Ο εντοπισμός των δυσλειτουργιών που δυσχέραιναν την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού-προσφυγικού προβλήματος οδήγησε τον πρωθυπουργό στην απόφαση της σύστασης υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και Ασύλου. Η «απορρόφηση» του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, κατά τον σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, πολύ γρήγορα ανέδειξε τη δυσκολία συντονισμού αποφάσεων και ενεργειών εφόσον υπήρχε μεγάλη διασπορά αρμοδιοτήτων σε πολλά υπουργεία και υπηρεσίες. Την ίδια στιγμή, η ίδια η φύση του θέματος απαιτεί συχνά άμεση αντίδραση και ενίοτε τη λήψη έκτακτων μέτρων. Καθώς οι μεταναστευτικές-προσφυγικές ροές στα νησιά συνεχίζονται παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, είναι πλέον σαφές ότι η χώρα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα κρίση που δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί χωρίς ανασύνταξη δυνάμεων.
Ο νέος υπουργός έχει να αντιμετωπίσει ένα εξαιρετικά πολυπαραγοντικό και ταυτόχρονα επείγον πρόβλημα. Ο πληθυσμός στα ΚΥΤ (κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης) έχει πλησιάσει τις 42.000 παρά τη μεταφορά χιλιάδων ανθρώπων από τα νησιά στην ενδοχώρα. Από τον Ιούλιο του 2019 έως και το τέλος του χρόνου από τα νησιά στην ενδοχώρα έχουν μεταφερθεί 21.000 αιτούντες άσυλο, ωστόσο όχι μόνο δεν έχει καταστεί δυνατή η αποσυμφόρηση, αλλά τα ΚΥΤ σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο και Κω είναι πιο γεμάτα από ποτέ.
Οι κάτοικοι των νησιών έχουν χάσει πλέον την υπομονή τους και αντιδρούν έντονα στη δημιουργία νέων δομών, φοβούμενοι ότι οι υπάρχουσες δεν πρόκειται να κλείσουν παρά τις κυβερνητικές δεσμεύσεις. Παράλληλα και η δημιουργία νέων θέσεων φιλοξενίας στην ενδοχώρα, κάθε άλλο παρά εύκολη αποδεικνύεται δεδομένου ότι κανένας δεν θέλει μία… Μόρια στην περιοχή του.
Η λύση του μεταναστευτικού-προσφυγικού που είχε προβληθεί από την κυβέρνηση ήταν οι επιστροφές, ωστόσο έξι μήνες μετά δεν υπάρχει πρόοδος σε αυτό το σκέλος. Αυτό δεν οφείλεται στην πολιτική βούληση της κυβέρνησης –κάθε άλλο– αλλά στις παθογένειες του συστήματος που δεν είναι καθόλου εύκολο να αλλάξει, όπως αποδείχθηκε στην πράξη. Πώς θα επιστραφούν όσοι δεν δικαιούνται άσυλο και άρα χαρακτηρίζονται μετανάστες, όταν οι εκκρεμείς αιτήσεις ασύλου έχουν φτάσει πλέον τις 85.000; Και εφόσον μεγάλος αριθμός όσων φτάνουν στα νησιά είναι ευάλωτοι και μεταφέρονται στην ενδοχώρα, όταν τελικά απορριφθεί το αίτημα ασύλου τους πώς θα επιστραφούν στις χώρες προέλευσής τους τη στιγμή που οι ίδιες οι χώρες δεν τους δέχονται; Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο ότι το νέο υπουργείο έχει και το «Ασυλο» στον τίτλο του.