Γιατί το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές του 2000

Γιατί το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές του 2000

4' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εν όψει της προσεχούς εκλογικής αναμέτρησης, ο ιστορικός αναστοχασμός της προεκλογικής περιόδου, της σημασίας και της (διαφορετικής) δυναμικής που προσλαμβάνει κάθε φορά καθίσταται, και πάλι, ιδιαίτερα επίκαιρος. Οπως είναι γνωστό, το ΠΑΣΟΚ κέρδισε και τις τρεις εκλογικές μάχες της τελευταίας δεκαετίας (1993, 1996, 2000). Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (μετά την εκλογική ήττα του 1990), λόγω της γρήγορης κατάρρευσης της δημοτικότητας της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ είχε αρχίσει από τα τέλη του 1991 και κάλυψε 7-8 μονάδες μέσα σε δύο χρόνια. Από την άλλη πλευρά, το 1996 παρά τη μεγάλη φθορά που είχε υποστεί στην τελευταία περίοδο του A. Παπανδρέου, δεν είχε απολέσει την υπεροχή του, έναντι της Ν.Δ. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης όχι μόνο αντιμετώπιζε πρόβλημα εικόνας της ηγεσίας του, αλλά και σημαντική διάσπαση της εκλογικής του υποστήριξης (η ΠΟΛΑέλαβε 4,9% στις Βουλευτικές του 1993 και 8,7% στις Ευρωεκλογές 1994). Στο έδαφος της πολιτικής (και κοινωνικής) υπεροχής, η διαδοχή Σημίτη (Ιανουάριος), που έλαβε «λυτρωτικό» χαρακτήρα (δημοτικότητα 85%), το έκτακτο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ (Ιούνιος) και ο αιφνιδιασμός με την πρόωρη προκήρυξη των εκλογών του Σεπτεμβρίου, επανασυσπείρωσαν το ΠΑΣΟΚ και, επιπλέον, ανέκοψαν και τη δυναμική της πορείας του ΔΗΚΚΙ, που φάνηκε αρχικά να συνιστά σοβαρό κίνδυνο διάσπασης της κοινωνικής του βάσης. H εξαιρετικά σύντομη προεκλογική περίοδος δεν άφησε περιθώρια στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Τα χαρακτηριστικά της ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ στην περίοδο 1999-2000: H ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ στην περίοδο 1999-2000 διαφέρει σημαντικά από τις δύο προηγούμενες. Είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της περιόδου 1990-1993 και κυρίως ταχύτερη ή εξαιρετικά συντομότερη. Στην περίοδο 1999-2000, το ΠΑΣΟΚ κάλυψε 15 εκατοστιαίες μονάδες στην πρόθεση ψήφου του κόμματος (από 25% σε 40%), μέσα σε ένα χρόνο. Τι εξηγεί αυτήν την πρωτοφανή και θεαματική ανάκαμψη, μετά μάλιστα μια περίοδο εντονότατης δυσαρέσκειας, όπως αυτή του B΄ εξαμήνου του 1998 και των αρχών του 1999: ήττα στις Δημοτικές / Νομαρχιακές 10/1998, καταλήψεις σχολείων, νοσοκομείων, κινητοποιήσεις αγροτών, υπόθεση Οτσαλάν; Τι συνέβη το 1999;

Τα διαθέσιμα στοιχεία παρατίθενται στα διαγράμματα 1-3. Στο διάγραμμα 1, απεικονίζονται τα δεδομένα δύο δεικτών αποτίμησης του γενικού κοινωνικού (πολιτικού – οικονομικού) κλίματος για την περίοδο Δεκεμβρίου 1998 – Σεπτεμβρίου 2003. Πρόκειται για: α) τον δείκτη γενικής κατεύθυνσης της χώρας, που προκύπτει από την ερώτηση: «Σε γενικές γραμμές, πιστεύετε ότι τα πράγματα στη χώρα πηγαίνουν σε σωστή ή σε λάθος κατεύθυνση» και β) τον γενικό δείκτη τιμών του Χρηματιστηρίου Αθηνών, με βάση μηνιαία στοιχεία του περιοδικού ΕΠΙΛΟΓΗ. (Τα στοιχεία έχουν αναπροσαρμοσθεί σε εκατοστιαία βάση για να είναι συγκρίσιμα με τους υπόλοιπους δείκτες που εκφράζουν ποσοστά %.) Στο διάγραμμα 2, συνδυάζονται οι δύο προηγούμενοι δείκτες με την πρόθεση ψήφου στο ΠΑΣΟΚ. Στο διάγραμμα 3, με βάση τα (μόνα) διαθέσιμα στοιχεία της εταιρείας VPRC, για την ίδια περίοδο, αλλά σε διαφορετικούς μήνες, παρατίθενται, συνδυαστικά: α) η πρόθεση ψήφου στο ΠΑΣΟΚ, β) η ικανοποίηση από την κυβερνητική πολιτική στην οικονομία, και γ) οι υποκειμενικές εκτιμήσεις των ερωτωμένων για την εξέλιξη της προσωπικής τους οικονομικής κατάστασης τους τελευταίους 12 μήνες.

Το 1999, η χρηματιστηριακή ευφορία, το κλίμα αισιοδοξίας για την οικονομία και τα προσωπικά οικονομικά, υπήρξε έντονο και ανοδικό και παρέσυρε ανοδικά και την πρόθεση ψήφου στο ΠΑΣΟΚ. H πορεία ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ συνδέθηκε με το γενικευμένο ρεύμα όχι μόνον οικονομικής, αλλά και κοινωνικής ευφορίας, που παρήγαγε άμεσα ή έμμεσα η επίσης πρωτοφανής και μοναδική άνοδος του Χρηματιστηρίου. H εκ των υστέρων συλλογική «απώθηση» του ζητήματος του Χρηματιστηρίου δεν θα πρέπει να γίνει αιτία να υποτιμηθεί η κοινωνική και ιδεολογική εμβέλεια αυτού του φαινομένου, που άλλαξε -έστω και λίγο- την «καθημερινότητα» εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών. Βεβαίως, δεν πρέπει να υποτιμηθεί και μια σειρά άλλων παραγόντων, όπως ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία (3/1999), που άσκησε «επίδραση συσπείρωσης» στην κυβέρνηση, η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η πορεία στην Ευρώπη, η αποτελεσματική διαχείριση των συνεπειών του σεισμού της Πάρνηθας (9/1999) κ.ά. Σε καμιά περίπτωση, όμως, αυτοί οι παράγοντες δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσουν αυτοτελώς μιας τέτοιας έκτασης αλλαγή κλίματος, όπως αυτή που συνέβη κατά το 1999.

Το γενικό πολιτικό και κοινωνικό κλίμα μετά τις εκλογές του Απριλίου 2000: Μετά τις εκλογές του 2000, ακολουθείται κυριολεκτικά η αντίστροφη πορεία. H κατάρρευση του Χρηματιστηρίου, ιδίως από το 2001, η κρίση με την Εκκλησία και το Ασφαλιστικό έχουν ως άμεσο μετεκλογικό αποτέλεσμα τη σοβαρότατη και ταχύτατη επιδείνωση του κλίματος. H καμπύλη πρόθεσης ψήφου του ΠΑΣΟΚ ακολουθεί απότομα αρνητική κλίση. H τώρα αρνητική συσχέτιση με τους παράγοντες που είχαν ευνοήσει την προεκλογική του ανάκαμψη διαφαίνεται, με βάση στοιχεία δημοσκοπήσεων της MRB (για την κατάσταση της οικονομίας και τα προσωπικά οικονομικά), στο διάγραμμα 4. Οπως έχει επισημανθεί αναλυτικότερα1, η σαφής επιδείνωση του οικονομικού κλίματος έχει προκαλέσει σημαντική ανακατάταξη στην κοινωνική ιεράρχηση των προβλημάτων, διόγκωση της ανησυχίας για τα οικονομικά του νοικοκυριού και κυρίως -για πρώτη φορά σε αυτήν την έκταση- τόσο διάχυτη κοινωνικά ανασφάλεια για το μέλλον. Δεν είναι βέβαιο αν ο χαρακτήρας και η εμβέλεια της εκλογικής νίκης του 2000 ερμηνεύθηκαν ορθώς από τους επιτελείς του κυβερνώντος κόμματος. Στην αποτίμηση της περιόδου που ολοκληρώνεται, ίσως θα πρέπει να περιληφθεί και αυτή η παράμετρος.

1 Βλέπε σχετικά: «2000-2003: η μεγάλη ανατροπή συσχετισμών», «Καθημερινή» της Κυριακής 5/10/2003.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή