Διπλωματικό πόκερ για το Κυπριακό

Διπλωματικό πόκερ για το Κυπριακό

6' 21" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η επικαιρότητα συνεχίζει να χορεύει στους ρυθμούς της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας, αλλά στον ορίζοντα της εξωτερικής πολιτικής πυκνώνουν τα νέφη. Οσο πλησιάζει «ο κόμπος στο χτένι», τόσο εντείνονται οι ανησυχίες στην Αθήνα για τις εξελίξεις στο τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Τουρκία. Στους λίγους μήνες που έχουν απομείνει μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα παιχθεί ένα σκληρό διπλωματικό πόκερ με πολλές διαστάσεις.

Οι «15» θα πρέπει να λάβουν την πολιτική απόφαση για την διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά θα πρέπει με κάποιον τρόπο και να απαντήσουν στις έντονες πιέσεις της Αγκυρας, η οποία ζητά να ορισθεί ο χρόνος έναρξης των δικών της ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Αν και τυπικά πρόκειται για δύο αυτόνομες θεσμικές διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στο πολιτικό πεδίο εμμέσως διασυνδέονται. Χωρίς ποτέ να το έχει πει, το μετακεμαλικό καθεστώς αφήνει να εννοηθεί ότι δεν πρόκειται να δεχθεί χωρίς αντίδραση την ένταξη της Κύπρου, ειδικά εάν στην ίδια Σύνοδο Κορυφής οι «15» απορρίψουν το δικό του αίτημα.

Νέος κύκλος

Οι πιέσεις που συσσωρεύονται αυτό το διάστημα θα μπορούσαν να εκτονωθούν, εάν ο νέος κύκλος των διαπραγματεύσεων Κληρίδη-Ντενκτάς, που θα αρχίσει στις 6 Σεπτεμβρίου στο Παρίσι, κατάφερνε να σπάσει το πολυετές αδιέξοδο. Εκφράζονται κάποιες ελπίδες, αλλά προς το παρόν τουλάχιστον δεν υπάρχει καμία ένδειξη προς αυτήν την κατεύθυνση. Πολλά θα εξαρτηθούν, πάντως, από το εάν τελικώς η Γραμματεία του ΟΗΕ θα καταθέσει στο τραπέζι σχέδιο λύσης ή τουλάχιστον σχέδιο αρχών για την λειτουργία του υπό ίδρυση ομοσπονδιακού κράτους.

Την έτσι κι αλλιώς δύσκολη κατάσταση έχει περιπλέξει το γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, γεγονός που δεν αφήνει πολλές ελπίδες πως η Αγκυρα θα διαφοροποιήσει την άκαμπτη στάση της. Εάν, όμως, ο Ραούφ Ντενκτάς αποφασίσει να ελιχθεί, θεωρείται δεδομένο ότι οι πιέσεις θα στραφούν κατά κύριο λόγο προς τον Γλαύκο Κληρίδη και εμμέσως πλην σαφώς θα συναρτηθούν με τη διαδικασία ένταξης της Κύπρου.

Επισήμως, η διαδικασία ένταξης είναι ανεξάρτητη από τη διαδικασία λύσης, αλλά στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο. Αυτό έχει ειπωθεί ωμά παλαιότερα, αλλά και τώρα είναι εμφανέστατη η αγωνία των εταίρων μας να μην κληρονομήσουν το Κυπριακό. Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι από θεσμικής απόψεως είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να αποκλεισθεί η Κύπρος από την διεύρυνση και ακριβώς γι’ αυτό πιέζουν ασφυκτικά για να επιτευχθεί λύση πριν από την Κοπεγχάγη.

Αγώνας δρόμου

Είναι ενδεικτικό ότι ο νέος Γερμανός πρεσβευτής στη Λευκωσία Γιόχαν Τρέμπες κάλεσε τις δύο πλευρές στη Μεγαλόνησο, καθώς και σην Αθήνα και στην Αγκυρα, «να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι η επίτευξη λύσης είναι τώρα αγώνας με τον χρόνο». Προσέθεσε, μάλιστα, κάτι που συνήθως δεν λέγεται. Οτι το περιεχόμενο της λύσης πρέπει να είναι συμβατό με το κοινοτικό κεκτημένο και ειδικότερα ότι η Κύπρος πρέπει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μιλάει με μία φωνή.

