Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, οι πολιτισμοί μαστίζονταν από πανδημίες. Η παρούσα πανδημία εξαπλώνεται με τρομερή ταχύτητα, θέτοντας τη δημόσια υγεία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και προκαλώντας σοκ στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια οικονομία. Η επιδημία του κορωνοϊού έχει εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στα μέσα βιοπορισμού των ανθρώπων, στις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους, και στην οικονομική ανάπτυξη. Εχει πολλές σοβαρές κοινωνικές συνέπειες. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι επιχειρήσεις δίνουν μάχη. Κάποιες αγωνίζονται για την επιβίωσή τους. Πολλές αναγκάζονται να μειώσουν το προσωπικό τους ή να περικόψουν τις ώρες εργασίας, πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει μείωση των εισοδημάτων των εργαζομένων. Ακόμη και αν κατορθώσουμε να επιβραδύνουμε την εξάπλωση του ιού –πράγμα που όλοι επιθυμούμε– η οικονομική δραστηριότητα θα χρειαστεί χρόνο για να ανακάμψει.
Πολλοί κλάδοι υποφέρουν. Πρώτοι επλήγησαν οι κλάδοι των μεταφορών, του τουρισμού, της εστίασης και του λιανεμπορίου, αλλά η απώλεια της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων γίνεται αισθητή σε όλους τους τομείς. Δεκάδες εκατομμύρια εργαζομένων επηρεάζονται. Οι εξαιρετικές περιστάσεις που ζούμε απαιτούν εξαιρετική στήριξη και αλληλεγγύη. Αντιδρούμε γρήγορα για να περιορίσουμε τον αρνητικό αντίκτυπο. Προτεραιότητά μας είναι να διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα υγείας της Ευρώπης διαθέτουν όλους τους πόρους που χρειάζονται σε υλικά και σε χρήματα, ότι οι πληγείσες επιχειρήσεις διαθέτουν την αναγκαία ρευστότητα για να επιβιώσουν και ότι προστατεύονται οι θέσεις εργασίας και τα εισοδήματα εργαζομένων και ελευθέρων επαγγελματιών.
Κάνουμε χρήση της πλήρους ευελιξίας των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. για να στηρίξουμε τις εθνικές κυβερνήσεις ώστε να δράσουν αποφασιστικά για την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων. Ενεργοποιήσαμε τη ρήτρα γενικής διαφυγής στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ώστε οι εθνικές αρχές να έχουν ελευθερία δράσης για να στηρίξουν τα συστήματα υγείας, τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους τους. Και κάνουν ήδη πολλά: Σε εθνικό επίπεδο, τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης πλέον ανέρχονται περίπου στο 2,2% του ΑΕΠ της Ε.Ε. των «27». Τα μέτρα στήριξης της ρευστότητας, ανέρχονται συνολικά περίπου στο 13,7% του ΑΕΠ της Ε.Ε.
Οσον αφορά την Υγεία, εστιάζουμε στην εξασφάλιση ιατρικού εξοπλισμού εκεί όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη, μέσω της κοινής προμήθειάς του και της διατήρησης της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Επίσης, χρηματοδοτούμε την έρευνα για την ανάπτυξη εμβολίου.
Για την επιβίωση των επιχειρήσεών μας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται σε όλα τα μέτωπα για να παράσχει άμεση ταμειακή ανακούφιση στις πληγείσες επιχειρήσεις και να διασφαλίσει ότι διατηρούν την παραγωγική τους ικανότητα. Αυτό σημαίνει πλήρη και ευέλικτη χρήση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, με αντιμετώπιση των πιέσεων ρευστότητας που γίνονται σήμερα αισθητές ιδίως στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μέσω της επενδυτικής πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, 37 δισ. ευρώ διατίθενται για την αντιμετώπιση της κρίσης –σε συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εργαζομένους και ευάλωτα τμήματα των οικονομιών μας– τα οποία ενισχύονται με άλλα 28 δισ. ευρώ από αδιάθετα κονδύλια της Ε.Ε.
