Ανάλυση: Ο Ευρωπαϊκός Γόρδιος Δεσμός του Λιβυκού Εμφυλίου

Ανάλυση: Ο Ευρωπαϊκός Γόρδιος Δεσμός του Λιβυκού Εμφυλίου

4' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ευρωπαϊκή Προεδρία με Φόντο την Λιβύη

Δεκατρία χρόνια μετά την τελευταία Προεδρία της Γερμανίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, η Καγκελάριος Μέρκελ ατενίζει ένα από τα πιό ακανθώδη εξάμηνα εξωτερικής πολιτικής στην σύγχρονη ιστορία της μετα-Λισαβωνικής Ένωσης. Άξονας του προβλήματος ο Λιβυκός εμφύλιος, ο οποίος ραγδαία έχει εισέλθει σε μία νέα φάση δεδομένων που αναβαθμίζει την Ρωσία και Τουρκία στην περιοχή, και αφήνει προς το παρόν την Ευρώπη έξω από το υπό διαμόρφωση γεωπολιτικό στάτους της Βορειοαφρικανικής χώρας.

Η δεκατετράμηνη πολιορκία του Στρατάρχη Καλίφα Χαφτάρ στην Τρίπολη κατά του Φαΐζ Μουσταφά αλ-Σαράτζ και της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (ΚΕΣ), έχει μόλις αναχαιτιστεί. Η συμβολή του Ταγίπ Ερντογάν, που πάνω στα Λιβυκό-Τουρκικά μνημόνια του περασμένου Νοεμβρίου στήριξε την νομιμοφανή στρατιωτική επέμβαση στην χώρα, φαίνεται να είναι και ο καταλύτης των εξελίξεων.

Παρέχοντας από τον γενικό συντονισμό και παροχή πληροφοριών, μέχρι drones, συστήματα αεράμυνας και Σύριους μισθοφόρους, η Τουρκία κατάφερε να απωθήσει την μακρόχρονη επίθεση Χαφτάρ καταλαμβάνοντας περιοχές ζωτικής σημασίας για την κυβέρνηση Σάρατζ.

Η Ρωσία, που ανεπίσημα στήριξε τον Χαφτάρ μέσω της περιβόητης ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner Group, εμβάθυνε τον τελευταίο χρόνο τις σχέσεις με τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (ΛΕΣ) προσφέροντας περίπου 2,000 μισθοφόρους και βοηθώντας κομβικά στις όποιες προσωρινές κατακτήσεις γύρω από την πρωτεύουσα. Η αποχώρηση των μισθοφόρων τις τελευταίες εβδομάδες από την Τρίπολη σήμανε ουσιαστικά και την οριστική οπισθοχώρηση του ΛΕΣ που πέρασε εσπευσμένα σε φάση οχύρωσης των εδαφών στην κεντρική και ανατολική Λιβύη.

Τουρκία και Ρωσία σε Θέση Ισχύος

Καθοριστικό σημείο των εξελίξεων είναι οι τελικές κινήσεις και κόκκινες γραμμές του Κρεμλίνου, που σε πρώτη φάση έχει στείλει καμουφλαρισμένα στρατιωτικά αεροσκάφη από την Συρία ως προειδοποίηση στις περεταίρω εδαφικές διεκδικήσεις των Σάρατζ και Ερντογάν.

Στο πλευρό του ΛΕΣ, με την συναίνεση της Ρωσίας, είναι και ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντούλ Φατάχ αλ-Σίσι. Ο Στρατηγος Σίσι, αφού εξάντλησε όλο το διπλωματικό του κεφάλαιο στην στήριξη του Στρατάρχη Χαφτάρ την προηγούμενη περίοδο, στρέφει τώρα το ενδιαφέρον του σε καινούργιους πολιτικούς παράγοντες, όπως τον Αγκίλα Σάλεχ, Πρόεδρο με συμφιλιωτικές διαθέσεις του Λιβυκού Κοινοβουλίου στην ανατολή. Συγχρόνως, βλέποντας την απειλή της Άγκυρας να πλησιάζει τα δυτικά της Αιγύπτου, ο Σίσι προειδοποιεί σε δημόσια βήμα, ότι εάν καταληφθεί η Σύρτη, κομβικό λιμάνι και πύλη εξαγωγής πετρελαίου στην Λιβύη, αυτό θα αποτελεί casus belli για το Κάιρο που θα νομιμοποιείται να επέμβει ένοπλα στη γειτονική χώρα.

