Ρήτρα συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών για την ασφάλεια του αγωγού East Med προβλέπει η διακυβερνητική συμφωνία που υπέγραψαν, χθες, στο Ζάππειο οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ παρουσία των πρωθυπουργών των τριών χωρών. Η σχετική πρόβλεψη του άρθρου 10 της συμφωνίας, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, θεωρείται πολύ σημαντική, δεδομένου ότι τέτοιες ρήτρες δεν συνηθίζονται σε αντίστοιχες συμφωνίες και είναι σαφές ότι συνδέεται με την επιθετική στάση που επιδεικνύει η Τουρκία στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Συγκεκριμένα, το άρθρο 10 προβλέπει:
«Ξεκινώντας από τις αρχικές δραστηριότητες του σχεδίου που σχετίζονται με τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση της διαδρομής και συνεχίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, κάθε συμβαλλόμενο μέρος μπορεί να λάβει τα μέτρα που κρίνει αναγκαία για να εξασφαλίσει την ασφάλεια του αγωγού και όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται στο έδαφος αυτού του μέρους που εμπλέκεται σε δραστηριότητες του έργου. Τα μέρη θα συνεργαστούν λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του αγωγού. Από την άποψη αυτή, τα μέρη μπορούν να διατυπώσουν πολυμερείς ή διμερείς συμφωνίες και διακανονισμούς σχετικά με συνεργασίες στα ζητήματα ασφάλειας που σχετίζονται με το έργο/αγωγό».
Η διακυβερνητική συμφωνία, αποτέλεσμα εντατικών διαβουλεύσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, περιλαμβάνει τρία ακόμη βασικά σημεία:
• Κοινό ρυθμιστικό, αδειοδοτικό και φορολογικό πλαίσιο και στις τέσσερις χώρες (μαζί με την Ιταλία) για τη διευκόλυνση υλοποίησης του έργου.
• Δυνατότητα ένταξης στο σχέδιο του East Med και άλλων κρατών. Η πρόβλεψη αφορά κυρίως την Αίγυπτο, στην ΑΟΖ της οποίας αναμένονται και νέες γεωτρήσεις για την ανάδειξη επιπρόσθετων κοιτασμάτων πέραν του Zor, που αναπτύσσεται ήδη. Δυνητικά και σε πιο μελλοντική φάση, συμμετοχή στο έργο του East Med θα μπορούσε να έχει και ο Λίβανος.
• Δυνατότητα δέσμευσης ποσοτήτων φυσικού αερίου και από κράτη που δεν συμμετέχουν στην ανάπτυξη του αγωγού. Και ο όρος αυτός αναφέρεται ουσιαστικά στα νέα κοιτάσματα της Αιγύπτου. Η συμφωνία προβλέπει επίσης δυνατότητα αύξησης της δυναμικότητας του αγωγού από το σκέλος της Κρήτης και μετά, λαμβάνοντας πρόνοια για μελλοντικά κοιτάσματα στην ΑΟΖ της Αιγύπτου αλλά και της Ελλάδας στην περιοχή νοτίως και νοτιοδυτικά της Κρήτης που έχουν παραχωρηθεί στην κοινοπραξία των ΕLPE-Total-ExxonMobil.
Η συμμετοχή της Ιταλίας
Η διακυβερνητική συμφωνία-ορόσημο για την υλοποίηση του αγωγού Εast Med αναμένεται να ολοκληρωθεί με τη συμμετοχή και της Ιταλίας, «όταν οι συνθήκες στη γείτονα χώρα ωριμάσουν σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο», όπως τονίζουν χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές. Με την επιστολή στήριξης του έργου από τον Ιταλό υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης (αρμόδιου για θέματα ενέργειας) κ. Stefano Patuanelli προς τον Ελληνα υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστή Χατζηδάκη, η Ιταλία έδειξε τις θετικές προθέσεις της. Η ελληνική πλευρά, ωστόσο, δεν αναμένει υπογραφή της διακυβερνητικής από την Ιταλία άμεσα, αξιολογώντας αφενός τις έντονες περιβαλλοντικές αντιδράσεις και αφετέρου την κυβερνητική αστάθεια. Εκτίμηση, πάντως, κυβερνητικών παραγόντων είναι ότι όσο περισσότερο ωριμάζει το έργο και αποκτά εμπορική υπόσταση τόσο και η ιταλική πλευρά θα υποχρεωθεί να αποκαλύψει τα χαρτιά της.
Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να προσβλέπει και σε παρέμβαση της Γαλλίας δεδομένων των συμφερόντων της ΕDF που ελέγχει σε ποσοστό 100% την ιταλική Εdison. Η τελευταία συμμετέχει με ποσοστό 50% στην κοινοπραξία ΥΦΑ Ποσειδών μαζί με τη ΔΕΠΑ, η οποία προωθεί το έργο Εast Med, ενώ κατέχει ηγετική θέση στην εμπορία φυσικού αερίου στη νοτιοανατολική Μεσόγειο καθώς και στην ανάπτυξη υποδομών φυσικού αερίου. Η ιταλική εταιρεία φέρεται να είναι σε συζητήσεις με την ισραηλινή Νοble Energy για την προμήθεια αερίου από το κοίτασμα Λεβιάθαν και τη μεταφορά του στην Ευρώπη μέσω του Εast Med. Mια τέτοια συμφωνία, αντίστοιχη με αυτή που υπέγραψε χθες η ΔΕΠΑ με την Energean, δεσμεύοντας ποσότητες ισραηλινού αερίου που αντιστοιχούν στο 20% της δυναμικότητας του Εast Med, θα συνέβαλε καταλυτικά στην εμπορική βιωσιμότητα του αγωγού. Η Εdison, ωστόσο, δεν μπορεί να προχωρήσει σε κλείσιμο συμφωνίας χωρίς το πράσινο φως της ιταλικής κυβέρνησης. Γι’ αυτό και το επόμενο διάστημα αναμένεται κινητικότητα σε διπλωματικό επίπεδο για να διασφαλιστεί η έμπρακτη στήριξη της Ιταλίας στο έργο του Εast Med.