβλήματος της Κύπρου όχι μόνο δεν τηρήθηκε, αλλά αντίθετα η Αγκυρα κράτησε την «απογοητευτική» στάση της υποστήριξης της κάθε μορφής άρνησης του Ραούφ Ντενκτάς να επιστρέψει στις εκ του σύνεγγυς συνομιλίες. Η Ενωση καλεί λοιπόν την Τουρκία να στηρίξει «χωρίς προϋποθέσεις» τις προσπάθειες του ΟΗΕ όσο διαρκεί το «παράθυρο ευκαιρίας» μέχρι την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Κύπρο στο τέλος του 2002.
Από την άλλη πλευρά, πάντως, διαπιστώνεται και ότι «οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας συνεχίζουν να βελτιώνονται» χάρη και «στους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών» και τα ποικίλα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που έχουν ήδη εγκριθεί.
Σε ό,τι αφορά τέλος την εσωτερική κατάσταση, διαπιστώνεται ότι οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν «σημαντικό βήμα προς την προστασία των θεμελιωδών ελευθεριών». Πλην όμως «παραμένει σειρά περιορισμών στην άσκηση των θεμελιωδών αυτών ελευθεριών» και η πραγματική βελτίωση της κατάστασης για τον Τούρκο πολίτη «θα εξαρτηθεί από την υλοποίηση στην πράξη» των μεταρρυθμίσεων. Δεν είναι λοιπόν παράξενο ότι το πάγιο αίτημα της Τουρκίας για έναρξη της διαδικασίας του «screening», της αναλυτικής εξέτασης του κοινοτικού κεκτημένου που οδηγεί στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, απορρίπτεται για άλλη μία χρονιά.
Ωστόσο η Αγκυρα δεν εξέρχεται της υποθέσεως με άδεια χέρια καθώς με την έκθεση εξαγγέλλεται ταυτόχρονα μια «νέα φάση» της προενταξιακής διαδικασίας. Σε αυτήν, θα γίνει «εντατικότερη και λεπτομερέστερη» ανάλυση των όσων οφείλει να πράξει η Τουρκία για να καταστεί συν τω χρόνω κανονική υποψήφια προς ένταξιν και όχι 13η σε έναν κατάλογο 12 υποψηφίων.
Ομως αυτή η «νέα φάση» περιλαμβάνει ως αντίτιμο, κατά την Επιτροπή, και υποχρεώσεις της Αγκυρας. Μόνον που ακόμα και η απλή καταγραφή των σχεδόν απαράλλακτων, από τις υφιστάμενες, υποχρεώσεων αυτών, αποδεικνύει πόσο μηδαμινή είναι στην ουσία η τουρκική «πρόοδος»: «πραγματικός εκδημοκρατισμός», «πραγματικά βήματα για την επίλυση του Κυπριακού», «ειρηνική επίλυση των διαφορών», «απόσυρση της αξίωσης για ισότιμη συμμετοχή στην ευρωάμυνα» κ.λπ…
Στην καλύτερη θέση
Για δε την Κύπρο, ίσως το πλέον αξιοσημείωτο της σχετικής έκθεσης είναι η… απουσία αξιοσημείωτων εξελίξεων. Στο τυπικό σκέλος της ενταξιακής πορείας, η Κύπρος εξακολουθεί να βρίσκεται στην καλύτερη θέση μεταξύ όλων των υποψηφίων και φυσικά προχωρεί πλεισίστια προς την ένταξη. Ομως ουδεμία εξέλιξη υφίσταται και στο ουσιαστικό σκέλος, την επίλυση του πολιτικού προβλήματος της νήσου.
Η αποσύνδεση ένταξης-επίλυσης που επετεύχθη με τον συμβιβασμό του Ελσίνκι παραμένει φυσικά εν ισχύι, αλλά το ερχόμενο έτος θα κριθεί κατά πόσον και η ίδια η Ευρώπη είναι διατεθειμένη να περάσει από το επίπεδο των διακηρύξεων σε εκείνο των έργων, αποδεχόμενη την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ενωση.
Ελιγμός Ντενκτάς για να εμφανισθεί «συνεργάσιμος»
ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ. Σε έναν ελιγμό, με τον οποίο στοχεύει να αντικρούσει τις πιέσεις που δέχεται από τον ΟΗΕ και τις ΗΠΑ και να εμφανισθεί ως «συνεργάσιμος», ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς έστειλε επιστολή στον πρόεδρο της Κύπρου Γλαύκο Κληρίδη με την οποία τον καλεί και πάλι να συναντηθούν στη Λευκωσία ως «φίλοι», για να αναζητήσουν από κοινού τρόπους άρσης του σημερινού αδιεξόδου.
Σύμφωνα με κυπριακές πηγές, ο κ. Κληρίδης θα επαναλάβει την πρόθεσή του να συναντηθεί με τον κ. Ντενκτάς, αφού προηγουμένως αποδεχθεί ο τελευταίος τη διαδικασία των Ην. Εθνών, στο πλαίσιο της οποίας έχουν προσκληθεί οι δύο ηγέτες σε νέο γύρο έμμεσων συνομιλιών στη Νέα Υόρκη.
Δύσκολη θέση
Η κίνηση του κ. Ντενκτάς είναι ενδεικτική της δύσκολης θέσης στην οποία έχει περιέλθει, καθώς η εκτίμηση που επικρατεί στους κόλπους του ΟΗΕ και μεταξύ των διεθνών μεσολαβητών είναι ότι η διαρκής αρνητικότητα του Τουρκοκύπριου ηγέτη και της Αγκυρας είναι η αιτία για το σημερινό αδιέξοδο.
Οι αρχικές αισιόδοξες εκτιμήσεις για επανέναρξη των συνομιλιών Κληρίδη – Ντενκτάς εντός του Δεκεμβρίου τελούν υπό αίρεση. Μετά τις επαφές τους με τους εκπροσώπους των ενδιαφερομένων μερών, τις τελευταίες ημέρες στη Νέα Υόρκη οι αρμόδιοι μεσολαβητές (ΟΗΕ, ΗΠΑ και Βρετανίας) δεν εμφανίζονται αισιόδοξοι. Αν και εξακολουθούν να ελπίζουν σε συνομιλίες τον Δεκέμβριο, όλα δείχνουν ότι η όποια «εξέλιξη» παραπέμπεται στον επόμενο χρόνο.
Δυσφορία
Οι Αμερικανοί δεν κρύβουν τη δυσφορία τους για τις τουρκικές απειλές περί ενσωμάτωσης του βόρειου τμήματος της Κύπρου στην Τουρκία και τονίζουν στην τουρκική πλευρά την ανάγκη να αντιληφθεί ότι η ενταξιακή πορεία της Κύπρου θα προχωρήσει και ότι η τρέχουσα περίοδος προσφέρει ενδεχομένως το τελευταίο «παράθυρο ευκαιρίας» έως την ολοκλήρωση της ένταξης.