Ολα δείχνουν και οι εκατέρωθεν πηγές διαβεβαιώνουν ότι τα πάντα σχεδόν είναι συμφωνημένα: Στη μεθαυριανή συνάντηση Σημίτη – Παπανδρέου θα επισημοποιηθεί η υπάρχουσα συμφωνία και θα ρυθμισθούν κάποια εναπομείναντα ζητήματα. Την Τετάρτη, μετά την κοινή συνεδρίαση της Κυβερνητικής Επιτροπής και του Εκτελεστικού Γραφείου, ο πρωθυπουργός θα προβεί σε ανακοινώσεις και θα αρχίσει και τυπικά η διαδικασία διαδοχής στο κόμμα. Θα συγκληθεί η Κεντρική Επιτροπή, η οποία θα αποφασίσει τη σύγκληση εκτάκτου συνεδρίου με μοναδικό θέμα την εκλογή προέδρου.
Στο συνέδριο θα προταθεί και κατά πάσα πιθανότητα θα γίνει αποδεκτή η τροποποίηση του Καταστατικού, ώστε ο πρόεδρος να εκλέγεται από το σύνολο των μελών. Θα υποβληθούν αμέσως οι υποψηφιότητες και, λίγες ημέρες μετά, θα διεξαχθούν εκλογές στις οργανώσεις του ΠΑΣΟΚ, οι οποίες εκ των πραγμάτων θα προσλάβουν πανηγυρικό χαρακτήρα και θα λειτουργήσουν ως αφετηρία προεκλογικής κινητοποίησης του κατά κανόνα λιμνάζοντος κομματικού δυναμικού.
Ο Γ. Παπανδρέου υποστηρίζει εδώ και χρόνια την εκλογή προέδρου από τη βάση (μέχρι τώρα εκλέγεται από το συνέδριο) και η πρότασή του είχε γίνει ευμενώς δεκτή στην οργανωτική συνδιάσκεψη, πριν από ενάμιση χρόνο. Τότε, όμως, είχε υπογραμμισθεί πως για να υπάρξει μια θεσμική ισορροπία, πρέπει η αλλαγή του καταστατικού να προβλέπει επίσης ότι ο γραμματέας και το Εκτελεστικό Γραφείο θα εκλέγονται εφ’ εξής από το συνέδριο (σήμερα εκλέγονται από την Κεντρική Επιτροπή). Διαφορετικά, η αυξημένη νομιμοποίηση του προέδρου θα τον καταστήσει ανεξέλεγκτο μονάρχη. Κι όλα αυτά σ’ ένα περιβάλλον όπου ο αρχηγισμός είναι ήδη γεγονός. Υπενθυμίζουμε ότι το Εκτελεστικό Γραφείο, αντί να λειτουργεί ως ανώτατη πολιτική διεύθυνση του ΠΑΣΟΚ, έχει μετατραπεί σε πολιτική θεραπαινίδα του Κ. Σημίτη και κατά κανόνα διεκπεραιώνει τρέχουσες οργανωτικές υποθέσεις. Εάν αλλάξει μόνον ο τρόπος εκλογής του προέδρου, η αντιδημοκρατική αυτή τάση θα προσλάβει και θεσμικό χαρακτήρα.
Εσωκομματική οχύρωση
Στο κλίμα ευφορίας που επικρατεί σήμερα στο κυβερνών κόμμα, όμως, ο προβληματισμός αυτός μοιάζει παράταιρος. Είναι πιθανόν, λοιπόν, κανείς να μην τολμήσει να θέσει το κρίσιμο αυτό ζήτημα. Από την πλευρά του, ο Γ. Παπανδρέου έχει λόγους να επιδιώκει προεκλογικά τη μέγιστη δυνατή εσωκομματική οχύρωσή του. Η ερχόμενη εκλογική αναμέτρηση δεν θα είναι πια περίπατος για τη Ν.Δ., αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα την κερδίσει το ΠΑΣΟΚ. Ο αδιαφιλονίκητος διάδοχος έχει επίγνωση ότι σε περίπτωση που χάσει τις εκλογές κάποιοι θα σπεύσουν να του καταλογίσουν ευθύνες, έστω κι αν η στοιχειώδης λογική θα υποδεικνύει ως αδιαμφισβήτητο πατέρα της ήττας τον Κ. Σημίτη.
