Και μόνο η συμμετοχή στην ψηφοφορία της Κυριακής ενός εκατομμυρίου πολιτών την μετέτρεψε σε σημαντικό πολιτικό γεγονός, χωρίς, βεβαίως, να προδικάζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την έκβαση των εκλογών. Προφανώς, όσοι έλαβαν μέρος ανήκουν στον κορμό της εκλογικής βάσης του ΠΑΣΟΚ. Δεν είναι απ’ αυτούς, που με την ψήφο τους θα κρίνουν το αποτέλεσμα. Από την άλλη πλευρά, όμως, η γιγαντιαία αυτή κινητοποίηση καταδεικνύει τη συσπείρωση και σηματοδοτεί την πολιτική βούληση μιας ολόκληρης παράταξης για ανανέωση και αναβάπτιση. Δημιουργώντας αντίστοιχο κλίμα, επηρεάζει τον εκλογικό συσχετισμό δυνάμεων.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προεκλογική σκοπιμότητα έπαιξε τον δικό της καθοριστικό ρόλο για να πάει ένα εκατομμύριο να ψηφίσει. Αυτή, όμως, είναι η μία μόνο όψη του νομίσματος. Εάν δεν είχε μεσολαβήσει η αλλαγή ηγεσίας και την σχετική διαδικασία είχε δρομολογήσει ο K. Σημίτης, η ανταπόκριση θα ήταν υποπολλαπλάσια. Αυτό σημαίνει ότι στον Γ. Παπανδρέου έχουν επενδυθεί τεράστιες προσδοκίες όχι μόνο του κομματικού μηχανισμού, αλλά της ίδιας της κοινωνικής βάσης του ΠΑΣΟΚ.
Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η διάχυτη επιθυμία των πολιτών για συμμετοχή σε πολιτικές διαδικασίες, χωρίς να υφίστανται τον κορσέ του παραδοσιακού κομματικού μέλους. Προχθές, η ψήφος τους δεν είχε κανένα πρακτικό αντίκρισμα όσον αφορά την εκλογή του νέου προέδρου. Δημιουργήθηκε, όμως, ένα προηγούμενο, το οποίο είναι αδύνατον να παρακαμφθεί στο μέλλον από το ΠΑΣΟΚ.
Τέχνασμα
Η άποψη της Ρηγίλλης ότι πρόκειται για παρωδία είναι επιδερμική, γιατί αντιμετωπίζει την πρωτοβουλία του Γ. Παπανδρέου μόνον ως προεκλογικό τέχνασμα. Παρακάμπτει την άλλη όψη, το γεγονός ότι ανταποκρίνεται και στη διάθεση των πολιτών για συμμετοχή. Στην αμηχανία της, δεν συνειδητοποιεί ότι υπό την πίεση του παραδείγματος, αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί κι αυτή να υιοθετήσει -με την μία ή την άλλη μορφή- την εκλογή του ηγέτη από τη βάση.
Ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίο αξιολογεί ο καθένας αυτή την εξέλιξη, θα ήταν σφάλμα να υποβαθμίσει την πολιτική σημασία της, επειδή διασυνδέθηκε με εξόφθαλμη προεκλογική σκοπιμότητα. Πολλές πολιτικές καινοτομίες επιβλήθηκαν, επειδή κάποια στιγμή διασυνδέθηκαν με ιδιοτελή κίνητρα. Τα πράγματα, άλλωστε, είναι ώριμα. O τύπος κόμματος, που άνθησε στην μεταπολιτευτική περίοδο, έχει περιέλθει σε κρίση. O διαμεσολαβητικός ρόλος, που παίζει στην αντιπροσωπευτική μας δημοκρατία, έχει αφυδατωθεί. Ισως γιατί κι αυτή έχει εκφυλισθεί σε «τηλεοπτική δημοκρατία».
Ολα δείχνουν ότι οδηγούμεθα σ’ ένα νέου τύπου αρχηγικό μοντέλο με αδύναμα κομματικά όργανα και με ηγέτη, ο οποίος θα είναι πανίσχυρος μονάρχης όσο είναι νικηφόρος και θα απομακρύνεται όταν εκπίπτει σε παράγοντα ήττας.