Στον δυτικό κόσμο κυριαρχεί πλέον η πεποίθηση ότι το καθεστώς της Τουρκίας, που στο παρελθόν είχε δείξει κάποιες τάσεις εκδημοκρατισμού, είναι τώρα αναμφισβήτητα αυταρχικό και όχι δημοκρατικό, επιλεκτικά δε εφαρμόζει κάποιες αρχές του κράτους δικαίου (είναι δεκάδες οι πρόσφατες πολιτικές διώξεις Τούρκων δικαστών και δικηγόρων), ρέπει έτσι προς τον ολοκληρωτισμό, αφού ο Ερντογάν έχει συγκεντρώσει κατ’ ουσίαν όλες τις εξουσίες, παρά την ύπαρξη συντάγματος που τυπικά μόνον συμβαδίζει με δυτικούς δημοκρατικούς θεσμούς.
Αλλά και πέραν αυτών, δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται δημοκρατία το τουρκικό κράτος, αφού παραβιάζει διαρκώς τα κυριαρχικά δικαιώματα των όμορων, δεν σέβεται τους κανόνες καλής γειτονίας και δεν θέλει να συμβιβαστεί με την «ειρηνική» διακρατική συμβίωση, η οποία μπορεί έτσι, ανά πάσα στιγμή, να μετατραπεί σε ένοπλη σύρραξη. Η ανάπτυξη μόνον φιλικών (όχι εχθρικών) σχέσεων με τα άλλα κράτη εμπεριέχεται, κατά τη γνώμη μου, στην έννοια ενός «πολιτικού καθεστώτος αληθώς δημοκρατικού», όπως αξιώνει για τα κράτη-μέλη και το Προοίμιο της ΕΣΔΑ (παράγρ. 5), ώστε να εξασφαλίζονται, όπως αναφέρει, τα δικαιώματα του ανθρώπου, η δικαιοσύνη και η «ειρήνη» – γι’ αυτήν, άλλωστε, δεν υιοθετήθηκε ο Χάρτης του ΟΗΕ, η Οικουμενική Διακήρυξη του 1948 αλλά και η ΕΣΔΑ του 1952 που έχει υπογράψει και η Τουρκία; Η επιδιωκόμενη λοιπόν παραβίαση των συνόρων μας, προφανώς μόνον με τη βοήθεια τουρκικών δυνάμεων, για την παράνομη διέλευση μεταναστών, συνιστά ευθέως εχθρική (μη ειρηνική) πράξη και επιβεβαιώνει τον μη δημοκρατικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους.
Με την ευκαιρία, όμως, αυτή τίθεται το γενικότερο ζήτημα αν και τα άλλα αραβο-μουσουλμανικά κράτη, έστω και αν τυπικά έχουν σύνταγμα, μπορεί να χαρακτηρισθούν δημοκρατικά. Ταύτα δε ενόψει και της απόλυτης θέσης που λαμβάνει ο έγκριτος δοκιμιογράφος Σταύρος Ζουμπουλάκης ότι «δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγενής (sic) αδυναμία των μουσουλμάνων να αποδεχθούν τις δημοκρατικές αξίες» («Καθημερινή» 6.5.2018, σελ. 10). Είναι αναμφισβήτητο ότι τα κράτη αυτά δεν δέχονται τον δυτικό πνευματικό πολιτισμό, η δε ισλαμική θρησκεία απορρίπτει ευθέως όλα τα δικαιώματα του ανθρώπου δυτικού τύπου, όπως ομοφώνως δέχθηκε και το Δικαστήριο του Στρασβούργου με την απόφαση Refah Partisi v. Turquie (2003), η οποία έκρινε ότι το κείμενο της Charia είναι τελείως ασυμβίβαστο με το περιεχόμενο της ΕΣΔΑ.
Παραθέτουμε εδώ και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα: α) κατά τη διαδικασία υιοθέτησης της Οικουμενικής Διακήρυξης του 1948, η Σαουδική Αραβία απέσχε, προβάλλοντας, ως αιτιολογία, ότι στη Διακήρυξη αυτή αναγνωριζόταν αφενός το δικαίωμα να αλλάξει κάποιος το θρήσκευμά του, αφετέρου δε το δικαίωμα στον γάμο χωρίς περιορισμούς λόγω φυλής, εθνικότητας ή θρησκείας (ευχέρειες που αυστηρά απαγορεύονται από το ισλαμικό κράτος). Εκτοτε, δεν έχει γίνει τίποτα, τουλάχιστον ως προς τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας, αφού η Charia εξακολουθεί να παραμένει ένα κείμενο τελείως αναλλοίωτο, β) ενώπιον της 3ης Επιτροπής της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (7.12.1984), ο εκπρόσωπος του Ιράν δήλωσε ότι η Οικουμενική Διακήρυξη του 1948 δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στους μουσουλμάνους, διότι δεν ανταποκρίνεται στο σύστημα αξιών που είναι αναγνωρισμένο στη χώρα αυτή, γ) ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Fadh ρητά απεδέχθη (1992) ότι το δημοκρατικό πολίτευμα και η αναγκαία περιοδική προσφυγή σε εκλογές δεν συμβιβάζονται με τις ιδιαιτερότητες της χώρας του.
Ακόμη, και ο Γάλλος φιλόσοφος Régis Debray μεταδίδει ότι, σε συνέντευξη που είχε με ισλαμιστές στην Ιορδανία, αυτοί του δήλωσαν, μεταξύ άλλων, ότι, καθόσον αφορά την αιρετή δημοκρατία, στο ισλάμ προηγούνται κριτήρια χρηστής διακυβέρνησης και αξίες που διορθώνουν τα σφάλματα της λαϊκής βούλησης, ώστε πρέπει να αποφεύγουμε τη δημοκρατία! (βλ. Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου, Πόλις, 2010). Επίσης, για το ότι τα ισλαμικά κράτη δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ούτε «πολιτισμένα», βλ. την τοποθέτηση του διακεκριμένου στοχαστή George Steiner: «Δεν αντιλαμβάνομαι το Ισλάμ ως πολιτισμό. Οταν έχεις στην άλλη άκρη του τραπεζιού έναν άνθρωπο για τον οποίο οι γυναίκες σημαίνουν κάτι λιγότερο από το μισό του άντρα, πώς μπορείς να ξεκινήσεις διάλογο;» (συνέντευξη στον Δ. Δουλγερίδη, The book’s journal, τεύχ. 3/Ιαν. 2011, σελ. 38 επ., 41). Τέλος, και η «Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου στο Ισλάμ», που υιοθετήθηκε στις 5.8.1990 στο Κάιρο, ορίζει, στο άρθρο 25, ότι η ερμηνεία των άρθρων της θα γίνεται αποκλειστικά με σημείο αναφοράς το κείμενο της Charia.
Εντεύθεν, το γεγονός ότι σε ορισμένα ισλαμικά κράτη γίνονται «εκλογές» δεν αρκεί για να χαρακτηρισθούν αυτά δημοκρατικά, εφόσον δεν εξασφαλίζονται διόλου εκεί, κατά τα εκτεθέντα, τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, όπως τα αντιλαμβάνεται ο δυτικός νομικός πολιτισμός, δοθέντος ότι αυτά αποτελούν την κανονιστική υποδομή της δημοκρατίας, η οποία, χωρίς αυτά, δεν νοείται. Ούτε και η Τουρκία λοιπόν μπορεί να χαρακτηρισθεί δημοκρατία, όταν από το 1971 μέχρι το 2009 το Συνταγματικό της Δικαστήριο έχει διαλύσει είκοσι(!) πολιτικά κόμματα (Ibrahim Ö. Kaboğlu). Πρόσφατα δε ανακοινώθηκε (28.5.2020) ότι ο Ερντογάν θα τροποποιήσει τον εκλογικό νόμο, ώστε να μη μετάσχουν στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές κόμματα αντιπάλων του που δημιουργήθηκαν πρόσφατα, π.χ. το κόμμα του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης!
Συνεπώς, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να αποδεχθούν οι μουσουλμάνοι κάποιες δημοκρατικές αξίες, ούτε και θέλουν να υπαχθούν, αφού η θρησκεία τους ρυθμίζει την καθημερινή ζωή, στους δυτικούς κανόνες της δημοκρατικής διακυβέρνησης, γι’ αυτό άλλωστε απέτυχαν και όλες οι προσπάθειες μεγάλων δυνάμεων για «εκδημοκρατισμό» μουσουλμανικών χωρών. Προφανώς και διότι η δημοκρατία δεν επιβάλλεται διά των όπλων. Για τους μουσουλμάνους, λοιπόν, ο Διαφωτισμός που θα στραφεί κατά της θρησκείας τους και θα τους αναβαθμίσει πολιτισμικά, θα αργήσει ακόμη πάρα πολύ!
* Ο κ. Πέτρος Ι. Παραράς είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και επίτιμος αντιπρόεδρος ΣτΕ.