Οι τεκτονικές αλλαγές που επιφέρουν οι επιπτώσεις της πανδημίας στο παγκόσμιο γεωπολιτικό παιχνίδι, δεν θα μπορούσαν παρά να συμπαρασύρουν την Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που σιωπηλά απασχολεί και την Αθήνα. Η εσωστρέφεια που επιδεικνύουν σημαντικοί διεθνείς παράγοντες, από τις ΗΠΑ μέχρι και τις σημαντικές χώρες της Ε.Ε., αλλά και η αβεβαιότητα γύρω από τη στάση περιφερειακών παικτών, όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, καθώς επίσης και η διαιώνιση της λιβυκής εκκρεμότητας, δεν καθησυχάζουν την Αθήνα.
Η Τουρκία δεν κατόρθωσε να προωθήσει αποτελεσματικά την ατζέντα της στον Εβρο, ωστόσο οι αρμόδιοι στην Αθήνα παρατηρούν ότι παρά τα προφανή προβλήματα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο εσωτερικό, εξακολουθεί να προωθεί τον σχεδιασμό της στην Ανατολική Μεσόγειο. Κοινός παρονομαστής όλων των τουρκικών προσπαθειών αυτή την περίοδο, παραμένει η άσκηση πίεσης προς την Ελλάδα και ουδείς στην Αθήνα επιθυμεί να παραχωρήσει στην Αγκυρα την αφορμή που μοιάζει να αναζητεί.
Οι επικρίσεις που δέχεται πλέον ανοιχτά η κυβέρνηση Ερντογάν, ακόμα και από την Ιατρική Ενωση Τουρκίας η οποία κατήγγειλε ότι το υπουργείο Υγείας δεν ακολουθεί τις οδηγίες του ΠΟΥ, με αποτέλεσμα οι θάνατοι που ανακοινώνονται να είναι μικρότεροι από την πραγματικότητα, πληθαίνουν. Την ίδια στιγμή, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει σχετική κυβερνητική απόφαση, μικρές επιχειρήσεις, εστιατόρια και καταστήματα λιανεμπορίου αποφασίζουν την αναστολή των εργασιών τους σε μεγάλες πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη και η Αγκυρα, καθώς υφίσταται αβεβαιότητα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται. Παρά τα συγκεκριμένα προβλήματα, η Αγκυρα χρησιμοποιεί την κρίση προκειμένου να προβάλει «ήπια ισχύ» προς περιοχές τις οποίες θεωρεί ότι θα έπρεπε να εντάσσονται στη σφαίρα επιρροής της. Μάλιστα, ένα μεταγωγικό αεροπλάνο της τουρκικής αεροπορίας μετέφερε πριν από λίγες ημέρες ιατρικές προμήθειες και –μαζί με αυτές– μία επιστολή του κ. Ερντογάν στη Βόρεια Μακεδονία, στο Κόσοβο, στη Σερβία, στο Μαυροβούνιο και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Οι σχεδιασμοί
Τα αδιάψευστα σήματα που έχει στείλει η Αγκυρα σε διπλωματικό και επιχειρησιακό επίπεδο σχετικά με τα σχέδιά της συνοψίζονται ως εξής:
Πρώτον, μέσω της χρήσης ενός στόλου παλαιών πλοίων που βρίσκονται σε διάφορα λιμάνια ανά την Τουρκία και χρησιμοποιούνται είτε για την εν κρυπτώ προώθηση μεταναστών σε ελληνικά νησιά, είτε για την μεταφορά πυραύλων και άλλων εξοπλισμών στη Λιβύη, όπως καταγράφηκε με την υπόθεση «PRAY». Ο τουρκικός στόλος παραμένει εκτός των βάσεών του, κάτι που εκτιμάται ότι οφείλεται σε προσπάθεια προφύλαξης από τον κορωνοϊό, ενώ είναι αξιοσημείωτη η πολύ σημαντική παρουσία του στα νότια της Κρήτης. Τις προηγούμενες ημέρες έφθασαν να πλέουν ακόμα και έξι τουρκικά πολεμικά (πέντε φρεγάτες και ένα πετρελαιοφόρο) στα νότια της Κρήτης, τη στιγμή που η «Ειρήνη» της Ε.Ε. έχει ώς τώρα συγκεντρώσει και από τα 27 κράτη-μέλη λιγότερες συμμετοχές.
Δεύτερον, μέσω των σκληρών διπλωματικών πιέσεων σε διμερές επίπεδο, αλλά και στο ΝΑΤΟ, με σκοπό την προώθηση της άποψής της για το προσφυγικό εις βάρος της Ελλάδας.
