O αγώνας δρόμου για τη διαδοχή του Ρομάνο Πρόντι στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στα τέλη του 2004, αρχίζει σταδιακά να θερμαίνεται στις Βρυξέλλες και στις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και, για πρώτη φορά, η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των διεκδικητών της θέσης, στο πρόσωπο του πρωθυπουργού K. Σημίτη.
Ο νικητής του αγώνα αυτού ενδεχομένως δεν θα γίνει γνωστός πριν από την άνοιξη του 2004, όμως, πέραν του πρωθυπουργού, έχουν «ακουστεί» στις Βρυξέλλες μόνο τα ονόματα του Λουξεμβούργιου ομολόγου του Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ (με ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας) και των πρώην πρωθυπουργών της Φινλανδίας και, επίσης με απειροελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας, της Δανίας.
Οπως κάθε «πρόσληψη» που δεν κρίνεται με βάση την επετηρίδα, ο ορισμός του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί το τελικό αποτέλεσμα ενός εξαιρετικά πολύπλοκου παιγνίου άγραφων νόμων, συμφερόντων και ανταλλαγμάτων, εν προκειμένω στο ανώτατο ευρωπαϊκό πολιτικό επίπεδο.
Ποιες είναι οι παράμετροι αυτές και πώς αρθρώνονται με την ενδεχόμενη υποψηφιότητα του πρωθυπουργού; Θεμελιώδης είναι φυσικά η υποστήριξη όσο το δυνατόν περισσοτέρων κρατών-μελών και κυρίως των τριών «ισχυρών» της Ενωσης, της Γερμανίας, της Βρετανίας και της Γαλλίας.
Θερμοί έπαινοι
Προς το παρόν, η μία σαφής ένδειξη που υπάρχει ως προς τις προθέσεις τους είναι οι ασυνήθιστα συχνοί και θερμοί έπαινοι του Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ προς τον K. Σημίτη, κατά το εξάμηνο της ελληνικής προεδρίας της E.E. Στην ουσία, το μόνο που δεν είπε ο Σιράκ, στις ποικίλες δηλώσεις του υπέρ του πρωθυπουργού, ήταν «αυτόν επιθυμώ για πρόεδρο της Επιτροπής».
Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, στις Βρυξέλλες θεωρούν περίπου δεδομένη την υποστήριξη του Βερολίνου προς τον κ. Σημίτη, ενώ ούτως η άλλως η Γερμανία διεκδικεί άλλο «οφίκιο», εκείνο του υπουργού Εξωτερικών της E.E., το οποίο προορίζει για τον Γιόσκα Φίσερ.
Ερωτηματικό η Βρετανία
Η δε Βρετανία, της οποίας οι προθέσεις είναι από τα βάθη των αιώνων μυστηριώδεις, έχει στο παθητικό της ότι επέβαλε (και στη συνέχεια υπονόμευσε παντοιοτρόπως) τόσο τον νυν όσο και τον πρώην πρόεδρο της Επιτροπής, ενώ μετά τα γεγονότα του Ιράκ, το ειδικό βάρος του Τόνι Μπλερ στην Ευρώπη είναι μάλλον μειωμένο, σε αντίθεση με την ολοένα και ισχυρότερη παρουσία του Ζακ Σιράκ.
Μία δεύτερη παράμετρος είναι η ισορροπία Χριστιανοδημοκρατίας – Σοσιαλιστών στην Ευρώπη γενικά και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ειδικότερα. Αλλωστε, ένας από τους κλασικούς άγραφους νόμους είναι πως ο πρόεδρος της Επιτροπής προέρχεται από τους κόλπους της πλειοψηφίας του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που στην παρούσα περίοδο είναι χριστιανοδημοκρατική.
Ομως η «φυσική» προτεραιότητα ενός Χριστιανοδημοκράτη για τη θέση του προέδρου της Επιτροπής δεν είναι δεδομένη. Στις Βρυξέλλες, πολλοί εκτιμούν ότι αυτός ο άγραφος νόμος δεν θα εφαρμοστεί για τον πρόεδρο της Επιτροπής, αλλά για τον λεγόμενο «πρόεδρο της Ενωσης», που μετά πάθους προωθούν οι «μεγάλοι» της Ενωσης και ιδίως η Βρετανία και έχει ήδη προβλεφθεί από το σχέδιο «Συντάγματος της Ευρώπης».
Δεν είναι δε τυχαίο ότι ο πιθανότερος σήμερα διεκδικητής της θέσης είναι ο (κατά δήλωσή του) απερχόμενος πρωθυπουργός της Ισπανίας, Χοσέ Μαρία Αθνάρ, έστω και αν το «άστρο» του θάμπωσε κάπως μετά την ενθουσιώδη ευθυγράμμισή του με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο θέμα του Ιράκ.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η παραδοχή ότι οι Χριστιανοδημοκράτες θα διεκδικήσουν την προεδρία της E.E., ανοίγει σαφώς τον δρόμο στο άλλο στρατόπεδο, εκείνο των Σοσιαλιστών, για την προεδρία της Επιτροπής, καθώς είναι πολιτικά αδιανότητο να καταλάβουν οι πρώτοι αμφότερες τις θέσεις.
Υπάρχουν, βέβαια, και άλλοι άγραφοι νόμοι, όπως εκείνος που ορίζει ότι «μεγάλοι» και «μικροί» της Ενωσης εναλλάσσονται ή, ακόμα, εκείνος που ορίζει ότι εναλλάσσονται οι Σοσιαλιστές με τους Χριστιανοδημοκράτες. O πρώτος ευνοεί την υποψηφιότητα Σημίτη, ο δεύτερος όχι, όμως κανένας από τους δύο δεν αποτελεί απαράβατο «κλειδί» της τελικής επιλογής.
Υπάρχει, τέλος, και ένας άλλος παράγων, τον οποίο ουδείς μπορεί να ποσοτικοποιήσει αλλά ούτε και να αμφισβητήσει: η βούληση των «25» για ισχυρό ή μη πρόεδρο της Επιτροπής. Ισχυρός ήταν φυσικά ο Ζακ Ντελόρ, και οι δύο διάδοχοί του επελέγησαν με σχεδόν αποκλειστικό γνώμονα «να μην είναι Ντελόρ». Τις ικανότητες του κ. Σημίτη για το επίσημο «προφίλ» της θέσης ουδείς αμφισβητεί, αλλά το πώς εντάσσεται στο προαναφερθέν σκεπτικό είναι μία άλλη υπόθεση…