Οπως επισημαίνεται και από το ίδιο το περιβάλλον του, η ευθύνη του υπουργού Εξωτερικών είναι ότι απεδέχθη τη μεθόδευση του Μεγάρου Μαξίμου. Προτίμησε την ασφάλεια της προδιαγεγραμμένης διαδοχής, που του προσεφέρθη, επιβεβαιώνοντας την απροθυμία του και σε αυτή την κρίσιμη καμπή να έλθει σε τριβή και να θέσει όρους, προκειμένου να μεγιστοποιήσει το πολιτικό του αποτέλεσμα. Κι αυτό παρ’ ότι είχε το πολιτικό πλεονέκτημα και παρ’ ότι η «καθαρή λύση» θα του εξασφάλιζε το καλύτερο δυνατό εκλογικό αποτέλεσμα.
Η αλλαγή πρωθυπουργού δεν θα προκαλούσε διαρροές ψήφων, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία ακόμα και των ακραιφνών «εκσυγχρονιστών» αποδέχεται τον Γ. Παπανδρέου. Αντιθέτως, η παραμονή του Κ. Σημίτη στην πρωθυπουργία είναι εμπόδιο για την εκλογική παλιννόστηση στο ΠΑΣΟΚ μιας ολόκληρης κατηγορίας άλλοτε ψηφοφόρων του, που σήμερα το έχουν εγκαταλείψει δυσαρεστημένοι ή και οργισμένοι από την πολιτική και το ήθος της σημερινής κυβέρνησης.
Το κλείσιμο της ψαλίδας
Η αλλαγή ηγεσίας προκαλεί ήδη μια συσπείρωση στον χώρο του ΠΑΣΟΚ και μια πολιτική δυναμική στην κοινωνία. Τα στελέχη και η βάση του κόμματος προτιμούσαν σαφώς την «καθαρή λύση», αλλά συμβιβάστηκαν εύκολα με τη «διαρχία». Ισως, γιατί θέλουν να προστατέψουν την ανακτημένη αισιοδοξία τους. Ετσι κι αλλιώς, πολλοί από τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους θα επιστρέψουν, εξ ου και θεωρείται δεδομένο το κλείσιμο της ψαλίδας. Το κρίσιμο ζήτημα είναι εάν θα επιστρέψουν τόσοι ώστε να ανατραπεί το μεγάλο προβάδισμα της Ν.Δ.
Προς το παρόν, δεν μπορεί να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, εάν είχε επιλεγεί η «καθαρή λύση», το κυβερνών κόμμα θα αποσπούσε μεγαλύτερο ποσοστό. Θα επέστρεφαν πολύ περισσότεροι, γιατί θα επείθοντο ότι η αλλαγή ηγεσίας είναι τομή κι όχι συνέχεια της εποχής Σημίτη. Τώρα πια, μένει να αποδειχθεί στις κάλπες εάν τα «διαφυγόντα εκλογικά κέρδη» θα κρίνουν ή όχι τη μάχη της εξουσίας.
Το σενάριο της «διαρχίας» θεωρείται απ’ όλους σχεδόν δεδομένο, επειδή αυτό προκύπτει από τις πληροφορίες που έρχονται και από τους δύο πρωταγωνιστές. Πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι υπάρχουν ορισμένες πηγές, οι οποίες εμφανίζονται επιφυλακτικές όσον αφορά το κρίσιμο αυτό ζήτημα. Δεν αποκλείουν, ο Κ. Σημίτης την τελευταία στιγμή να κάνει την έκπληξη και να παραιτηθεί από πρωθυπουργός. Οπως επισημαίνουν και συνταγματολόγοι, αυτή θα ήταν η πιο απλή και ορθόδοξη διαδικασία διαδοχής. Διαφορετικά, θα προκύψει ένα ζήτημα, ειδικά εάν ο Γ. Παπανδρέου παραμείνει στο υπουργείο Εξωτερικών. Στο κόμμα θα είναι προϊστάμενος του Κ. Σημίτη και στην κυβέρνηση υφιστάμενός του! Διευκρινίζουν, ωστόσο, ότι δεν υφίσταται θέμα νομιμότητας.
Πολιτικό πρόβλημα
Σύμφωνα με ανώτατο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, «μπορεί να μην υφίσταται θέμα νομιμότητας, αλλά υφίσταται πολιτικό πρόβλημα. Ελπίζω ότι ο Γιώργος δεν θα διαπράξει κι αυτό το σφάλμα, αν κι απ’ ό,τι μαθαίνω ορισμένοι τον συμβουλεύουν να μείνει στο υπουργείο, επειδή θα ξανάρθει στο τραπέζι το σχέδιο Ανάν! Φαντάσου τι μπερδεμένο μήνυμα θα στείλουμε στον κόσμο, όταν η τηλεόραση θα δείχνει να συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο υπό την προεδρία του Σημίτη και τον Γιώργο παραδίπλα του, αφού δίπλα του θα κάθεται ο πρώτος τη τάξει Χριστοδουλάκης».
Το κρίσιμο ερώτημα που πλανιέται στα ανώτερα κλιμάκια του ΠΑΣΟΚ είναι πώς θα τα πάει ο Γ. Παπανδρέου στην προεκλογική αντιπαράθεση. Ακόμα και υποστηρικτές του ομολογούν ότι ο κύριος λόγος που τον κατέστησε αδιαφιλονίκητο διάδοχο πολύ πριν από την αλλαγή ηγεσίας είναι το «βαρύ» του όνομα. Η μνήμη του Παπανδρεϊσμού είναι βαθιά χαραγμένη στη συνείδηση όχι μόνο στενά της παράταξης, αλλά και σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας. Από εκεί και πέρα, η μετριοπαθής και μοντέρνα πολιτική του προσωπικότητα του εξασφαλίζει μεγάλη διεισδυτικότητα και σ’ ευρύτερο ιδεολογικοπολιτικό φάσμα. Πρωτίστως, όμως, στις νέες γενιές.
Τέλος στην ιδιάζουσα ασυλία
Είναι αλήθεια, ότι μέχρι τώρα ο υπουργός Εξωτερικών έχει κατά κανόνα βρεθεί έξω από το πεδίο των σκληρών πολιτικών συγκρούσεων. Λόγω και της ευγένειας και των ήπιων τόνων του, κατά κάποιον τρόπο έχαιρε εν μέρει μιας ιδιάζουσας ασυλίας. Είναι προφανές ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί. Ο Κ. Καραμανλής έχει κάθε συμφέρον και θα επιδιώξει παντοιοτρόπως να τον ταυτίσει με την οκταετία Σημίτη και να τον μετατρέψει σε απολογητή της. Γι’ αυτό και θα προσπαθήσει να μετατοπίσει το κέντρο βάρους της πολιτικής στα επώδυνα για την κυβέρνηση προβλήματα της καθημερινότητας.
