Ο Εμανουέλ Μακρόν επιχείρησε τον περασμένο Νοέμβριο με τη συνέντευξή του στον Economist να προκαλέσει ένα ηλεκτροσόκ στη διεθνή κοινότητα χαρακτηρίζοντας το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό», ωστόσο τίποτα δεν άλλαξε. Αμέτοχη η Βορειοατλαντική Συμμαχία παρακολουθεί την Αγκυρα να προχωρεί στην αμφισβήτηση των διεθνών συνθηκών με ένα ερώτημα να πλανάται στα κράτη-μέλη: «Ποιο είναι το μέλλον του άρθρου 5 που προβλέπει στρατιωτική συνδρομή μεταξύ των χωρών που την απαρτίζουν, εάν ένας από τους συμμάχους δεχθεί επίθεση». Η ενεργοποίησή του είναι σίγουρα προβληματική, όταν οι δύο εμπλεκόμενοι είναι μέλη, όπως συμβαίνει στην περίπτωση Ελλάδας – Τουρκίας.
Ο Γενς Στόλτενμπεργκ ως επικεφαλής ενός πολιτικοστρατιωτικού οργανισμού ασφάλειας είτε ψάχνει να βρει τον ρόλο του στα νέα γεωπολιτικά δεδομένα είτε, όπως μαρτυρά η στάση του τους τελευταίους μήνες, έχει αποφασίσει να προχωρήσει πιο πέρα και από το δόγμα του Γιόζεφ Λουνς. Ο πρώην γραμματέας (1971-1984) διατύπωσε τη θέση ότι δεν είναι προς το συμφέρον του ΝΑΤΟ να εμπλέκεται στις διμερείς διαφορές μεταξύ των συμμάχων. Στην πράξη, το «δόγμα Λουνς» εξηγεί ότι το ΝΑΤΟ δεν θα περιλαμβάνει στις ασκήσεις του περιοχές για τις οποίες υπήρχε διαφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για το εάν είναι αποστρατιωτικοποιημένες. Εκτοτε, η Λήμνος έχει εξαιρεθεί παρά την ύπαρξη γνωμοδότησης της νομικής υπηρεσίας του ΝΑΤΟ που ανέφερε ότι δεν είναι στρατιωτικοποιημένη. Την τακτική των ίσων αποστάσεων ακολούθησε και ο πρώην γ.γ. της Συμμαχίας Αντερς Ράσμουσεν, όμως τώρα οι απειλές του Ερντογάν για τη
«Γαλάζια Πατρίδα» κάνουν το μείγμα ακόμα πιο εκρηκτικό.
Δύο είναι τα ενδεχόμενα: Ο Γενς Στόλτενμπεργκ να τηρεί την παράδοση των τελευταίων περίπου 44 ετών ή, όπως δείχνουν τα πρόσφατα γεγονότα, να κάνει τα στραβά μάτια σε σχέση με την επιθετικότητα της Τουρκίας βάσει στρατηγικής. Στην κρίση στον Εβρο τον περασμένο Μάρτιο είχε προειδοποιήσει την Ευρώπη πως πρέπει να βρει έναν τρόπο να συνεργαστεί με τη «σημαντική σύμμαχο» που είναι η Τουρκία. Την ώρα που ο Ταγίπ Ερντογάν ωθούσε απελπισμένους ανθρώπους στα ελληνικά σύνορα, ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ το μόνο που είχε να ζητήσει με δήλωσή του στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP ήταν μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στο θέμα, τονίζοντας πως η Ε.Ε. θα πρέπει να βρει έναν τρόπο συνεργασίας με την Aγκυρα.
Εντονη δυσαρέσκεια καταγράφηκε στην Αθήνα στα μέσα Μαΐου με τη δήλωσή του στη La Repubblica ότι η Συμμαχία είναι έτοιμη να στηρίξει την κυβέρνηση Σαράζ. H αντιπροσωπεία της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ είχε προχωρήσει στις απαραίτητες κινήσεις και –σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών– έλαβε διαβεβαιώσεις ότι οι συγκεκριμένες δηλώσεις του κ. Στόλτενμπεργκ δεν αποδόθηκαν σωστά. Σε μια κρίσιμη στιγμή του εμφυλίου στην Τρίπολη με την Αγκυρα να παίζει έναν σκοτεινό ρόλο και την ελληνική κυβέρνηση να επιχειρεί να κάνει σαφές πως το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν έχει καμία ισχύ, η αναφορά του είχε θεωρηθεί πως αποτελεί «λευκή επιταγή» στον Ταγίπ Ερντογάν.
