Υπάρχουν δύο «πράγματα» που θα ήταν καλό για κάποιον Ελληνα ή «ουδέτερο», αλλά με γνώση του θέματος και ευαισθησίες, παρατηρητή να τα παρέβλεπε, καθώς παρακολουθεί αυτές τις ημέρες τις κρίσιμες διεργασίες για την επίτευξη οριστικής λύσης στο κυπριακό πρόβλημα πριν από την 1η Μαΐου: Ημερομηνία κατά την οποία έχει αποφασιστεί -ούτως ή άλλως- η ένταξη της ελεύθερης Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το πρώτο είναι η… 21η Απριλίου. Την ημέρα αυτή, σύμφωνα με τις προτάσεις του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών κ. K. Ανάν θα πρέπει να διεξαχθούν ταυτόχρονα δημοψηφίσματα και από τις δύο πλευρές της γραμμής του Αττίλα, για την επικύρωση της συμφωνίας στην οποία θα καταλήξουν οι διεξαγόμενες εντατικές συνομιλίες. Οι «συνειρμοί» με την επέτειο από την εγκαθίδρυση της Χούντας στην Ελλάδα, δεν μπορούν εύκολα να αποφευχθούν…
Το δεύτερο είναι, απλώς, ο ίδιος ο Αττίλας. Τριάντα χρόνια μετά την εισβολή, μοιάζουμε σήμερα να συζητάμε για «διευθετήσεις» και «ισονομία», έχοντας σχεδόν λησμονήσει ότι το ένα εκ των δύο… «συμβαλλομένων» μερών, αντλεί την ισχύ του από τα όπλα του στρατού που έστειλε και διατηρεί ως δύναμη κατοχής η Αγκυρα στο νησί -αγνοώντας κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου και επιδεικνύοντας κάθε άλλο παρά σεβασμό στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Παραβλέποντας, λοιπόν, τα προαναφερόμενα, παρακολουθούμε -περίπου σαν να μην υπήρχε Χθες- ένα κατά γενική ομολογία κρίσιμο γύρο συνομιλιών, υπό την αιγίδα του OHE, με έκδηλο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ και αυξημένη την προσοχή της E.E., για την εξεύρεση μόνιμης, οριστικής και βιώσιμης λύσης.
Πριν από λίγα 24ωρα, ο κ. Ανάν κατάφερε στην Νέα Υόρκη να επιτύχει μία κατ’ αρχήν συμφωνία για επανέναρξη των συνομιλιών με ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα. Κι έτσι, οι συνομιλίες άρχισαν πλέον ήδη στη Λευκωσία. Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι καλούνται να συμφωνήσουν επί ενός σχεδίου μέχρι τις 22 Μαρτίου. Κι αν δεν καταστεί τούτο δυνατό, τελικώς θα μπορεί ο κ. Ανάν μόνος του να συμπληρώσει τα «γκρίζα» κενά, ώστε να τεθεί μετά προς έγκριση από τους κατοίκους της νήσου…
«Πιστεύω ότι μετά τη συμφωνία που επετεύχθη στη Νέα Υόρκη με τον γ.γ. του OHE, δεν είναι απλώς εφικτή μια συμφωνία πριν από την 1η Μαΐου. Είναι πάρα πολύ πιθανή», δήλωνε μόλις προχθές (BBC Greek) με έκδηλη αισιοδοξία ο ειδικός συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το Κυπριακό κ. Τόμας Γουέστον. Και όταν οι ΗΠΑ λένε κάτι, συνήθως δεν… πέφτουν έξω στις εκτιμήσεις τους.
Ας δούμε, όμως, ορισμένα από τα σημεία «κλειδιά» των διαπραγματεύσεων, όπως αποτυπώνονται στο αρχικό Σχέδιο Ανάν και στις (αντι)προτάσεις της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς:
Το Σχέδιο…
Στο Σχέδιό του ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για την «επόμενη ημέρα» της Κύπρου, μεταξύ άλλων προτείνει:
– «Δημιουργείται ένα ανεξάρτητο κράτος με διεθνή προσωπικότητα και κυριαρχία. Ενας αδιάρρηκτος συνεταιρισμός με ομοσπονδιακή κυβέρνηση και δύο ισότιμα, συνιστώντα κράτη, το ελληνοκυπριακό και το τουρκοκυπριακό. Είναι μέλος του OHE και της E.E. και θα έχει τη δική του σημαία και εθνικό ύμνο, με επίσημες γλώσσες την ελληνική και την τουρκική».
– «Συγκροτείται προεδρικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από έξι μέλη (τέσσερις Ελληνοκύπριους και δύο Τουρκοκύπριους) που εκλέγονται από κοινό κατάλογο, για πέντε χρόνια».
– «Με την έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας, οι κ. Παπαδόπουλος και Ντενκτάς θα είναι συμπρόεδροι για 30 μήνες. Σε 40 ημέρες από την εφαρμογή της συμφωνίας θα εκλεγούν τα κοινοβούλια των συνιστώντων κρατών, τα οποία θα εισηγηθούν 24 εκπροσώπους έκαστο για να αποτελέσουν την ομοσπονδιακή Βουλή για ένα χρόνο».
– «H Γερουσία αποτελείται από 48 μέλη (24 από κάθε πλευρά)».
-«Η Βουλή των Αντιπροσώπων αποτελείται από 48 μέλη (33 Ελληνοκύπριοι, 12 Τουρκοκύπριοι και τρεις από τις θρησκευτικές ομάδες των Μαρωνιτών, Αρμενίων και Λατίνων).
– «Διαλύεται η Εθνική Φρουρά και οι Τουρκοκυπριακές δυνάμεις σε διάστημα 29 μηνών».
– «Προβλέπεται ανώτατος αριθμός ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων (6.000) που θα παραμείνουν». Πλήρης αποχώρηση προβλέπεται με την ένταξη της Τουρκίας στην E.E.».
– «H επιστροφή των Ελληνοκυπρίων προσφύγων υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση μπορεί να απαγορευθεί τα έξι πρώτα χρόνια, ενώ προβλέπονται περιορισμοί μέχρι και 15 ετών, αν το ποσοστό που έχει ήδη επιστρέψει σε ένα χωριό ή δήμο ξεπερνά εκείνο του συνολικού πληθυσμού».
Η ελληνοκυπριακή πλευρά
Προσερχόμενος στις υπό εξέλιξιν κρίσιμες συνομιλίες ο Κύπριος πρόεδρος κ. Παπαδόπουλος κατέθεσε κείμενο προτάσεων με την επισήμανση πως πρέπει να διατηρηθεί η ισορροπία του Σχεδίου Ανάν. Και μεταξύ άλλων προτείνει – επικαλούμενος και την ανάγκη η λύση να είναι συμβατή με το κοινοτικό κεκτημένο:
– «Το έδαφος που θα επιστραφεί να τεθεί υπό τον έλεγχο του OHE».
– «Το Προεδρικό Συμβούλιο να είναι 9μελές, αποτελούμενο από 6 Ελληνοκύπριους και 3 Τουρκοκύπριους».
– «H προεδρική θητεία να διαρκεί έξι έτη – τέσσερα υπό Ελληνοκύπριο πρόεδρο και δύο υπό Τουρκοκύπριο».
Σημειώνει δε επιπροσθέτως ότι «εάν η άλλη πλευρά εγείρει περαιτέρω ζητήματα, θα είμαστε ελεύθεροι να εγείρουμε άλλα ζητήματα κι εμείς».
Η τουρκοκυπριακή πλευρά
Για εκ μέρους του «προτάσεις λογικές και εφικτές» κάνει λόγο στο δικό του υπόμνημα ο κατοχικός ηγέτης κ. Ντενκτάς, αλλά επί της ουσίας αυτό το οποίο κάνει είναι να αναιρεί το ίδιο το πνεύμα του Σχεδίου Ανάν -άλλωστε ποτέ δεν το ήθελε-, καθώς ζητεί «ενίσχυση της διζωνικότητας» και «καλύτερη διατύπωση του διεθνικού και διζωνικού χαρακτήρα της διευθέτησης». Ζητεί επίσης:
– «Να επιστρέψουν λιγότεροι Ελληνοκύπριοι».
– «Να διασφαλιστεί μικρότερη αλλά συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας» στο νησί – με άλλα λόγια να παραμείνουν για πάντα κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο».
– «Να υπάρξουν παρεκκλίσεις από το κοινοτικό κεκτημένο».