Π. Παπακωνσταντίνου
Η επίσημη πρεμιέρα της Συντακτικής Συνέλευσης ήταν μια καλή ευκαιρία για μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση με τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών, κ. Τάσο Γιαννίτση, γύρω από τη δρομολογημένη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στη συνέντευξή του στην «K», ο κ. Γιαννίτσης δεν διστάζει να τοποθετηθεί με σαφήνεια στα πλέον ακανθώδη προβλήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, παρουσιάζοντας για πρώτη φορά μια συνεκτική εικόνα των ελληνικών θέσεων. Μεταξύ άλλων, τάσσεται υπέρ ενός είδους Ομοσπονδίας εθνών-κρατών και προειδοποιεί ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να δεχθεί σενάρια περί σχηματισμού «Διευθυντηρίου» των ισχυρών.
Ισότιμος «παίκτης»
– Τι μπορεί να προσδοκά μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα από τη Συντακτική Συνέλευση;
– H Ελλάδα συμμετέχει στη Συντακτική ως ισότιμος «παίκτης» του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Αλλωστε, κάθε χώρα συμμετέχει στη Συντακτική με τον ίδιο αριθμό κυβερνητικών και κοινοβουλευτικών εκπροσώπων. Προσδοκούμε η Συνέλευση να καταλήξει σε συνεκτικές προτάσεις για τη θεσμική συγκρότηση της E. Ενωσης. Να μετατραπεί η Ενωση σε παγκόσμιο πόλο που αντιμετωπίζει με σταθερότητα τις πιέσεις της παγκοσμιοποίησης. Να δημιουργηθούν ευέλικτες συνθήκες ώστε να προωθούνται ζωτικές για την Ευρώπη πολιτικές. Ειδικότερα, να μπορεί η Ενωση να λειτουργεί αποτελεσματικά μετά τη διεύρυνσή της.
– Πολλοί παραλληλίζουν αυτόν τον καινοφανή ευρωπαϊκό θεσμό με τη Συντακτική Συνέλευση της Φιλαδέλφειας, του 1787, που έθεσε τις βάσεις για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Μήπως υψώνουν πολύ ψηλά τον πήχυ;
– Αναμφίβολα θα ακουστούν πολλά ωραία λόγια. Ας είμαστε, όμως, ρεαλιστές. Το βασικό ερώτημα που χρειάζεται να απαντηθεί είναι προς τα πού θα πάει η Ευρώπη. Θα πάει προς μια ομοσπονδιακή μορφή -η οποία βεβαίως δεν πρόκειται να διαγράψει τον ρόλο των εθνών-κρατών- ή θα εξελιχθεί στην κατεύθυνση της διακρατικής συνεργασίας; Είτε επικρατήσει η μία γραμμή είτε η άλλη, δεν θα οδηγηθούμε σε κάποιου είδους υπερκράτος και στη συγκρότηση των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».
– Αναφερθήκατε στην αντιπαράθεση μεταξύ των υποστηρικτών μιας ομοσπονδίας εθνών-κρατών και εκείνων που επιθυμούν μια πιο χαλαρή διακρατική συνεργασία. Εμείς με ποιους είμαστε σ’ αυτή την αντιπαράθεση;
– Καταρχήν πρέπει να διευκρινίσω ότι οι δύο πόλοι που αναφέρατε μπορεί να είναι δύο μοντέλα αναφοράς, αλλά στην πράξη οι προτάσεις που κατατίθενται δεν είναι τόσο ακραίες. Υπάρχουν ενδιάμεσες προτάσεις και συνθέσεις. Αν θέλετε να σας δώσω σχηματικά την ελληνική θέση, θα έλεγα ότι έχουμε ισχυρή προτίμηση για μια Ευρώπη που θα είναι πιο κοντά στο ομοσπονδιακό κράτος.
Μικροί και μεγάλοι
– Τι θα προσφέρει στην Ελλάδα μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία;
– Πρώτα απ’ όλα θα μας δώσει μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο στην προώθηση πολιτικών πρωτοβουλιών και στην επίλυση προβλημάτων. H Επιτροπή έχει αποδείξει ότι έχει έναν ευρύτερο ευρωπαϊκό ορίζοντα και λαμβάνει σοβαρά υπόψη της τα πραγματικά προβλήματα όλων των κρατών, μικρών και μεγάλων. Αντίθετα, σε ένα μοντέλο διακρατικής συνεργασίας, τα συμφέροντα των μικρών θα είχαν λιγότερη τύχη καθώς θα κυριαρχούσαν εκ των πραγμάτων τα ισχυρότερα κράτη-μέλη της Ενωσης.
– Πιστεύετε ότι μια πιο «σφιχτή» Ευρώπη θα παρείχε περισσότερες εγγυήσεις ασφάλειας στην Ελλάδα;
– Κοιτάξτε, μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αρνηθεί να αναλάβει πρωτοβουλίες κοινής άμυνας, για την προάσπιση των συνόρων της. Αυτό που ονομάζουμε συνήθως «ευρωάμυνα», αφορά ειρηνευτικές και ανθρωπιστικές αποστολές εκτός ευρωπαϊκών συνόρων. Εν πάση περιπτώσει, η εμπειρία των είκοσι τελευταίων χρόνων δείχνει ότι τα συμφέροντά μας λαμβάνονται υπόψη πολύ περισσότερο και τελικά κερδίζουν έδαφος σε ένα χώρο όπως η E.E. απ’ ό,τι αν είμασταν «μοναχικοί καβαλάρηδες».