Το γεγονός ότι οι Τούρκοι αρνούνται ουσιαστικά και τους δύο τελευταίους αυτούς όρους καθιστά δυσχερή την επίτευξη λύσης. Από την άλλη πλευρά, όμως, η διπλωματική δυναμική σ’ αυτό το μέτωπο είναι εναντίον τους. Μέχρι πρότινος απειλούσαν επισήμως με προσάρτηση των κατεχομένων εδαφών, εάν η Κύπρος ενταχθεί με ανοικτό το Κυπριακό. Το τελευταίο διάστημα οι απειλές της Αγκυρας είναι πιο αφηρημένες, αλλά ο δημοσιογράφος Αλί Μπιράντ αποκάλυψε προ ημερών ότι έχει ήδη εκπονηθεί το σχέδιο προσάρτησης.

Μία τέτοια ενέργεια δεν πρόκειται να αναγνωρισθεί από τη διεθνή κοινότητα, όπως δεν αναγνωρίσθηκε η προσάρτηση του Κουβέιτ από το Ιράκ και των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ. Επιπροσθέτως, θα τινάξει στον αέρα όχι μόνο τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και τις ευρωτουρκικές. Θα ήταν ηθικοπολιτικά πολύ δύσκολο για τους Ευρωπαίους να επικαλεσθούν μία παράνομη πράξη για να αποφύγουν την ένταξη της Κύπρου στο σύνολό της. Από τη στιγμή που η Κύπρος ενταχθεί, το βόρειο κατεχόμενο τμήμα της θα θεωρηθεί κοινοτικό έδαφος. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να λάβει πολιτικά μέτρα εναντίον της κατοχικής δύναμης, δεδομένου ότι η Τουρκία είναι υποψήφια προς ένταξη. Το πάγωμα κάθε σχετικής διαδικασίας μοιάζει αναπόφευκτο σε μία τέτοια περίπτωση.

Υπενθυμίζουμε ότι προ εβδομάδων, η τουρκική Εθνοσυνέλευση ψήφισε ένα πακέτο 13 μεταρρυθμίσεων, με σκοπό να προσαρμοσθεί στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για στοιχειώδη μέτρα εκδημοκρατισμού, αλλά η Αγκυρα θεωρεί ότι από την πλευρά της έκανε το μεγάλο βήμα και τώρα είναι η σειρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης να κάνει το δικό της: να ορίσει τον χρόνο έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Οι σχετικές ζυμώσεις έχουν φέρει για μία ακόμα φορά στην επιφάνεια την εγγενή αντίφαση του μετακεμαλικού καθεστώτος. Από τη μία πλευρά επεδίωξε και επέτυχε να ανακηρυχθεί η Τουρκία υποψήφια προς ένταξη χώρα και τώρα επιδιώκει να προωθήσει την ενταξιακή διαδικασία. Από την άλλη, όμως, δεν είναι διατεθειμένο να αυτοκτονήσει πολιτικά. Αν και κανείς δεν το λέει ευθέως, η προσαρμογή της γειτονικής χώρας στον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό και ακόμα περισσότερο η αποδοχή του κοινοτικού κεκτημένου θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε μία μεταπολίτευση. H κηδεμονία των στρατιωτικών θα ατροφήσει με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Υπό το βάρος αυτής της αντίφασης, το μετακεμαλικό καθεστώς ακολουθεί την ίδια επαμφοτερίζουσα πολιτική. Οταν δεν έχει άλλα περιθώρια, κάνει μερικά βήματα προς την κατεύθυνση της προσαρμογής στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές, αλλά απέχει πολύ από το να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει. Ακριβώς γι’ αυτό και οι Ευρωπαίοι υποδέχθηκαν με ανάμικτα αισθήματα την ψήφιση των μεταρρυθμίσεων. Από τη μία πλευρά αναγνώρισαν ότι η Αγκυρα έκανε ένα σημαντικό βήμα, αλλά από την άλλη θεωρούν ότι αυτό το βήμα είναι ανεπαρκές.

Τα κριτήρια

Ενδεικτική της ευρωπαϊκής αμφιθυμίας έναντι της Τουρκίας ήταν και η δήλωση του αρμόδιου για τη διεύρυνση επιτρόπου Γκίντερ Φερχόιγκεν. Από τη μία πλευρά χαρακτήρισε την ψήφιση των μεταρρυθμίσεων ισχυρή ένδειξη της θέλησης της Τουρκίας για «περαιτέρω ευθυγράμμισή της» με τις αξίες και τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Από την άλλη, όμως, απέφυγε να αναλάβει την οποιαδήποτε δέσμευση όσον αφορά στο τουρκικό αίτημα να ορισθεί ο χρόνος έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Αντιθέτως, τόνισε ότι η Κομισιόν «θα εξετάσει ενδελεχώς ακόμα και την τελευταία μικρολεπτομέρεια του νόμου» και φυσικά την πορεία υλοποίησης όσων αυτός προβλέπει.

Οπως έχουμε ήδη σημειώσει, η Αγκυρα ελπίζει ότι στην Κοπεγχάγη θα καταφέρει να αποσπάσει μία δέσμευση για το αίτημά της. Ολα δείχνουν, όμως, ότι οι Τούρκοι τελικώς θα απογοητευθούν. Υπό την πίεση και της Ουάσιγκτον, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα τους δώσει κάποιο αντάλλαγμα, αλλά όχι αυτό που ζητούν. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα φανεί τον ερχόμενο Οκτώβριο, όταν θα δοθεί στην δημοσιότητα η έκθεση της Κομισιόν για τις υποψήφιες χώρες. Με βάση αυτή την έκθεση θα αποφασίσουν τον Δεκέμβριο οι «15».

Η ανησυχία στην Αθήνα, πάντως, δεν αφορά μόνο στο ενδεχόμενο η Τουρκία να απαντήσει στην ένταξη της Κύπρου με προσάρτηση των κατεχομένων εδαφών. Αφορά και στο ενδεχόμενο ενός τουρκικού στρατιωτικού τυχοδιωκτισμού το επόμενο διάστημα. Μέχρι τώρα, έχουν εκδηλωθεί προκλήσεις, αλλά είναι μικρής κλίμακας. Υπάρχουν, όμως, ενδείξεις ότι η Αγκυρα ερωτοτροπεί με την ιδέα να προκαλέσει κρίση με σκοπό αφενός να φοβίσει τους Ευρωπαίους ότι θα εμπλακούν σε περιπέτειες και αφετέρου να προκαλέσει την παρέμβαση των Αμερικανών. Ελπίζει ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο ίσως θα αποτρέψει την ένταξη της Κύπρου ή τουλάχιστον θα εξασφαλίσει σοβαρά ανταλλάγματα.

Από την πλευρά της, η Αθήνα παραμένει σταθερή στην πολιτική της για ύφεση και προσέγγιση, επιδιώκοντας να διαμορφώσει απαγορευτικό κλίμα για την εκδήλωση ενός τουρκικού τυχοδιωκτισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική διπλωματία υποστηρίζει θερμά το τουρκικό αίτημα να ορισθεί χρόνος έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, μάλιστα, ο Γιώργος Παπανδρέου έχει υποσχεθεί στον Ισμαήλ Τζεμ ότι εάν δεν υπάρξει θετική απάντηση στην Κοπεγχάγη, η ελληνική προεδρία θα προτείνει επισήμως στη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης τον Ιούνιο του 2003 να ληφθεί σχετική απόφαση.

Είναι πολύ αμφίβολο, όμως, ότι η Αγκυρα θα θεωρήσει ικανοποιητικό αντάλλαγμα αυτή την υπόσχεση για να μην αντιδράσει στην ένταξη της Κύπρου. Το μετακεμαλικό καθεστώς έχει συνηθίσει να παίρνει τοις μετρητοίς και να δίνει ως αντάλλαγμα υποσχέσεις. Οχι το αντίστροφο. Στην πραγματικότητα, όμως, το μπαλάκι είναι στα χέρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή