Σε ιδιαιτέρως κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς το αργότερο μέχρι το τέλος του μήνα θα πρέπει να αποσαφηνιστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις για επανέναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου, με βάση το μοντέλο των διερευνητικών επαφών που τερματίστηκαν το 2016 με ευθύνη της Αγκυρας.
Η δρομολόγηση της διαδικασίας, με επίκεντρο την υφαλοκρηπίδα και τις θαλάσσιες ζώνες, θα έχει ευθεία αντανάκλαση και στην εγχώρια πολιτική σκηνή: όπως διεφάνη, εξάλλου, και στις συναντήσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τους πολιτικούς αρχηγούς, παρά την ταύτιση απόψεων στην ανάγκη ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας και υπεράσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, υπάρχουν αποκλίνουσες προσεγγίσεις σε θέματα τακτικής και επιμέρους χειρισμών.
Η επικεφαλής του διπλωματικού Γραφείου του πρωθυπουργού Ελένη Σουρανή –που σήκωσε μεγάλο βάρος στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης, ούσα σε συνεχή επικοινωνία με πολλούς Ευρωπαίους παράγοντες– και ο σύμβουλος του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, βρίσκονται σε ανοικτή γραμμή μετά και το μορατόριουμ σε έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας που ανακοίνωσε ο τελευταίος.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, μέσω των κ.κ. Σουρανή και Καλίν, Ελλάδα και Τουρκία ήταν έτοιμες να υπογράψουν στην «πολυσυζητημένη» συνάντηση του Βερολίνου μια κοινή δήλωση-πρωτόκολλο για το πλαίσιο του νέου γύρου συνομιλιών ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η διαδικασία, κατά τις ίδιες πηγές, δεν προχώρησε καθώς η Αγκυρα απέρριψε τη θέση της Αθήνας, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου μορατόριουμ αποφυγής ενεργειών που θα πυροδοτούν το κλίμα, να υπάρξει δέσμευση για τερματισμό των υπερπτήσεων και των συνεχών παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά.
Ετσι, προκρίνεται το μοντέλο ενός άτυπου διαλόγου, τον οποίο επιχειρούν να οργανώσουν οι κ.κ. Σουρανή και Καλίν, υπό τις κατευθύνσεις, βεβαίως, των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν. Παρά το γεγονός πως δεν υπάρχει ρητή συμφωνία, διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν πως στην Αθήνα θεωρείται αυτονόητο ότι στην περίπτωση κατά την οποία δρομολογηθεί η έναρξη των διερευνητικών εντολών, θα «παγώσουν» κινήσεις όπως οι έρευνες σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, που προέβλεπε η πρόσφατη τουρκική NAVTEX, η οποία οδήγησε τις διμερείς σχέσεις στο «κόκκινο» και, βεβαίως, άλλες ανάλογες τις οποίες πιθανώς θα δρομολογούσε η Αγκυρα με βάση το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο.
Κρίσιμη παράμετρος, βεβαίως, είναι τι θα συμβεί το επόμενο διάστημα και αναφορικά με την Κύπρο. Παρότι είναι ανεξάρτητη χώρα, θα ήταν παράδοξο Αθήνα και Αγκυρα να συνομιλούν ενώ το «Μπαρμπαρός» ή άλλο τουρκικό ερευνητικό σκάφος θα βρίσκεται εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, με το θέμα να συζητείται στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν την Πέμπτη ο πρωθυπουργός και ο κ. Νίκος Αναστασιάδης.
Οπως προαναφέρθηκε, οι κυοφορούμενες εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα έχουν αντανάκλαση και στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Σύμφωνα με πληροφορίες, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ –που έχουν διαφοροποιηθεί ήδη σαφώς από την κυβέρνηση στο ζήτημα των κυρώσεων κατά της Τουρκίας– θα στηρίξουν την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών μόνο υπό την αίρεση ότι θα περιοριστούν αποκλειστικά στο ζήτημα των θαλασσίων ζωνών, αλλά σε διαφορετική περίπτωση η αντίδραση θα είναι ισχυρότατη. Τούτο ισχύει ιδιαιτέρως για τη Χαριλάου Τρικούπη, καθώς στο συγκεκριμένο ζήτημα η κ. Φώφη Γεννηματά ταυτίζεται με τη λεγόμενη «πατριωτική» πτέρυγα του κόμματος. Πάντως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με υψηλόβαθμο παράγοντα της διακυβέρνησης Σαμαρά, στις διερευνητικές επαφές εκείνης της περιόδου από την Αγκυρα είχαν εγερθεί ζητήματα τόσο για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου όσο και για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Σε κάθε περίπτωση, ενδιαφέρον θα έχει και το εσωκομματικό τοπίο στη Ν.Δ., καθώς μόλις πρόσφατα ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς είχε διαμηνύσει πως «δεν συζητάς με πειρατές». Οι κ. Μητσοτάκης και Σαμαράς δεν έχουν επικοινωνήσει μετά την πρόσφατη κλιμάκωση που πυροδότησε η Αγκυρα, αλλά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν συνεργάτες του τελευταίου, «ο πρωθυπουργός γνωρίζει τις απόψεις του». Ανάλογο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση που θα τηρήσουν ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος και η λεγόμενη «καραμανλική» πτέρυγα. Πάντως, ο πρώην πρωθυπουργός φέρεται να εκτιμά πως δεν είναι εφικτό να διατηρηθεί υπό τις παρούσες συνθήκες η «ακινησία», που ουσιαστικά επικρατούσε επί δεκαετίες, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τέλος, πρέπει να επισημανθεί η προσέγγιση του Ευάγγελου Βενιζέλου, ότι εάν διατηρηθεί το υφιστάμενο στάτους κβο, είναι θέμα χρόνου η συζήτηση για τις θαλάσσιες ζώνες να καταστεί άνευ αντικειμένου, καθώς σταδιακά, πρώτα το πετρέλαιο και εν συνεχεία το φυσικό αέριο, θα απαξιωθούν ως πηγές ενέργειας.
Ικανοποίηση
Σημειώνεται, τέλος, ότι στο Μέγαρο Μαξίμου επικρατεί ικανοποίηση για τους χειρισμούς του προηγούμενου διαστήματος, που οδήγησαν τον κ. Ερντογάν να βάλει στο «ράφι» την επίμαχη NAVTEX. O κ. Μητσοτάκης ενεργοποίησε ένα πλέγμα διπλωματικών και στρατιωτικών πρωτοβουλιών που ανέβασε πολύ το κόστος του εγχειρήματος για τον Τούρκο πρόεδρο, σε μια περίοδο, μάλιστα, που η οικονομία της γειτονικής χώρας δοκιμάζεται και δεν μπορεί να αντέξει ένα θερμό επεισόδιο. Πάντως, «η αποφυγή μιας μεγάλης κρίσης δεν σημαίνει ότι λύθηκαν τα προβλήματα με την Τουρκία, ο δρόμος των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι μακρύς και δύσκολος. Η Ελλάδα έδειξε τώρα, όπως και στην κρίση στον Εβρο, ότι ξέρει να υπερασπίζεται και τα σύνορά της και τα συμφέροντά της», τονίζει κυβερνητικός παράγων.