Ολα κι όλα: Αυτές οι εκλογές μπορούν να κατηγορηθούν για οτιδήποτε άλλο εκτός από το ότι μας έκαναν να πλήξουμε. Και τι δεν είχαν! Εξοδο (όχι και τόσο εθελουσία, ακόμη λιγότερο ηρωική) του Κώστα Σημίτη, αναμέτρηση ενός Καραμανλή με έναν Παπανδρέου για έκτη φορά στα χρονικά της, κατά τα λοιπά εκσυγχρονιστικής, Ελλάδας, καταιγισμό δημοσκοπήσεων, διαρκείς ανατροπές κλίματος, ντιμπέιτ, ντιμπέιτ για το αν θα γίνει ντιμπέιτ, ντιμπέιτ για το τι έγινε στο ντιμπέιτ, ντιμπέιτ για το αν θα ξαναγίνει ντιμπέιτ, εντυπωσιακές μεταγραφές που κόντεψαν να διχάσουν το ΠΑΣΟΚ και να αφήσουν μόνο το σοκ, σκάνδαλα και σκανδαλολογία, ιδανικούς αυτόχειρες που αφαιρούν από το κόμμα τους 10.000 ψήφους με το καλημέρα, γκρι-μπλε φακέλους και φαιοπράσινους Κλουζώ…
Εν ολίγοις, μια αναμέτρηση που ξεκίνησε στο Καστρί, με κουραμπιέδες, μελομακάρονα και χαλαρή υπόκρουση αμερικανικής «κάντρι», σε θερμοκρασίες Σουηδίας, για να κορυφωθεί στο Πεδίον του Αρεως, σε ατμόσφαιρα σκληρού ροκ Δολιανών και ραπ Μαγγαναρίου, με λέιζερ και πυροτεχνήματα σε στυλ μιλένιουμ, υπενθυμίζοντας στους πάντες το γνωστό Σαββοπουλικό, ότι εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε!
Αναλόγως το αποτέλεσμα
Τι θα θυμόμαστε απ’ όλα αυτά αύριο το πρωί, όταν θα ‘χουν πια μοιραστεί αμετάκλητα τα λάφυρα και κάθε κατεργάρης θα οδεύει στον πάγκο του (ή στο έδρανό του); Δύσκολο να το πούμε αυτήν την ώρα. H μνήμη είναι μια πολύ επιλεκτική διαδικασία, που περνάει μέσα από το μεγάλο, αδυσώπητο φίλτρο της επιτυχίας. Αν επικρατήσει ο X, όλες οι καλές στιγμές της προεκλογικής εκστρατείας του θα μεγεθυνθούν, λουσμένες στο φως της νίκης, όλες οι αμφιλεγόμενες κινήσεις του θα δικαιωθούν αυτομάτως, όλα του τα στραβοπατήματα θα σμικρυνθούν στα όρια της μικρής ατέλειας, που απλώς κάνει πιο ανθρώπινο, πιο γήινο το πρόσωπο του νικητή, προσθέτοντας, τελικά, αντί να του αφαιρεί, σε ισχύ, σε συμπάθεια, σε εμπιστοσύνη.
Αντίθετα, τα λέιζερ του ματαίως αναμενομένου εκλογικού θριάμβου, θα στραφούν ανελέητα στο πρόσωπο του ηττημένου, αποκαλύπτοντας και το παραμικρό του ελάττωμα, καυτηριάζοντας μέχρι αφανισμού οποιαδήποτε έμπνευση της προεκλογικής εκστρατείας του, ακόμη και την πιο επιτυχή, για να τον παραδώσουν, αν όχι εκμηδενισμένο, πάντως τραυματισμένο, στους μέχρι χθες πιστούς συνεργάτες του, που του χτυπούσαν ενθαρρυντικά την πλάτη επί δύο μήνες ώστε να ανακαλύψουν τα πιο μαλακά σημεία για τα μετεκλογικά, συντροφικά μαχαιρώματα.