Στη δήλωσή του φέρεται να είχε αναφέρει πως «στη Λιβύη υπάρχει εμπάργκο όπλων που πρέπει να τηρείται από όλες τις πλευρές, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να βάζουμε στο ίδιο επίπεδο τις δυνάμεις με επικεφαλής τον Χαλίφα Χαφτάρ και την κυβέρνηση του Σαράζ που είναι η μόνη που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ». Στις 19 Μαΐου σε δημοσίευμα του TRT World ο γενικός γραμματέας φέρεται να επιβεβαίωσε την ετοιμότητα της στρατιωτικής συμμαχίας στην υποστήριξη της Λιβύης σε επίπεδο ασφάλειας και άμυνας ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον Σαράζ. Σε επικοινωνία του και με τον Ταγίπ Ερντογάν είχε συζητήσει την πιθανότητα αποστολής ανάπτυξης επιχειρησιακών δυνατοτήτων στην Τρίπολη.
Ηχηρό καμπανάκι
Σφυρίζει αδιάφορα ο Γενς Στόλτενμπεργκ ή έχει διαλέξει στρατόπεδο; Αν παλαιότερα η πολιτική ίσων αποστάσεων που εφάρμοζε περνούσε σχεδόν απαρατήρητη, το σοβαρό ναυτικό επεισόδιο μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών χτύπησε ένα ηχηρό καμπανάκι για τον ρόλο του ισχυρού άνδρα της Συμμαχίας. Σίγουρα ο πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας, όπως και όλοι οι Σκανδιναβοί, αντιμετωπίζει, λόγω της μεγάλης γεωγραφικής απόστασης μεταξύ Βορρά-Νότου, πολύ ψυχρά τα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Δεν είναι, όμως μόνο αυτός ο λόγος που γέρνει τη ζυγαριά υπέρ του Ταγίπ Ερντογάν. Δείχνει να προτάσσει το ζήτημα της Συρίας και των αμερικανικών συμφερόντων όπου οι Τούρκοι είναι πολλαπλώς χρήσιμοι.
Εμπειροι διεθνολόγοι εκτιμούν, μιλώντας στην «Κ», πως ο κ. Στόλτενμπεργκ είναι της άποψης ότι η Αγκυρα δεν πρέπει να αποξενωθεί περαιτέρω, αφού ο ρόλος της είναι εξαιρετικά σημαντικός τόσο σε σχέση με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν. Η Τουρκία είναι επίσης χώρα-κλειδί για τις επιχειρήσεις της Συμμαχίας στη Μαύρη Θάλασσα και στον Καύκασο (απέναντι στη Ρωσία). Οσον αφορά τη μεγάλη δύναμη της Ε.Ε., τη Γερμανία, οι εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις που έχει με την Τουρκία είναι αποτρεπτικές στο να επιτρέψει έτσι απλά ο Ερντογάν να πέσει σε δυσμένεια.
«Δεν έχει πείσει»
Διπλωματικοί κύκλοι δείχνουν να κρατούν αποστάσεις από το έργο που έχει επιδείξει έως τώρα ο Γενς Στόλτενμπεργκ, επισημαίνοντας πως «δεν έχει πείσει» και την ίδια ώρα δεν εμφανίζονται αισιόδοξοι πως έχει τη δύναμη να αλλάξει πολιτική. Αυτό σημαίνει πως η ελληνική πλευρά δεν πρέπει να προσδοκά στη στήριξη του επικεφαλής του ΝΑΤΟ στη νέα περιπέτεια με το «Oruc Reis». Ο πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ Λουκάς Τσούκαλης δήλωσε στην «Κ»: «Ο πρώτος γ.γ. του ΝΑΤΟ είχε πει ότι ο ρόλος της Ατλαντικής Συμμαχίας ήταν να κρατήσει τους Σοβιετικούς εκτός, τους Αμερικανούς εντός και τους Γερμανούς κάτω. Αλλαξαν από τότε ριζικά τα δεδομένα. Τα μέλη δεν συμφωνούν πάντα ως προς τη μορφή και το μέγεθος της εξωτερικής απειλής, η Αμερική του προέδρου Τραμπ κατηγορεί τους Ευρωπαίους συμμάχους ότι δεν συμμετέχουν ισότιμα στις αμυντικές δαπάνες και θεωρεί αυτονόητο ότι οι υπόλοιποι θα την ακολουθούν σε ό,τι αποφασίσει, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος (σαν τον τρελό του χωριού που έλεγε την αλήθεια;) φωνάζει ότι η Συμμαχία είναι κλινικά νεκρή. Οσο για εμάς, τη χρειαζόμαστε ακόμη, αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε ότι θα λύσει όλα μας τα προβλήματα».