Τρίτον, με την επιμονή στο ενεργειακό πρόγραμμά της, παρά τις προφανείς δυσκολίες και το τεράστιο κόστος. Μόλις το βράδυ της Πέμπτης με NAVTEX που εκδόθηκε από την υδρογραφική υπηρεσία Αττάλειας (595/20), ανακοινώθηκαν σεισμικές έρευνες από το «Ορούτς Ρέις» σε θαλάσσια περιοχή που βρίσκεται εντός της κυπριακής υφαλοκρηπίδας, αρκετά μίλια νοτιοανατολικά του Καστελλόριζου έως και τις 10 Ιουνίου. Το γεγονός ότι το «Ορούτς Ρέις» κινείται για ακόμα μία φορά σε αυτή την περιοχή δείχνει την επιμονή της Αγκυρας στο συγκεκριμένο κομμάτι της Ανατολικής Μεσογείου που, υπό συνθήκες, θα μπορούσε να είναι το σημείο όπου συναντιούνται η ελληνική και η κυπριακή ΑΟΖ.
Το τέταρτο, σαφέστατο σήμα για την Αθήνα, ήταν η κατάθεση των συντεταγμένων του τουρκολιβυκού μνημονίου στον ΟΗΕ δύο φορές σε ένα μήνα. Παρά το γεγονός ότι η κίνηση είναι μονομερής, αξιολογείται ως σοβαρή. Σύμφωνα με ορισμένες αναγνώσεις, μια ανάλογη κίνηση κατάθεσης συντεταγμένων από την Αθήνα θα οδηγούσε σε διαπραγματεύσεις, ωστόσο, με την υφιστάμενη κατάσταση στην Τουρκία, δεν είναι καθόλου βέβαιο πώς θα χρησιμοποιούσε μια τέτοια ελληνική πρωτοβουλία ο κ. Ερντογάν.
Η Αθήνα, παρά τις αποστάσεις που έχει εκ των πραγμάτων δημιουργήσει η πανδημία, κρατά τους εταίρους της ενημερωμένους. Ωστόσο, όπως φάνηκε από διάφορες λεπτομέρειες, όπως η επιχείρηση «Ειρήνη» της Ε.Ε. για την επιτήρηση του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, η διάθεση για ευρωπαϊκή παρέμβαση στην Ανατολική Μεσόγειο έχει μειωθεί κατακόρυφα. Ακόμα και η συνήθως πρόθυμη Γαλλία, έχει θέσει ως εύλογη προτεραιότητα την καταπολέμηση του κορωνοϊού, με αποτέλεσμα το βάρος να πέφτει στην Ιταλία. Η αύξηση του ρόλου της Ιταλίας στην παρούσα φάση είναι αρνητική για διάφορους λόγους, κυρίως εξαιτίας των υπόλοιπων μετώπων που έχει ανοίξει με την Ε.Ε.
Σχήματα εν υπνώσει
Επίσης, υπενθυμίζεται ότι μία εβδομάδα πριν από το Πάσχα, η Ιταλία ακόμα δεν έχει υπογράψει την κοινή διακήρυξη Ελλάδας, Ισραήλ και Κυπριακής Δημοκρατίας για τον αγωγό EastMed. Ως εκ τούτου, αυτή τη στιγμή, υπό τις παρούσες συνθήκες τα τριμερή σχήματα συνεργασίας, ιδιαίτερα εκείνο της Ελλάδας με το Ισραήλ και την Κύπρο και με τη στήριξη των ΗΠΑ τελούν, πρακτικά, εν υπνώσει. Οι νέες συνθήκες έχουν οδηγήσει ξεκάθαρα και στην περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων της Αθήνας με το Πεκίνο, κάτι που, βεβαίως, μένει να φανεί και στο εγγύς μέλλον σε περισσότερο πρακτικά ζητήματα, πέρα από τους υψηλότατους συμβολισμούς που δημιουργεί.
Σε εγρήγορση η Αθήνα
Η Αθήνα προετοιμάζεται, γνωρίζοντας ότι στην παρούσα φάση, η αντίδραση του διεθνούς παράγοντα θα ήταν πολύ αργή, σε περίπτωση κρίσης στα ελληνοτουρκικά.
Η αντίδραση του κρατικού μηχανισμού στον Εβρο, με τις υφιστάμενες δυνάμεις και δυνατότητες των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, κρίνεται θετική, ωστόσο γίνονται προετοιμασίες και για περισσότερες της μιας, σημειακής κρίσης.
Παρά τις κατά καιρούς υπερβολές που διακινούνται, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία απόφαση για οποιοδήποτε μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Αντιθέτως, η περαιτέρω επιδείνωση των δημοσιονομικών λόγω της αντιμετώπισης των επιπτώσεων του κορωνοϊού, οδηγεί τα επιτελεία στην κατάρτιση μιας λίστας με τις προτεραιότητες, ώστε να γίνουν παρεμβάσεις όπου χρειάζεται προκειμένου να διασφαλιστεί το αξιόμαχο των υφισταμένων εξοπλισμών, έως ότου βελτιωθούν οι συνθήκες.
Δεδομένου ότι η ανάκαμψη καθίσταται συνεχώς και πιο επισφαλής, ολοένα και περισσότερο, σε πολιτικό επίπεδο, συζητείται η αναγκαιότητα δημιουργίας ενός Εθνικού Ταμείου για την Εθνική Αμυνα, με σκοπό τη συγκέντρωση και αξιοποίηση των προσφορών από ευεργέτες ή όποιον επιθυμεί να συνεισφέρει για τον συγκεκριμένο σκοπό.