Λευκωσία και Αθήνα βρίσκονται εν αναμονή της ολοκλήρωσης των διεργασιών στους κόλπους της τουρκικής πλευράς, παρακολουθώντας προσεκτικά και ψύχραιμα τη διαμορφούμενη κατάσταση και μελετώντας την αναδυόμενη νέα τουρκική τακτική. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας αυτής θα πυροδοτήσει εξελίξεις στο Κυπριακό. Το ερώτημα είναι κατά πόσον οι εξελίξεις θα είναι θετικές και θα ανοίγουν τον δρόμο προς μια διευθέτηση του Κυπριακού ή θα καθοριστούν και πάλι από μια αδιάλλακτη τουρκική στάση.
«Ρεάλ πολιτίκ»
Στα κατεχόμενα ο Μεχμέντ Αλί Ταλάτ, ο νικητής της ψηφοφορίας της 14ης Δεκεμβρίου, αποφάσισε από την επομένη ότι θα ακολουθήσει μια «ρεάλ πολιτίκ», ανεξάρτητα από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει προεκλογικά με το πρωτόκολλο συνεργασίας που είχε υπογράψει με τα άλλα δύο κόμματα της αντιπολίτευσης. Και το οποίο προνοούσε δύο βασικές υποχρεώσεις: τον αποκλεισμό της συνεργασίας μετεκλογικά με «τα κόμματα του κατεστημένου», και αυτά ήταν το (δεξιό και σοβινιστικό) κόμμα Εθνικής Ενότητας του Ντερβίς Ερογλου και το (ντενκτασικής φιλοσοφίας) Δημοκρατικό Κόμμα του Σερντάρ Ντενκτάς. Και δεύτερον, τον σχηματισμό «κυβέρνησης» με τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Και στις δύο περιπτώσεις ο στόχος θα ήταν διπλός: η απομάκρυνση του Ντενκτάς και η προώθηση λύσης έως τον Μάιο του 2004 στη βάση του σχεδίου Ανάν.
Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας δεν ήταν εκείνο που ανέμενε η αντιπολίτευση. Σαφώς και επρόκειτο για νίκη κατά της ντενκτασικής πολιτικής, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες υπό τις οποίες επιτεύχθηκε. Ωστόσο, πρόκειται για αποτέλεσμα που δεν επιτρέπει στην αντιπολίτευση να υλοποιήσει απρόσκοπτα τους στόχους της. Ο Ταλάτ καταγγέλλει ότι την ημέρα της ψηφοφορίας, 1.500 «ψηφοφόροι» μεταφέρθηκαν από την Τουρκία, ψήφισαν και επέστρεψαν σε τέσσερις ώρες. Και έτσι διαμορφώθηκε το αποτέλεσμα. Το γεγονός καταδεικνύει και τον αποφασιστικό ρόλο της Τουρκίας στις εξελίξεις. Γεγονός που οδήγησε τον Ταλάτ να αναζητήσει δύο συμβιβασμούς, προκειμένου να αναλάβει τα ηνία της ψευδοκυβέρνησης: συμβιβασμός στη σύνθεση της «κυβέρνησης», αποδεχόμενος το ενδεχόμενο «και την ανάγκη», όπως λέει, συνεργασίας αν όχι και με τα δύο άλλα κόμματα, τουλάχιστον με τον Σερντάρ Ντενκτάς. Κατά συνέπεια, συμβιβασμός σε ό,τι αφορά τον ρόλο του Ραούφ Ντενκτάς στις συνομιλίες. Ο Ταλάτ αντιμετωπίζει επίσης το πρόβλημα της δικής του πολιτικής βάσης, η οποία απορρίπτει τον Ερογλου και δεν φαίνεται να εμπιστεύεται τον Σερντάρ. Θα πρέπει συνεπώς να κινηθεί μέσα από λεπτές ισορροπίες και με δεξιοτεχνία, ώστε από τη μια να μη φανεί ότι εγκαταλείπει τις θέσεις του και από την άλλη η συνεργασία να μην οδηγήσει στο τέλος της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης, όπως τη γνώρισε ο κόσμος τα τελευταία χρόνια.
Η συνεργασία με τον Ντερβίς Ερογλου είναι προβληματική, λόγω της στάσης του στο Κυπριακό. Δύσκολα μπορεί να εξηγηθεί μια συνεργασία μαζί του όταν εξακολουθεί να θεωρεί ότι λύση θα πρέπει να είναι η αναγνώριση και η νομιμοποίηση των δεδομένων της εισβολής και κατοχής. Με τον Σερντάρ τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η εικόνα που καλλιέργησε ο Σερντάρ είναι εκείνη του σκληρού μεν, αλλά νέου πολιτικού που ενδιαφέρεται για λύση, έστω και αν διαφωνεί με τον Ταλάτ στο περιεχόμενό της. Αλλωστε, χωρίς τη συνεργασία μαζί του, δεν ανοίγει ο δρόμος για την ανάληψη της εξουσίας.
Η στάση της Αγκυρας
Πολύ περισσότερο καθώς η Αγκυρα δεν θα αποδεχόταν μια ψευδοκυβέρνηση με τη συμμετοχή του Ταλάτ και του Μουσταφά Ακιντσί, εάν κάτι τέτοιο μπορούσε να καταστεί δυνατό με την προσχώρηση δύο ή τριών «βουλευτών» από άλλα κόμματα – πράγμα που θεωρείται εφικτό. Συμμετοχή του (κεντροαριστερού και «κυπροκεντρικού») Μουσταφά Ακιντσί θα μπορούσε να γίνει ανεκτός στην Αγκυρα μόνο στο πλαίσιο τετραμερούς συνεργασίας. Ωστόσο, η Αγκυρα φαίνεται να είναι έτοιμη να την αποδεχτεί και στο πλαίσιο τριμερούς συνεργασίας.
Η Αγκυρα κινήθηκε από την πρώτη στιγμή για να καθορίσει η ίδια τους όρους του παιγνιδιού και της συνεργασίας στα κατεχόμενα. Και οι παράμετροι της διαφαινόμενης τριμερούς συνεργασίας Ταλάτ-Σερντάρ-Ακιντσί καθορίζονται ήδη από την Τουρκία με το περίφημο έγγραφο για τις δήθεν αλλαγές που θα επιδιώξει η τουρκική πλευρά στο σχέδιο Ανάν.
Πρόκειται για αλλαγές που συνιστούν ουσιαστικά άλλο σχέδιο, κάτω από τον τίτλο του «σχεδίου Ανάν», με στόχο την ανατροπή της αρνητικής εικόνας που δημιουργήθηκε διεθνώς εις βάρος της τουρκικής πλευράς και της δημιουργίας εντυπώσεων ότι η Αγκυρα «προσπαθεί» να λύσει το Κυπριακό. Στοιχεία, που η Αγκυρα θεωρεί αναγκαία στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει ημερομηνία έναρξης της ενταξιακής διαδικασίας και εν όψει της συνάντησης Ερντογάν-Μπους στο τέλος Ιανουαρίου. Και για να μην θεωρηθεί ότι «ξεπουλά» τους Τουρκοκυπρίους, διαβεβαιώνει ότι δεν αποδέχεται τη φιλοσοφία «λύσε (το Κυπριακό) και ξεμπέρδευε».
Οι προϋποθέσεις των στρατηγών
Το ερώτημα είναι αν μπορεί η Αγκυρα να ικανοποιήσει όλες τις προϋποθέσεις για την προώθηση λύσης όπως την αντιλαμβάνεται η διεθνής κοινότητα και τις προϋποθέσεις των στρατηγών, όπως έχουν καθοριστεί με τις πρόσφατες δηλώσεις του στρατηγού Χιλμί Οζκιόκ. Ο οποίος ολοκληρώνει τη θητεία του ως ισχυρός άνδρας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, αλλά του οποίου η προσέγγιση (περί στρατηγικής σημασίας της Κύπρου για την Τουρκία και περί ομηρείας της Κύπρου προκειμένου να εξασφαλίσει η Τουρκία τους στόχους της σε σχέση με την Ευρώπη) παραμένει. Και εφόσον παραμένει, μπορεί ο Ερντογάν να την αγνοήσει;
Μια απάντηση στο ερώτημα αποτελούν οι διαρροές για το περιεχόμενο του εγγράφου που ετοιμάζει η Αγκυρα και στο οποίο η φιλοσοφία και οι ισορροπίες του σχεδίου Ανάν φαίνεται να ανατρέπονται. Από την άλλη, ο Ταλάτ ασκώντας και πάλι «ρεάλ πολιτίκ» θεωρεί ότι μπορεί να διαβουλευθεί με την Αγκυρα, στο τέλος όμως θα ακολουθήσει αυτό που θα του υποδειχθεί, καθώς όπως λέει «λύση χωρίς την Τουρκία δεν μπορεί να υπάρξει».