Το κλείσιμο των συνόρων κατά την επέλαση του ιού και οι επακόλουθες επιπλοκές στις διακρατικές εφοδιαστικές αλυσίδες εγείρουν εύλογα ερωτήματα για το μέλλον της παγκοσμιοποίησης.
Η πανδημία δεν φέρνει απαραίτητα στην εξίσωση νέα δεδομένα με μόνιμα χαρακτηριστικά. Οι επιπτώσεις της έχουν μάλλον ημερομηνία λήξης, παρά το σοκ που προκαλούν την ώρα της μάχης με τον κορωνοϊό. Όμως η αποδιοργάνωση την οποία προκαλεί ο Covid-19 είναι βούτυρο στο ψωμί όσων ήδη αντιμάχονταν τις ανοιχτές οικονομίες και το ελεύθερο εμπόριο.
Μόλις το κύριο ρεύμα της πανδημίας ολοκληρώσει τον κύκλο του, πολιτικές ηγεσίες που τάσσονται κατά των ανοιχτών συνόρων πιθανότατα θα επιχειρήσουν να υψώσουν τείχη, να επιβάλουν δασμούς και να εφαρμόσουν ατζέντες εσωστρέφειας στο όνομα της δημόσιας υγείας και των θέσεων εργασίας. Από την πλευρά τους, επιχειρηματικοί παράγοντες ενδεχομένως θα θελήσουν για μια περίοδο να αναμορφώσουν εμπορικές διαδρομές ρίχνοντας μεγαλύτερο βάρος στην ασφάλεια παρά στο κόστος του εφοδιασμού, θα αξιοποιήσουν τις εξ αποστάσεως επαφές περιορίζοντας τα ταξίδια και θα στραφούν περισσότερο σε αυτοματισμούς που θα περιορίζουν τα ρίσκα.
Όμως το πρόβλημα σε αυτήν την κρίση δεν είναι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, αλλά η αδυναμία παγκοσμιοποίησης της πολιτικής, υπό την έννοια της απαιτούμενης συνεργασίας και συνεννόησης. Η αλήθεια είναι ότι πολιτικοί ηγέτες οι οποίοι έκτισαν καριέρες πάνω στον φόβο και την ανασφάλεια δυσαρεστημένων πληθυσμιακών ομάδων, συχνά με βάση ανακριβείς παραδοχές, αυτήν τη στιγμή βρίσκονται στον πυρήνα του συστήματος με στόχο να το υπονομεύσουν, αντί να συνδράμουν με πρωτοβουλίες για εποικοδομητικές διορθωτικές κινήσεις και προσαρμογές οι οποίες θα καλύψουν τις αδυναμίες, όπου αυτές υπάρχουν.
Η παγκοσμιοποίηση αντιμετώπιζε μεγάλες προκλήσεις ήδη πριν από την πανδημία· φράγματα στα σύνορα, διένεξη ΗΠΑ και Κίνας, εμπορικοί πόλεμοι, Brexit, λαϊκισμός. Κι αυτό διότι, όπως τα περισσότερα πράγματα στη ζωή, μαζί με τα θετικά έχει και αρνητικά στοιχεία.
Μεγάλες χώρες με άφθονα φτηνά εργατικά χέρια μπήκαν στο παιχνίδι και προσελκύουν ευρείες επιχειρηματικές δραστηριότητες στερώντας σημαντικό κομμάτι τις πίτας από τα δυτικά κράτη και το εργατικό δυναμικό τους. Η διευκόλυνση της μετανάστευσης από περιοχές του κόσμου με διαφορετικές πολιτισμικές αξίες και συχνά με χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο ενισχύει την ανασφάλεια στους δυτικούς πληθυσμούς, επιβαρύνει τα κοινωνικά τους συστήματα και ασκεί ευρύτερα πιέσεις στη συνοχή τους. Η εκτόξευση δραστηριοτήτων και μεταφορών θερμαίνει το κλίμα και μολύνει περισσότερο το νερό και τον αέρα.
Στον αντίποδα όμως η διασύνδεση αγαθών και υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων, δεδομένων αλλά και ιδεών, προσδίδει πολύτιμη δυναμική στην παγκόσμια ανάπτυξη, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία σε μια σειρά από τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Βγάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, δημιουργεί νέες μεσαίες τάξεις και ωθεί την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιχειρηματικότητας επιταχύνοντας την εξέλιξη και την πρόοδο. Ως προς το αυξημένο περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, η παγκοσμιοποίηση προσφέρει την ίδια ώρα εξαιρετικά μεγαλύτερες δυνατότητες μετριασμού των επιπτώσεων. Κυρίως όμως ενισχύει την οικονομική αλληλεξάρτηση διευκολύνοντας πρακτικά την ευημερία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ρυθμίσεις που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο απέφεραν την πιο μακρά περίοδο ειρήνης. Εξ ου και η διεύρυνση της απόστασης που χωρίζει τις δύο υπερδυνάμεις, στο πλαίσιο της σινοαμερικανικής αντιπαράθεσης των τελευταίων ετών με βάση το αφήγημα των κλειστών συνόρων, υπονομεύει την παγκόσμια ασφάλεια.
Το γεγονός ότι το εγχείρημα των ανοιχτών, συγκοινωνούντων αγορών απαιτεί συνεχή παρακολούθηση και βελτιώσεις δεν σημαίνει ότι είναι λύση η περιχαράκωση στα εθνικά σύνορα. Σε αντίθεση με τον κορωνοϊό, η παγκοσμιοποίηση έχει μέλλον, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο μικροσκόπιο για ενδελεχή εξέταση.