H αντιμετώπιση της εκτεταμένης «μαύρης εργασίας» των περίπου 250.000 συμβασιούχων στο Δημόσιο είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση και οι επικεφαλής στα υπουργεία Εργασίας και Δημόσιας Διοίκησης. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκίνησε τις διαδικασίες παραπομπής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αναγνωρίζοντας ότι το Προεδρικό Διάταγμα για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και έργου δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην Οδηγία 70/1999, με την οποία διευκρινίζονται οι προϋποθέσεις για τη μετατροπή των συμβάσεων σε αορίστου χρόνου.
Τα χρονικά περιθώρια προσαρμογής είναι ασφυκτικά, αφού απομένουν λιγότερο από δύο μήνες, προκειμένου να αποφασίσει η νέα κυβέρνηση εάν θα προχωρήσει σε αναγκαίες προσαρμογές. Τα εναλλακτικά σενάρια που έχει είναι τρία: η μονιμοποίηση, ακολουθώντας πιστά το πνεύμα και το γράμμα της Οδηγίας, διακοπή συμβάσεων ή μοριοδότηση για επαναπρόσληψη μέσω διαγωνισμών.
Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις απαράδεκτες εργασιακές σχέσεις που διέπουν την απασχόληση στους τομείς του υπουργείου Πολιτισμού, του υπουργείου Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης και της EPT. Ωστόσο, στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής υπάρχουν δύο «αγκάθια»: το ασφαλιστικό και η ανεργία.
Το ασφαλιστικό
Στο ασφαλιστικό, η «μεταρρύθμιση» του Νόμου 3029 έχει αφήσει ανοικτά τα πιο σύνθετα προβλήματα. Δηλαδή, την ενοποίηση των κλάδων σύνταξης των 8 ειδικών ταμείων στο IKA – ETAM, έως την 1.1.2008, τον επανακαθορισμό των επαγγελμάτων και των εργασιών που θα ενταχθούν στον Κανονισμό των Βαρέων και Ανθυγιεινών, την ενοποίηση των επικουρικών ταμείων και τον κανονισμό ασφάλισης και παροχών του IKA-ETEAM. Τα ανοικτά ζήτηματα, παρά τις προεκλογικές δεσμεύσεις των κομμάτων, αγγίζουν σημαντικές πλευρές των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών κεκτημένων και η επίλυσή τους κάθε άλλο παρά εύκολη είναι.
Οσοι γνωρίζουν καλά τα προβλήματα της κοινωνικής ασφάλισης υποστηρίζουν ότι οι ενοποιήσεις των ταμείων στο IKA – ETAM είναι ανέφικτη και σύντομα, όποιο κόμμα κι αν έλθει στην εξουσία θα αναγκαστεί να πάρει νέα νομοθετική πρωτοβουλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κλάδος σύνταξης του IKA έχει έλλειμμα 314 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ στον κλάδο υγείας το έλλειμμα υπερβαίνει τα 446 εκατομμύρια ευρώ. Πώς θα συγχωνευτεί σε αυτό, όπως προβλέπει ο νόμος Ρέππα, το ΤΑΠ-ΟΤΕ το οποίο κάθε μήνα καταγράφει έλλειμμα 20 εκατομμυριων ευρώ; Σε αυτήν την περίπτωση οι συγχωνεύσεις στο IKA -χωρίς να θιγεί το επίπεδο παροχών των Ειδικών Ταμείων- θα επιφέρουν καταστροφικά αποτελέσματα για το ΙΚΑ.
Κρίσιμη θα είναι η επόμενη περίοδος για την ενοποίηση των ταμείων επικουρικής ασφάλισης των τραπεζών, ενώ άδηλο κρίνεται το μέλλον του θεσμού των επαγγελματικών ταμείων τα οποία με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο δεν έχουν μέλλον.
Πάντως, αυτό που έχει πρωτεύουσα σημασία για τα ασφαλιστικά ταμεία είναι η υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου διαχείρισης και διοίκησης που δεν θα αφήνει «σκοτεινά σημεία» για τις τοποθετήσεις των κεφαλαίων, τις αναθέσεις έργων και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής. Σε αυτόν τον τομέα, η δυσκολία αφορά στην αντιμετώπιση παγιωμένων νοοτροπιών και ισχυρών συντεχνιακών αντιστάσεων που υποκρύπτονται κάτω από στρεβλές μορφές συνδιοίκησης και εξυπηρετήσεων. Δυστυχώς, ακόμη και αυτός ο θεσμός της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, καθώς δεν έχει το παραμικρό δικαίωμα κυρώσεων σε περίπτωση που υπάρξουν παρατυπίες.
Η αντιμετώπιση της ανεργίας
Για την αντιμετώπιση της ανεργίας (το ποσοστό της οποίας, εάν ληφθούν υπόψη τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, κινείται πάνω από το 13%) και τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν δεσμευτεί στη μείωση του μη μισθολογικού κόστους. Σε κάθε περίπτωση, η νέα κυβέρνηση θα αναγκαστεί να λάβει άμεσα μέτρα ιδιαίτερα στις επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 40 άτομα και συγκεντρώνουν το 73% της συνολικής απασχόλησης.
Σε αυτόν τον τομέα και ειδικότερα σε ό,τι συνδέεται με την προσπάθεια αύξησης του ποσοστού απασχόλησης, το ενδιαφέρον στον τομέα κοινωνικής πολιτικής θα στραφεί αναπόφευκτα στον ΟΑΕΔ και στα προγράμματα κατάρτισης.
Θα συνεχίσει ο ΟΑΕΔ να παίζει τον ρόλο ενός πολυδάπανου μηχανισμού κατανομής αναποτελεσματικών κονδυλίων ή θα αναμορφωθεί ριζικά; Θα υπάρξουν διαφανείς διαδικασίες αξιολόγησης των προγραμμάτων; Τα ερωτήματα δεν έχουν απαντηθεί επαρκώς στην προεκλογική περίοδο. Ομως από αυτό θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό η φερεγγυότητα των εξαγγελιών, αλλά και η απρόσκοπτη συνέχιση των κοινοτικών ροών.