Η πρόταση της Ν.Δ. για την πραγματοποίηση εκτός ημερησίας διατάξεως συζήτησης στη Βουλή εντάσσεται σε αυτή την τακτική. Ο Κ. Καραμανλής θα έχει απέναντί του τον πρωθυπουργό, αλλά τα βέλη του θα εκτοξευθούν και προς τον Γ. Παπανδρέου. Κάποια στιγμή, μάλιστα, οι γόνοι των δύο μεγαλύτερων πολιτικών δυναστειών θα κληθούν να διασταυρώσουν τα ξίφη τους. Στο πεδίο αυτό, ο αρχηγός της Ν.Δ. έχει ήδη δώσει δείγματα γραφής, ενώ ο νέος αντίπαλός του όχι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα έχει την ολόπλευρη στήριξη όσων μεγαλόσχημων στήριζαν τον Κ. Σημίτη. Εκμεταλλευόμενα το πραγματικό γεγονός ότι στον χώρο της κεντροαριστεράς φύσηξε ένας νέος άνεμος, που προκάλεσε κλίμα συσπείρωσης και αισιοδοξίας, πολλά ΜΜΕ έχουν ήδη αρχίσει να καλλιεργούν στην κοινή γνώμη την εντύπωση ότι η εκλογική ζυγαριά αρχίζει να γέρνει προς την πλευρά του κυβερνώντος κόμματος. Σύμφωνα με πληροφορίες, σύντομα θα δουν το φως της δημοσιότητας και δημοσκοπήσεις, που θα καταγράφουν μία προς το παρόν απροσδιόριστη αλλαγή του εκλογικού συσχετισμού δυνάμεων.
Επικοινωνιακή αντεπίθεση
Η παρατεταμένη αντεπίθεση του ΠΑΣΟΚ, που θα τροφοδοτηθεί από τη μεγάλη δημοσιότητα των διαδικασιών της διαδοχής, θα είναι εκ των πραγμάτων περισσότερο επικοινωνιακή παρά πολιτική. Για να μην εξατμισθεί, όμως, η δυναμική που προκαλείται από την αλλαγή ηγεσίας, απαιτείται και η έκφραση ενός νέου πολιτικού λόγου. Σύμφωνα με πληροφορίες, μια ομάδα εργασίας προετοιμάζει εδώ και πολύ καιρό, για λογαριασμό του Γ. Παπανδρέου, μία προγραμματική διακήρυξη για να καλύψει αυτό το κενό. Παραλλήλως, όπως είναι γνωστό, ετοιμάζεται από την επιτροπή που έχει επικεφαλής τον Αλ. Παπαδόπουλο και το προεκλογικό πρόγραμμα του κόμματος.
Προς το παρόν, δεν είναι γνωστό ποιο από τα δύο κείμενα θα παρουσιάσει ο νέος πρόεδρος στην προγραμματική συνδιάσκεψη της 14ης Φεβρουαρίου. Το πιθανότερο είναι ότι θα επιδιωχθεί μια σύνθεση. Ασάφεια, όμως, υπάρχει και σε μια σειρά άλλων ζητημάτων. Ποιον ρόλο θα παίξει στην προεκλογική μάχη η παλαιά φρουρά; Το ζήτημα αυτό εκ των πραγμάτων θα τεθεί στις συναντήσεις που θα έχει ο Γ. Παπανδρέου με τα ανώτατα στελέχη τις επόμενες ημέρες. Θα τους ζητήσει πλήρη συστράτευση, αλλά το δικό τους ανομολόγητο αίτημα είναι να τους εγγυηθεί τη συμμετοχή τους στη νέα ηγετική ομάδα.
Από την έκβαση αυτών των συναντήσεων θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και το κλίμα στο ρετιρέ του ΠΑΣΟΚ. Εάν, όπως αναμένεται, ο Γ. Παπανδρέου αποφύγει να αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, θα υπάρξει μια ένταση, η οποία για προφανείς λόγους δεν θα έλθει στην επιφάνεια. Εκτός ίσως από τον επικεφαλής της Επιτροπής Εκλογικού Αγώνα, ο οποίος δεν κρύβει τη δυσφορία του για τις εξελίξεις. Πηγές που ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν τις προθέσεις του, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι ο Θ. Πάγκαλος δεν αποκλείεται τις επόμενες ημέρες να επιτεθεί εναντίον και του Κ. Σημίτη και του διαδόχου του στην ηγεσία του κόμματος.