Αντίστοιχα, τροποποιούμε τους κανόνες για τα διαρθρωτικά ταμεία, ώστε οι εθνικές κυβερνήσεις να έχουν ευελιξία στη χρήση τους. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα από τα διαρθρωτικά ταμεία χρηματοδοτούμε κατά 80% τρεις δράσεις κατά της επιδημίας. Χρηματοδοτούμε τη δημιουργία ενός δικτύου 500 νοσηλευτών για λήψη δειγμάτων και νοσηλευτική βοήθεια στα ύποπτα κρούσματα κορωνοϊού κατ’ οίκον. Επιπλέον, ενισχύουμε το τηλεφωνικό κέντρο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας με επιπλέον 100 άτομα. Τέλος, χρηματοδοτούμε την εκπαίδευση 2.000 νέων επαγγελματιών υγείας. Στόχος μας είναι να ανακουφιστούν οι νοσοκομειακές δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας, να αποτραπεί η περαιτέρω εξάπλωση του ιού και να θωρακιστεί η δημόσια υγεία.
Επιπλέον, με τη βοήθεια των εγγυήσεων του προϋπολογισμού της Ε.Ε., το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων θα μπορέσει να δώσει κίνητρα στις τράπεζες για την παροχή ρευστότητας. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να παρασχεθεί χρηματοδότηση ύψους περίπου 8 δισ. ευρώ σε τουλάχιστον 100.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα απελευθερώσει επιπλέον 20 δισ. ευρώ για τον δανεισμό κεφαλαίων κίνησης σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Συνολικά, η χρηματοδότηση σε επίπεδο Ε.Ε. ανέρχεται σε 93 δισ. ευρώ, ποσό που προσπαθούμε να αυξήσουμε ακόμη περισσότερο.
Οι υφιστάμενοι οφειλέτες που επηρεάζονται από την επιδημία θα μπορούν να μπαίνουν σε καθεστώς «πιστωτικών διακοπών» προκειμένου να καθυστερήσουν την αποπληρωμή δανείων και να μειώσουν την οικονομική πίεση. Υπάρχει όμως και συνέχεια: ενεργοποιήσαμε ένα προσωρινό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις —ή εθνικές επιδοτήσεις— για να διασφαλίσουμε ότι οι επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, θα έχουν τη ρευστότητα που χρειάζονται για να συνεχίσουν να λειτουργούν και να κρατήσουν τους εργαζομένους τους. Αυτό θα μπορούσε να λάβει τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων, επιστρεπτέων προκαταβολών ή φορολογικών πλεονεκτημάτων· κρατικών εγγυήσεων για τα δάνεια που λαμβάνουν οι εταιρείες από τις τράπεζες· επιδοτούμενων δημόσιων δανείων για εταιρείες.
Οι τράπεζες παίζουν ζωτικό ρόλο στη στήριξη της πραγματικής οικονομίας, παρέχοντας ρευστότητα στις επιχειρήσεις. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αναλάβει σημαντική δράση ανακοινώνοντας το Πρόγραμμα PEPP (Pandemic Emergency Purchase Programme). Αυτό το προσωρινό πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού, ύψους 750 δισ. ευρώ, θα συμβάλει ώστε όλα τα κράτη-μέλη να μπορούν να αξιοποιήσουν ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης που θα τους επιτρέψουν να απορροφήσουν το σοκ.
Οσον αφορά τις θέσεις εργασίας των πολιτών, η παρούσα πανδημία αποδεικνύει περίτρανα την ανάγκη για απόλυτη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, μαζί με μια ευέλικτη αλλά καλά συντονισμένη απάντηση. Τώρα θα συμβάλουμε στις εργασίες των υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε. για την εκπόνηση περαιτέρω μέτρων, μέσω των οποίων οι οικονομίες μας θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτή την καταιγίδα. Θα διερευνήσουμε όλα τα μέσα που διαθέτουμε και θα χρειαστούμε πλήρη πολιτική στήριξη για οποιοδήποτε μελλοντικό μέτρο. Επίσης, θα συμβάλουμε στην ανάπτυξη μιας συντονισμένης στρατηγικής εξόδου που θα μας θέσει σε πορεία οικονομικής ανάκαμψης μετά την κορύφωση της επιδημίας. Γιατί πάνω απ’ όλα πρόκειται για ζήτημα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, συνεργασίας και ενότητας. Θα συνεχίσουμε να ενεργούμε με αποφασιστικότητα και όλοι μαζί θα αντιμετωπίσουμε την καταιγίδα.
*Ο κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων.