H Ελλάδα μετράει αντίστροφα για τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα. Ομως το επίτευγμα της καλής διαχείρισης της πανδημίας, αλλά και της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής παρά τις δυσκολίες, απειλείται από τις ειδικές συνθήκες που υπάρχουν σε «περιφερειακές» σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία δομές, όπως τα 30 κέντρα αιτούντων άσυλο που λειτουργούν στην ενδοχώρα, αλλά και τα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης) στα πέντε νησιά. Η εμφάνιση εσχάτως πολλαπλών κρουσμάτων σε δομές φιλοξενίας αιτούντων άσυλο, με αποκορύφωμα τα 150 κρούσματα COVID-19 «από το πουθενά», στο ξενοδοχείο Galaxy που λειτουργεί ως δομή μεταναστών στο Πόρτο Χέλι, καταδεικνύει τον δυνάμει κίνδυνο. Η αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης έξαρσης της πανδημίας στις δομές μεταναστών γίνεται ακόμα πιο δύσκολη και περίπλοκη, αν λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για πληθυσμό προερχόμενο από δεκάδες διαφορετικές χώρες και κουλτούρες.
Οταν το κυβερνητικό κλιμάκιο έφτασε στο ξενοδοχείο Galaxy την προηγούμενη Τρίτη, όπου διαμένουν 470 αιτούντες άσυλο κυρίως από την Υποσαχάρια Αφρική, εκ των οποίων οι 148 βρέθηκαν θετικοί στον ιό (δύο κρούσματα ήταν εργαζόμενοι στη δομή), χωρίς όμως συμπτώματα, χρειάστηκε να απαντήσει σε πολλές απορίες και να ικανοποιήσει αιτήματα που φαντάζουν παράξενα. Ανάμεσα στα άλλα, ζητήθηκαν μιας χρήσης πλαστικά μαχαιροπίρουνα για να μην μεταδοθεί ο ιός, και μεγάλες ποσότητες «φαλακρό». Πέρασαν αρκετά λεπτά μέχρι να γεφυρωθεί το χάσμα στη συνεννόηση των δύο πλευρών και να αποδειχθεί ότι το «φαλακρό» είναι το μπαχαρικό που εμείς ονομάζουμε «γαρίφαλο» και το οποίο, ως αφέψημα, οι φιλοξενούμενοι στη δομή θεωρούν ότι προστατεύει από τον κορωνοϊό.
Τρεις εβδομάδες νωρίτερα, στη δομή φιλοξενίας στη Ριτσώνα, επίσης εντοπίστηκε κρούσμα του κορωνοϊού. Το κυβερνητικό κλιμάκιο αυτή τη φορά έκανε μεγάλη προσπάθεια να πείσει τους διαμένοντες ότι ο κορωνοϊός «υπάρχει» – παρά το ότι κανείς από τους φορείς δεν αισθανόταν άρρωστος και ότι επιβάλλεται η δομή να κλείσει για 14 ημέρες. «Η φήμη ότι απλώς θέλουμε να τους περιορίσουμε γιατί είναι μετανάστες πήρε γρήγορα διαστάσεις», αναφέρει χαρακτηριστικά εργαζόμενος στη δομή.
Ο τρόπος με τον οποίο ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης προσπάθησε να καθησυχάσει τους πολίτες, ότι θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να μην κινδυνεύσουν από τους μετανάστες, μάλλον επιδείνωσε την καχυποψία και την ανασφάλεια. Ανακοίνωσε ότι σχεδιάζεται η μεταφορά πάνω από 2.000 αιτούντων άσυλο από τα νησιά, οι οποίοι ανήκουν στις ευπαθείς για COVID-19 ομάδες (λόγω ηλικίας ή υποκείμενου νοσήματος). Οπως είπε, θα μεταφερθούν σε δομές-ξενοδοχεία σε όλη την επικράτεια, «οι οποίες θα τεθούν σε καραντίνα για 14 ημέρες». Αρα υπάρχει πιθανότητα να είναι μολυσμένοι, συμπέραναν οι τοπικοί άρχοντες και έσπευσαν να ενημερώσουν με κάθε τρόπο ότι δεν θα δεχθούν μετανάστες από τα νησιά.
«Οι άνθρωποι στους καταυλισμούς ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για τρεις κυρίως λόγους: υπάρχει μεγάλος συνωστισμός, δεν έχουν το ίδιο επίπεδο πληροφόρησης με τον υπόλοιπο πληθυσμό –εσείς θα πειθαρχούσατε αν απλώς σας έδιναν ένα φυλλάδιο;– και δεν έχουν την ευχέρεια προσωπικής υγιεινής που απαιτείται», τονίζει στην «Κ» η καθηγήτρια Επιδημιολογίας Αθηνά Λινού. «Οι συνθήκες είναι τέτοιες που η πανδημία μπορεί να εξαπλωθεί πολύ γρήγορα όταν υπάρχει κρούσμα», επισημαίνει.
ευπαθείς ομάδες
Το ίδιο ισχύει, τονίζει, και για άλλες ομάδες του πληθυσμού, όπου υπάρχουν ιδιαίτερες συνθήκες και χαρακτηριστικά, όπως οι Ρομά, τα γηροκομεία –καθώς οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτά είναι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου–, οι φυλακές, ο στρατός και οι άστεγοι. «Τα πράγματα πηγαίνουν καταπληκτικά στην Ελλάδα, ακόμα και αν δεχθούμε τα στοιχεία της μελέτης του Στάνφορντ που ανεβάζει τον αριθμό των κρουσμάτων σε 200.000 στη χώρα μας. Υπάρχει όμως ένα σημαντικό ποσοστό πληθυσμού που αποτελεί απειλή, κίνδυνο για την εξέλιξη της εξάπλωσης της πανδημίας».
Η κ. Λινού προτείνει να εμπλακούν στην ενημέρωση των μεταναστών ομοεθνείς τους που βρίσκονται στους καταυλισμούς, «οι οποίοι έχουν άδεια εργασίας σε θέματα υγείας και θα μπορούσαν να μεταφέρουν την πληροφόρηση και να γίνουν πιο εύκολα πιστευτοί. Η κάθε κουλτούρα αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον κίνδυνο. Είναι πολύ σημαντικό πώς θα μεταδώσεις την πληροφορία για να μπορέσεις να επηρεάσεις και να αλλάξεις τη συμπεριφορά των ανθρώπων», καταλήγει.
Οι συνθήκες που επικρατούν στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης καθιστούν σχεδόν αδύνατη την εφαρμογή οποιωνδήποτε μέτρων για την αποφυγή εξάπλωσης της πανδημίας. Στους καταυλισμούς στα νησιά, όπου κανονικά χωρούν 6.100 άτομα, αλλά διαμένουν 38.483 (σύμφωνα με στοιχεία στις 23 Απριλίου 2020), ο συγχρωτισμός και ο συνωστισμός είναι ο κανόνας. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής που απαιτούνται είναι μάλλον ανέκδοτο. «Στη Μόρια, έπειτα από τόσο καιρό, έχει αναπτυχθεί μια ανοργάνωτη κοινότητα που λειτουργεί με δικούς της κανόνες, στους οποίους είναι πολύ δύσκολο να παρέμβεις ή ακόμα περισσότερο να τους αλλάξεις. Οι άνθρωποι περιμένουν στην ουρά για το συσσίτιο, στην ουρά για να πάνε στην τουαλέτα ή για να πλυθούν. Επίσης, ζουν μέσα στα σκουπίδια κυριολεκτικά», τονίζει στην «Κ» ο κ. Απόστολος Βεΐζης, γιατρός και διευθυντής τμήματος προγραμμάτων των ΓΧΣ. Στην πλειονότητά τους οι άνθρωποι που διαμένουν στα ΚΥΤ των νησιών δεν είναι ηλικιωμένοι, ωστόσο ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, καθώς έχουν υποκείμενα νοσήματα, πολλά από τα οποία μάλιστα είναι αρρύθμιστα ή δεν έχουν καν διαγνωστεί.
Επιπλέον, στα ΚΥΤ το 35% του πληθυσμού είναι μικρά παιδιά, αρκετά από τα οποία δεν έχουν εμβολιαστεί για βασικές παιδικές ασθένειες.