Μία ευθεία σύγκρουση Ρωσίας-Αιγύπτου εναντίον Τουρκίας θα μπορούσε να ανατρέψει ριζικά του συσχετισμούς στην παρούσα φάση, ωστόσο ένα τέτοιο σενάριο φαντάζει μακρινό με την Άγκυρα και το Κρεμλίνο να έχουν αμφότερες να κερδίσουν από την παύση πυρών. Διεκδικώντας πια την μερίδα του λέοντος, όποια συμφωνία δεν συμπεριλάβει τον Ερντογάν και Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ελλοχεύει τον κίνδυνο να οδηγήσει τις δύο χώρες σε μια συμφωνία ειρήνης τύπου Αστάνα στην Συρία. Μία τέτοια εξέλιξη θα ακύρωνε κάθε πρόοδο και κεκτημένο από την πολιτική συμφωνία του ΟΗΕ για την Λιβύη το 2015.

Εν τη απουσία της Ουάσινγκτον, που φαντάζει αναποφάσιστη ελέω προεδρικών εκλογών το ερχόμενο φθινόπωρο, Τουρκία και Ρωσία μπορούν να βγουν εξαιρετικά ενισχυμένες σε οποιαδήποτε κύκλο συνομιλιών. Εντούτοις, κάτι τέτοιο συνεπάγεται από την μία την θεμελίωση των συμφερόντων της Άγκυρας στο ενεργειακό κομμάτι της Λιβύης, σημείο που απειλεί άμεσα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στα νότια της Κρήτης, αλλά και την επιρροή της Ρωσίας στο πετρέλαιο και την ανακατασκευή της χώρας, περιφέρεια που ανέκαθεν αποτελούσε στόχο διείσδυσης για τον Πρόεδρο Πούτιν.

Η Τελευταία Ευκαιρία της Ευρώπης

Τα δεδομένα αυτή τη στιγμή αφήνουν διάπλατα το ενδεχόμενο η Ευρώπη να βρεθεί παραγκωνισμένη από μία τελική συμφωνία. Ανεξαρτήτως της επιχειρήσεως IRINI από πλευράς ΕΕ για την επιβολή του εμπάργκο όπλων κατά της Λιβύης τον Μάρτιο του 2020, η Ένωση έχει επανειλημμένα αποτύχει να συνασπίσει ένα ενιαίο μέτωπο στο Λιβυκό εμφύλιο όλο το προηγούμενο διάστημα.

Το Παρίσι, ενώ αρχικά στήριξε μέσω των Ηνωμένων Εθνών την πολιτική συμφωνία το 2015 (συμφωνία που αναγνώριζε ως νόμιμη Κυβέρνηση τον ΚΕΣ), εν συνεχεία παρείχε στρατιωτική βοήθεια και στήριξη στον Στρατάρχη Χαφτάρ τον οποίο έβλεπε ως χρήσιμο συνομιλητή για την διεκδίκηση ενεργειακών συμφερόντων και ως ανάχωμα στην δυνητική απειλή ισλαμικής τρομοκρατίας στην περιοχή. Αργότερα, μαζί με την Γαλλία, και η Ελλάδα τάχθηκε υπέρ του ΛΕΣ με στόχο την ακύρωση της de facto οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης. Στον αντίποδα, η Ιταλία, κινούμενη πρωτίστως από την επιθυμία ελέγχου των προσφυγομεταναστευτικών ροών, έχει φανεί έως τώρα εξέχουσα συνομιλητής της κυβέρνησης Σάρατζ και Ερντογάν, ενώ, τέλος, το Βερολίνο, που έχει κρατήσει μία άνευρη ουδετερότητα το προηγούμενο διάστημα, βρίσκει εαυτόν εκτεθειμένο από τα τελευταία γεγονότα.