– Ωστόσο, οι εταίροι μάς επιφύλασσαν μια ψυχρολουσία στο θέμα της ευρωάμυνας. Εννοώ τη συμμετοχή της Τουρκίας και ιδιαίτερα το αγγλοαμερικανικό κείμενο που λέει ότι σε περίπτωση ελληνοτουρκικής κρίσης η ευρωπαϊκή δύναμη δεν πρόκειται να επέμβει.
– Δεν τίθεται έτσι το ζήτημα. H ευρωπαϊκή δύναμη δεν θα είχε κανένα ρόλο να παίξει σε οποιαδήποτε κρίση είτε στα σύνορα της Ελλάδας, είτε στα σύνορα της Γερμανίας είτε οποιασδήποτε άλλης χώρας μέλους γιατί, απλούστατα, προορίζεται αποκλειστικά για αποστολές εκτός γεωγραφικής επικράτειας της Ενωσης. Το υπαρκτό ζήτημα, που παραμένει σε εκκρεμότητα, αφορά τις σχέσεις E. Ενωσης και NATO για την ανάληψη πρωτοβουλιών και το ρόλο άλλων κρατών, όπως η Τουρκία, στη διαδικασία αποφάσεων και σχεδιασμού. Αυτό που ζητάμε είναι να μην παγιδεύεται η αυτοτέλεια των αποφάσεων της E.E. και να μην ακυρώνονται έμμεσα οι διατάξεις που συμφωνήθηκαν στη Νίκαια.
Αναγκαία η ευρύτερη συναίνεση
– O Φινλανδός πρωθυπουργός εξέφρασε την ανησυχία ότι γίνονται προσπάθειες για κάποιου είδους Διευθυντήριο της Ενωσης. Εχετε την ίδια αίσθηση;
– Επίσημα, δεν υπάρχει κάποια τέτοια πρόταση «πάνω στο τραπέζι». Οποτε εκδηλώθηκαν πρωτοβουλίες ηγετών μεγάλων κρατών που εμπεριείχαν αποκλεισμούς μικρότερων χωρών-μελών, υπήρξε έντονη αντίδραση τόσο από πλευράς Ελλάδας -ο πρωθυπουργός κ. Σημίτης κατέστησε σαφή την ελληνική θέση- όσο και από άλλες χώρες. Ασφαλώς, θα αντιδράσουμε σε κάθε παρόμοιο σενάριο περί Διευθυντηρίου. Σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί η συναίνεση δύο, τριών ή τεσσάρων χωρών, ακόμη και ισχυρών, για την επιτυχή κατάληξη της Συντακτικής. Είναι αναγκαία η ευρύτερη συναίνεση.
– Ευρωπαϊκό Σύνταγμα: Αλλοι εταίροι μας το θέλουν, άλλοι δεν το θέλουν. Εμείς το θέλουμε;
– Δεν θέλω να σταθώ στους τύπους, αλλά στην ουσία. Οταν μιλάμε για Σύνταγμα, το μυαλό μας πηγαίνει στη συγκρότηση ενός κράτους, πράγμα που, σήμερα, δεν είναι, όπως σας εξήγησα, το ζητούμενο. Από εκεί και πέρα θεωρώ ότι ένα κείμενο που θα αποτυπώνει τις βασικές αρχές και τους στόχους της Ενωσης, τα θεσμικά όργανά της και τα δικαιώματα των πολιτών, είναι πάρα πολύ χρήσιμο.
– Το ζήτημα δεν είναι πώς θα ονομάσουμε αυτό το κείμενο, αλλά αν έχει δεσμευτική νομική ισχύ για τα κράτη-μέλη ή αν είναι απλή πολιτική διακήρυξη. Ευνοούμε, ως Ελλάδα, μια δεσμευτική Χάρτα Δικαιωμάτων;
– Εμείς την ευνοούμε. Και είναι σαφές ότι μια τέτοια Χάρτα θα είναι ο κοινός παρονομαστής των απόψεων όλων των κρατών-μελών. Επομένως, κανείς δεν θα έχει πρόβλημα όταν ένας πολίτης της χώρας του προσφύγει, επί παραδείγματι, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επικαλούμενος τις διατάξεις αυτής της από κοινού συμπεφωνημένης Χάρτας. Αλλωστε, και σήμερα ισχύει αυτή η δυνατότητα.
Ο γαλλογερμανικός άξονας
– Πιστεύετε ότι ο περίφημος γαλλογερμανικός άξονας συνεχίζει να αποτελεί βασικό κινητήρα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ή αποτελεί κατάλοιπο μιας άλλης εποχής, που τείνει να εκλείψει;
– Πιστεύω ότι ο γαλλογερμανικός άξονας παίζει έναν ουσιαστικό ρόλο στην εξέλιξη της E. Ενωσης. Σε πολλές κρίσιμες στιγμές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, το γεγονός ότι δύο ισχυρές χώρες που βρέθηκαν αντιμέτωπες σε παλιότερες φάσεις της Ιστορίας τους, εμφανίστηκαν με κοινές πολιτικές πρωτοβουλίες, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην προωθητική πορεία της Ενωσης. Κατά καιρούς και για συγκεκριμένα θέματα, ο άξονας αυτός εμπλουτίζεται και με άλλες, σημαντικές χώρες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ιδιαιτερότητα της γαλλογερμανικής σχέσης έχει φτάσει στο τέλος της.