Είναι σε όλους σαφές ότι μετά την αλλαγή ηγεσίας στο κυβερνών κόμμα βρισκόμαστε σε ένα νέο πολιτικό περιβάλλον ακόμα αδιαμόρφωτο. Οι πολιτικές εξελίξεις είναι ταχύτατες και σημαντικές. Επηρεάζουν βαθιά την κοινή γνώμη, αλλάζουν καταστάσεις που μέχρι σήμερα θεωρούνταν δεδομένες, δημιουργούν νέες συμμαχίες και κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει με βεβαιότητα την επίδραση που θα έχουν στο εκλογικό σώμα.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το αν και κατά πόσο οι κινήσεις των κομμάτων είναι επικοινωνιακές και χωρίς πολιτική ουσία. Το πόσο σημαντική θεωρείται η επικοινωνία φαίνεται από τον τρόπο που τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν οργανώσει την προεκλογική τους εκστρατεία: λόγος που προσπαθεί να είναι σύγχρονος, προσέγγιση εξειδικευμένων κοινών (νέοι, γυναίκες, μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, αγρότες), αλλαγή στα σήματα των κομμάτων, στη μουσική, η άνεση στην ομιλία και στην εμφάνιση των πολιτικών αρχηγών… Παράλληλα, σημαντικές πολιτικές κινήσεις αποκτούν χαρακτήρα επικοινωνίας, όπως η εκλογή προέδρου του ΠΑΣΟΚ ή προεκλογικές συνεργασίες των δύο κομμάτων με πρόσωπα από διαφορετικούς χώρους.
Πού σταματά η πολιτική και πού ξεκινά η επικοινωνία και πώς κανείς μπορεί να ξεχωρίσει τα δύο είναι σίγουρα μια ενδιαφέρουσα μελέτη των πολιτικών αναλυτών και των ανθρώπων που ασχολούνται με την επικοινωνία. Μέρος της πολιτικής επικοινωνίας είναι και οι δημοσκοπήσεις.
Ο ρόλος των δημοσκοπήσεων στο πολιτικό σύστημα είναι αναμφίβολα σημαντικός και μάλιστα σε τούτη την εκλογική αναμέτρηση φαίνεται να είναι τόσο καθοριστικός όσο ποτέ μέχρι σήμερα. Οι δημοσκοπήσεις διεκδικούν τον ρόλο του αντικειμενικού παρατηρητή και αναλυτή. Στη συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία, όμως, τα ερωτήματα που τίθενται είναι κρίσιμα.
Πόσο ακριβή είναι τα αποτελέσματά τους; Και πόσο αξιόπιστοι οι αριθμοί και οι εκτιμήσεις τους;
Μέσα σε ένα πολιτικό σκηνικό που αλλάζει και αναδιαμορφώνεται απρόβλεπτα, οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν μια αντιφατική πολλές φορές συγκυρία και σημαντικές διακυμάνσεις σε δείκτες πολιτικής συμπεριφοράς από μέτρηση σε μέτρηση. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικές απόψεις που υιοθετούν οι ερωτώμενοι από μέρα σε μέρα ή στην αβεβαιότητα με την οποία οι ίδιοι κρίνουν τα τεκταινόμενα.
Στις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν αυτήν τη στιγμή οι εταιρείες ερευνών να καταγράψουν τις τάσεις του εκλογικού σώματος με σαφήνεια, πρέπει να επισημανθεί ένας άλλος παράγοντας ο οποίος περιπλέκει την ερμηνεία των αποτελεσμάτων ακόμη περισσότερο: το γεγονός ότι τα δείγματα των ερευνών, στις περισσότερες των περιπτώσεων, σταθμίζονται με βάση την ψήφο στις προηγούμενες εκλογές. Αυτό γίνεται για να εξασφαλιστεί ότι το δείγμα κάθε έρευνας αντιπροσωπεύει αποτελεσματικά τη δύναμη όλων των κομμάτων πανελλαδικά.
Το πρόβλημα είναι ότι οι διακυμάνσεις που παρατηρούνται ανάμεσα στα πραγματικά αποτελέσματα των εκλογών και στα αποτελέσματα της ερώτησης «τι ψηφίσατε στις προηγούμενες εκλογές» είναι πολύ μεγάλες. Είναι ένα πρόβλημα που δεν καταγράφεται μόνο στην Ελλάδα, έχει καταγραφεί στη Βρετανία και στις ΗΠΑ, και σε άλλες χώρες, έχει απασχολήσει πολύ τις εταιρείες δημοσκοπήσεων και υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες και τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος.
Γιατί οι ερωτώμενοι δεν απαντούν με ακρίβεια στην ερώτηση αυτή μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Μπορεί να λένε ψέματα, ή να θέλουν να δείξουν ότι υποστήριξαν το κόμμα που κέρδισε τις προηγούμενες εκλογές ή να συνδέουν την προηγούμενή τους ψήφο με παλαιότερή τους εκλογική συμπεριφορά ή με τη μελλοντική. Μπορεί απλώς, να μη θυμούνται!
Σε καμιά περίπτωση όμως η ανακρίβεια της ερώτησης αυτής δεν σημαίνει ότι τα δείγματα των ερευνών δεν είναι αντιπροσωπευτικά όταν έχουν μελετηθεί επιστημονικά και σχεδιαστεί με ακρίβεια.
Διατυπώνονται πολλές διαφορετικές απόψεις για το ζήτημα αυτό. Μια άποψη που ίσως θα δημιουργήσει «μια μικρή επανάσταση», είναι η άποψη που υποστηρίζει ότι τα δείγματα δεν θα πρέπει να σταθμίζονται με βάση την προηγούμενη ψήφο. Είναι καιρός όλα αυτά να συζητηθούν και στην Ελλάδα. Και να συζητηθούν ανοιχτά.
Μια επιστημονική συζήτηση θα μπορούσε να ξεκινήσει ανάμεσα στις εταιρείες δημοσκοπήσεων, οι οποίες αποδεχόμενες να συμμετάσχουν σε έναν ανοιχτό διάλογο και με τη βοήθεια των διαχρονικών στοιχείων που έχουν στη διάθεσή τους, θα θέσουν τη βάση για νέες πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις.
Η αντιμετώπιση του θέματος θα προσδώσει στην αξιοπιστία και στην αξία των αριθμών που δημοσιεύονται, αλλά και θα συμβάλει στη διαφάνεια και στο τέλος κάθε υπόνοιας «χειραγωγικής» χρήσης των ερευνών.