O κλοιός σφίγγει απειλητικά για την Ευρώπη, με την Ελλάδα να είναι ευθέως απειλούμενη από μία τέτοια εξέλιξη. Η ακύρωση του διατάγματος του 1934 από τον Κεμάλ Ατατούρκ και η άμεση ανακήρυξη της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, ουσιαστικά σκιαγραφεί τις προθέσεις ενός νεο-οθωμανικού δόγματος στην περιοχή. Από την άλλη, η μετρημένη αντίδραση της Ρωσίας στο ζήτημα προδηλώνει μία τάση αποφυγής ευθείας σύγκρουσης στο όνομα συμβόλων. Εξάλλου, τα διακυβεύματα σε Συρία και Λιβύη φαντάζουν πολύ πιο ζωτικά για την κυβέρνηση Πούτιν στην παρούσα φάση.

Πάραυτα, η υποχώρηση Χαφτάρ, η συμβολοποίηση της Αγιάς Σοφιάς ως τομή διάρρηξης των σχέσεων Τουρκίας-Δύσης, όπως και η ηχηρή αποχώρηση του Γαλλικού πολεμικού πλοίου Κουρμπέτ από τις νατοϊκές ασκήσεις της Ανατολικής μεσογείου, προσφέρει μία τελευταία ευκαιρία στην ΕΕ να παρουσιαστεί συστρατευμένη πίσω από μία επίλυση που θα προστατεύσει το μέλλον της περιφέρειας της.

Έλασσον μέτρο αυτής της κατεύθυνσης ήταν η συμβολική ακύρωση της επένδυσης της VW, ύψους 1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ, στην Σμύρνη, όπως και το ταξίδι του Ισπανού Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Τζοσέπ Μπορέλ, σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία. Ωστόσο, καμία από τις παραπάνω κινήσεις δεν επαρκούν για να ανακόψουν τις τρέχουσες εξελίξεις.

Η επιβολή θαρραλέων οικονομικών κυρώσεων, η εργαλειοποίηση της Προεδρίας για τον συντονισμό των Ευρωπαϊκών χωρών πίσω από μία αδιάβλητα κοινή στρατηγική θέση, όπως και η επαναφορά των Ηνωμένων Πολιτειών στο προσκήνιο των συζητήσεων, φαίνεται να είναι το τελευταίο χαρτί που έχει η Γερμανία και η Ευρώπη ώστε να αποφύγουν ένα γεωστρατηγικό «Βατερλώ» ανυπολόγιστων διαστάσεων.

Βασικές Πηγές

  1. https://www.defense.gov/Explore/News/Article/Article/2197202/russia-deploys-military-fighter-aircraft-to-libya/
  2. https://www.politico.eu/article/rough-seas-for-nato-as-turkey-clashes-with-allies/
  3. https://www.france24.com/en/20200619-turkey-says-will-work-with-italy-for-libya-peace-excoriates-eu
  4. https://www.aljazeera.com/news/2020/06/libya-gna-calls-egypt-military-threat-declaration-war-200622060838289.html
  5. https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2020/03/31/eu-launches-operation-irini-to-enforce-libya-arms-embargo/
  6. https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2016/04/18/fac-libya-conclusions/
  7. https://www.bbc.com/news/world-africa-52571777
  8. https://foreignpolicy.com/2020/06/19/russia-and-turkeys-proxy-war-in-libya-heats-up/
  9. https://asiatimes.com/2020/06/turkey-puts-libya-at-center-of-power-struggle/
  10. https://see.news/analysis-russia-turkey-libya-in-return-for-syria/
  11. https://www.kathimerini.gr/1085481/article/epikairothta/kosmos/h-volkswagen-akyrwse-oristika-thn-kataskeyh-ergostasioy-sthn-toyrkia
  12. https://www.kathimerini.gr/1086035/article/epikairothta/kosmos/h-rh3h-meta3y-gallias-kai-toyrkias-odhgeitai-sta-akra
  13. https://www.kathimerini.gr/1087017/article/epikairothta/kosmos/die8nhs-katakraygh-gia-thn-epikeimenh-metatroph-ths-agias-sofias-se-tzami
  14. https://www.capital.gr/diethni/3465804/krisimi-periodos-gia-ta-eurotourkika
  15. https://css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center-for-securities-studies/pdfs/PP8-6_2020-EN.pdf
  16. https://en.qantara.de/content/a-truly-international-conflict-how-can-europe-help-prevent-the-carving-up-of-libya?nopaging=1
  17. https://www.ecfr.eu/article/commentary_italys_chance_in_libya
  18. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2020/06/15/libyas-proxy-sponsors-face-a-dilemma/
  19. https://www.france24.com/en/20180905-syria-astana-peace-process

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή