Το κείμενο που ακολουθεί, δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συνέντευξη, καθώς, ενώ ξεκίνησε με σκοπό να γίνει συνέντευξη, κατέληξε να διαμορφώνει μια διακήρυξη. Μια πολιτικά και ιστορικά κρίσιμη διακήρυξη του Μίκη Θεοδωράκη για το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στο μέλλον της χώρας, η Αριστερά και για το κόστος που θα έχει η ενδεχόμενη τελική συρρίκνωσή της. Μιας Αριστεράς που, όπως πιστεύει ο Μίκης Θεοδωράκης, έχει τη δυνατότητα, αν εκφραστεί ενιαία, να οδηγηθεί σε διψήφιο ποσοστό. H αρχή έγινε όταν η «K» ζήτησε από τον κορυφαίο συνθέτη να αναλύσει το σκεπτικό και τους λόγους που τον ώθησαν στη δήλωσή του «σε αυτές τις εκλογές ψηφίζω Αριστερά» και, ιδίως, στη δραματική φράση του για τον ελλοχεύοντα κίνδυνο «απαξίωσης των ίδιων των ιδανικών της Αριστεράς». Για τον σκοπό αυτόν απεστάλησαν στον Μίκη Θεοδωράκη μια σειρά από σχετικά ερωτήματα, από τα οποία, μόνον τα δύο πρώτα θα βρείτε σε αυτό το κείμενο. Ορμητικός και χειμαρρώδης, ο Μίκης Θεοδωράκης πυροδοτήθηκε από αυτά και διαμόρφωσε ένα κείμενο που ενσωμάτωσε και υπερκέρασε όλα τα υπόλοιπα.
Ακριβώς για λόγους σεβασμού ενός τέτοιου βαθύτατα βιωματικού μα και αναλυτικού κειμένου που συνοψίζει την ιστορία της Αριστεράς και καθοδηγεί τον ρόλο της στο μέλλον προτάχθηκε αυτό το «ιστορικό», ενώ, επίσης, αποφασίστηκε να μην τοποθετηθούν εμβόλιμα οι ερωτήσεις εκεί που θα μπορούσαν. Στο κείμενο που ακολουθεί, ο Μίκης Θεοδωράκης ανατέμνει και συμπυκνώνει την ουσία της έννοιας της Αριστεράς με τρόπο που θα κάνει πολλούς να σκεφτούν ξανά την ευθύνη τους απέναντί της, αλλά και που, αναμφίβολα, στα χρόνια που θα έρθουν, θα καταστεί σημείο αναφοράς.
Ιδεολογία και τρόπος ζωής
– Ολη σας τη ζωή είστε αφοσιωμένος στην ιδέα της ενότητας μιας πατριωτικής Αριστεράς. Γι’ αυτήν ζήσατε διώξεις από τους ναζί κατακτητές, από τους Αγγλους που πολέμησαν το ΕΑΜ στην Αθήνα, από το μετεμφυλιακό κράτος, από τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Κι όμως έχω την αίσθηση ότι ποτέ δεν εκφραστήκατε με τόση ανησυχία, τόση προσωπική, σχεδόν σπαρακτική, αγωνία όσο προχθές, όταν μιλήσατε για τον κίνδυνο απαξίωσης των ιδανικών της Αριστεράς. Γιατί; Ποιος εχθρός υπάρχει σήμερα χειρότερος απ’ όλους αυτούς που αντιμετώπισε η Αριστερά τόσες δεκαετίες;
– Είσαι ο άνθρωπος με τον οποίο συνομίλησα ατέλειωτες ώρες ξεδιπλώνοντας το κουβάρι της ζωής μου για τις καθημερινές εκπομπές του ΣΚΑΪ που βγήκαν και σε βιβλίο, το «Αξιος Εστί». Επομένως ελπίζω να έχεις διαπιστώσει ότι Αριστερά για μένα, πριν ακόμα τη γνωρίσω ως ιδεολογία, υπήρξε βίωμα και τρόπος ζωής. Κι αυτό ολοκληρώθηκε όταν συνέδεσα τον καλλιτέχνη που ήμουν με ό,τι μπορεί να θεωρηθεί «αριστερά» σαν έμπνευση, δημιουργία, επαφή, στόχευση. Στη συνέχεια, ευτύχησα να γνωρίσω την ελληνική Αριστερά στις κορυφαίες της στιγμές τής δεκαετίας του ’40 και μετά του ’60, όπου στην πρώτη υπήρξα απλός αγωνιστής και στη δεύτερη ένας από τους πρωταγωνιστές. Το τι σήμαινε τότε το Κομμουνιστικό Κόμμα, η Εθνική Αντίσταση και ο Εμφύλιος είναι κάτι που όχι μόνο το βίωσα στο πετσί μου αλλά και που το γνώρισα σε βάθος, το ανέλυσα, το μελέτησα, ώστε να μπορώ να έχω τη δική μου άποψη που συγκρούεται με τις επίσημες εκδοχές που παραμορφώνουν την ιστορική πραγματικότητα πιο συχνά από φόβο, φθόνο, μίσος και κάθε λογής σκοπιμότητες. Το τραγικότερο, βέβαια, υπήρξε ότι κι εμείς οι επιζήσαντες δεν μπορέσαμε για χίλιους δυο λόγους να υπερασπίσουμε όπως θα έπρεπε τα όποια επιτεύγματά μας που με μια φράση άλλαξαν την Ελλάδα και τους Ελληνες, διδάσκοντας με παραδείγματα και πράξεις ότι πάνω απ’ τον εαυτό μας υπάρχει ο Λαός και η Πατρίδα.
Μπορώ να πω ακόμα ότι ολόκληρο το έργο μου και ειδικά τα τραγούδια μου είναι ζωντανές μαρτυρίες εκείνων των καιρών, των ιδεών, των αγώνων, των ανθρώπων. Ακόμα και η ιδέα της μελοποιημένης ποίησης είναι πράξη «αριστερή» από την άποψη της δωρεάς της μεγάλης ποίησης στον απλό λαό που υπήρξε και για μένα ο βασικός μου συνομιλητής στη λειτουργία της έμπνευσης και της δημιουργίας.
Η πικρή γεύση της ήττας
Ετσι, λοιπόν, μαζί με την ηττημένη ελληνική Αριστερά άρχισα κι εγώ να βιώνω αυτήν την πικρή γεύση της ήττας ευθύς μετά την απελευθέρωσή μου από τη Μακρόνησο. Από το 1951 έως ακόμα και σήμερα οι χθεσινοί μας νικητές όχι μόνο δεν ξεχνούν αλλά επιδιώκουν με κάθε τρόπο να μας δείχνουν ότι αυτή η χώρα τους ανήκει. Μάρτυρας οι δίχως τέλος διωγμοί της μουσικής μου, οι εντελώς ακατανόητοι πια για τους πολλούς και ανυποψίαστους. Ομως, οι κατέχοντες ξέρουν ότι το έργο μου και προπαντός τα τραγούδια μου λειτουργούν σαν ζωντανά φαντάσματα αυτής της Αριστεράς που κάποτε τη νίκησαν στρατιωτικά, τη διέβαλαν ηθικά, την περιθωριοποίησαν πολιτικά και τώρα ετοιμάζονται να της καταφέρουν το τελικό χτύπημα: με μια παρουσία της τάξεως του 5% στην μέλλουσα Βουλή, θα καγχάζουν και θα τρίβουν τα χέρια τους, πιστεύοντας πως έτσι υπογράφουν τη ληξιαρχική πράξη θανάτου ενός αλλοτινού γίγαντα που δεν κουράστηκαν να τον σκοτώνουν καθημερινά πενήντα πέντε ολόκληρα χρόνια.
Πάντα πρωταγωνίστρια
Και όμως, αυτή η ηττημένη και συκοφαντημένη Αριστερά, αφού μόνη αυτή οργάνωσε την Εθνική μας Αντίσταση, δεν έπαψε να πρωταγωνιστεί σε κορυφαίες στιγμές της εθνικής μας ζωής. Ετσι:
-Οργάνωσε την πάλη κατά της Αμερικανοκρατίας, του Αστυνομικού Κράτους και του θρόνου, με κορύφωση τα γεγονότα του ’60, την πολιτιστική άνθηση, τους Λαμπράκηδες και την ΕΔΑ, που υπήρξαν η ψυχή, ο νους και η κινητήρια δύναμη του ευρύτερου δημοκρατικού κινήματος που συγκλόνισε το αντιδραστικό κατεστημένο.
-Μπήκε πρώτη στον αγώνα κατά της Χούντας δημιουργώντας την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση, το ΠΑΜ. Αριστεροί ήσαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτοί που σήκωσαν στην πλάτη τους τα βασανιστήρια, τις διώξεις, τις φυλακές και τις εξορίες για να κρατηθεί όρθιο το φρόνημα του Λαού μας. Ετσι η Αριστερά είναι αυτή που βοήθησε να πραγματοποιηθεί και να στεριώσει η σημερινή Δημοκρατία γνωρίζοντας ότι η ίδια δεν θα συμμετείχε στη νομή της Εξουσίας ως παράταξη ούτε τα μέλη της ως πολίτες. Της έφτανε η ευτυχία του Λαού. Αλήθεια, ποιος άλλος θα έκανε κάτι τέτοιο; Ακόμα και η Λύση Καραμανλή προτάθηκε από μένα, έναν Αριστερό.
-Η Αριστερά ήταν και είναι ακόμα πρώτη σε όλους τους αγώνες υπέρ της ειρήνης. Και άλλοτε όταν οι Αμερικανοί καίγανε το Βιετνάμ και τώρα, οι Αριστεροί μόνοι στο Σύνταγμα για τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία. Σχεδόν μόνοι για τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Και πρώτοι ενάντια στις σφαγές του Σαρόν στην Παλαιστίνη και του Μπους στη Βαγδάτη και στο Ιράκ. Κι αυτό όταν η κυβέρνηση συμμετέχει στο πλευρό των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη σταυροφορία των δυνάμεων του Κακού με θύματα αθώα γυναικόπαιδα και ολόκληρες χώρες και λαούς. Η Νέα Δημοκρατία από την πλευρά της έχει επιλέξει την στάση… του παρατηρητή περιμένοντας τη σειρά της να γίνει κι αυτή υπάκουος συνεργάτης στα κελεύσματα του Μεγάλου Αφεντικού.
Η ελληνοτουρκική φιλία
-Τέλος, η Αριστερά υπήρξε η πρώτη που τόλμησε να σπάσει το φράγμα της πολιτικής του μίσους που χώριζε τους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας. Από το 1986 δημιούργησε τις Επιτροπές ελληνοτουρκικής φιλίας έχοντας σαν έναν από τους κύριους στόχους της την αμοιβαία μείωση των πολεμικών δαπανών που όψιμα θυμήθηκε το ΠΑΣΟΚ μετά 18 ολόκληρα χρόνια, πιο πολύ σαν ένα εκλογικό πυροτέχνημα. Θα πρέπει να θυμίσω εδώ την πολεμική που μας έγινε τότε και την ευκολία με την οποία μας βάφτισαν «προδότες», φτάνοντας να ζητήσουν ακόμα-ακόμα και την εκτέλεσή μας στο Γουδί! Ομως αν μας άκουγαν από τότε και αν από τότε συμφωνούσαν με τους Τούρκους να μειώσουν τις πολεμικές δαπάνες, τα κέρδη για τον λαό μας σε τρισεκατομμύρια δραχμές θα ήσαν τόσα, ώστε να λύσουμε οριστικά τα μεγάλα εθνικά μας προβλήματα και προ παντός αυτά της Υγείας και της Παιδείας. Μπορούσαν να γίνουν δεκάδες νοσοκομεία και σχολεία με άριστο εξοπλισμό, με χιλιάδες καλοπληρωμένους όπως πρέπει γιατρούς, νοσοκόμους, δασκάλους και καθηγητές. Ετσι τα επίπεδα υγείας και μόρφωσης -φυσικά εντελώς δωρεάν και όχι όπως σήμερα που γονατίζουν οικονομικά τον Ελληνα πολίτη- θα ήσαν δέκα και είκοσι φορές πιο υψηλά.
Είκοσι χρόνια δεν έκαναν τίποτα
Και το ερώτημα είναι, αυτοί που μας κυβέρνησαν είκοσι ολόκληρα χρόνια, γιατί δεν έκαναν τίποτα; Και γιατί θυμήθηκαν τώρα, ένα μήνα πριν από τις εκλογές αυτό το μέγα θέμα που μας αιμορραγεί και μας γονατίζει; Που μας τοποθετεί αυτό βασικά στην τελευταία σειρά των λαών της Ευρώπης; Και σαν να μην έφτανε αυτό το κακό, οι στρατιωτικές δαπάνες επί ΠΑΣΟΚ αυξήθηκαν και η παρούσα κυβέρνηση μάς δεσμεύει τώρα για δέκα ολόκληρα χρόνια με την προ μηνών απόφασή της να δαπανήσει δεν ξέρω ακριβώς πόσα τρισεκατομμύρια για πολεμικές δαπάνες του μέλλοντος!
Δέσμευση που δεν μπορεί κανείς να πάρει πίσω, ούτε ο υπουργός Εξωτερικών που την προσυπέγραψε και που ως υποψήφιος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ καλεί τους Τούρκους να μειώσουν κι αυτοί τις στρατιωτικές τους δαπάνες… Ασφαλώς, μετά τη δεσμευτική ημερομηνία, δηλαδή… ύστερα από δέκα χρόνια, όταν πια ο Λαός μας δεν ξέρω σε ποιο σκαλοπάτι στου Κακού τη σκάλα θα έχει φτάσει απ’ αυτήν την τεράστια και αδικαιολόγητη αιμορραγία. Αδικαιολόγητη τώρα και για την ίδια την κυβερνητική παράταξη που επί τέλους βλέπει, έστω και κατόπιν εορτής, ότι ο στόχος της απαλλαγής της χώρας από τις υπέρογκες πολεμικές δαπάνες ήταν και είναι ρεαλιστικός, εφικτός και αναγκαίος.