Δεν θα θυμόμαστε…
Τούτων δοθέντων, ασφαλέστερο είναι να προβλέψουμε τι ΔΕθα θυμόμαστε ύστερα από την αναπόφευκτη, αποψινή τηλεοπτική παρέλαση νικητών και ηττημένων, πολιτικών, αναλυτών, επικοινωνιολόγων, ηθοποιών, τραγουδιστών, αθλητών, προπονητών, πανεπιστημιακών, δικηγόρων και εν γένει επωνύμων. Το πρώτο πράγμα που, προφανώς δεν θα θυμόμαστε είναι το πρόβλημα για το οποίο, θεωρητικώς και θεσμικώς, προκηρύχθηκαν οι εκλογές. Δεν εννοούμε να γίνουμε αδιάκριτοι, αλλά δικαιούμαστε, πιστεύουμε, να υπενθυμίσουμε ότι πρόκειται για το όντως σε κρίσιμη καμπή πρόβλημα της Κύπρου, η οποία, σε πείσμα του παλαιού, «παρωχημένου» συνθήματος «Δεν Ξεχνώ», λησμονήθηκε σχεδόν από τους πάντες στην προεκλογική Ελλάδα, αν και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ειδησεογραφίας, σε όλες τις άλλες, προφανώς λιγότερο «ώριμες» πολιτικά, χώρες της Εσπερίας.
Δεν θα θυμόμαστε επίσης καμία σοβαρή συζήτηση για το ζήτημα που υποτίθεται ότι πρωτίστως κρίνεται σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, δηλαδή το έργο της απερχόμενης κυβέρνησης. Κοντέψαμε να ξεχάσουμε ακόμη και ποιος ήταν πρωθυπουργός αυτούς τους δύο μήνες, καθώς ο υπερ-νεωτερικός Γιώργος Παπανδρέου αγωνιζόταν να πείσει ότι δεν έχει καμία σχέση με το ΠΑΣΟΚ που όλοι γνωρίζαμε και οι περισσότεροι απορρίπταμε. Βεβαίως, στην πορεία τα φευγάτα, πολύχρωμα σύμβολα του μετά ΠΑΣΟΚ, κάτι μεταξύ μαργαρίτας, καπέλου αρλεκίνου και αστερία, ανέκτησαν τη γεωμετρική τους αιχμηρότητα επανερχόμενα στον πράσινο ήλιο της τρίτης Σεπτέμβρη, αλλά όλοι είχαν κατανοήσει τι εννοούσε ο νέος αρχηγός όταν έλεγε «πάμε μπροστά πατώντας γερά στο έργο του Κώστα Σημίτη». Προφανώς, εννοούσε «πάμε μπροστά πατώντας γερά… ΤΟΚώστα Σημίτη» και το παλαιό ΠΑΣΟΚ γενικότερα.
Τα ιλουστρασιόν προγράμματα
Δεν θα θυμόμαστε, τέλος, τίποτα από τα ογκώδη, ιλουστρασιόν προγράμματα των κομμάτων, για τα οποία δεν υπάρχουν, βεβαίως, έρευνες αναγνωσιμότητας, αλλά είναι γεγονός ότι ελάχιστα (με εξαίρεση τα περί ασφαλιστικού Σιούφα) απασχόλησαν το δημόσιο διάλογο. Πολύ φοβόμαστε ότι η θυσία ενός ολόκληρου φινλανδικού δάσους στο βωμό του πολιτικού μας πλουραλισμού κατέληξε απλώς να κάνει κατά τι βαρύτερο το έργο των συνεργείων καθαριότητας, μια στάση του εκλογικού σώματος προδήλως αντιοικολογική, αλλά όχι ακατανόητη. Επιτέλους, οι ίδιοι οι υποψήφιοι πρωθυπουργοί έστειλαν στους πολίτες το μήνυμα πως, ό,τι σοβαρό, ή έστω «πιασάρικο» είχαν να πουν -ΕΚΑΣ για τους αγρότες, μονιμοποίηση των συμβασιούχων κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ.- θα το έλεγαν «εκτός προγράμματος», το τελευταίο δεκαήμερο των εκλογών, τότε που οι εκσυγχρονιστικές – αντιλαϊκιστικές διαθέσεις των ηγετών υποχωρούν άτακτα ενώπιον των παραληρηματικών διαθέσεων της «κομματικής βάσης», οι οποίες συμπυκνώνονται στο «ρίξ’ τα χοντρά, αρχηγέ, για να πιάνουνε»!
Οι «γκάφες»
Αν θα θυμόμαστε για κάτι τη φετινή αναμέτρηση, είναι για τις αλλεπάλληλες «γκάφες» των δύο κομμάτων εξουσίας. Με εξαίρεση το δημοψήφισμα για την εκλογή του Γιώργου Παπανδρέου και τις τηλεοπτικές εμφανίσεις του Κώστα Καραμανλή -τις μόνες, ουσιαστικά, θετικές κινήσεις στον απολογισμό των δύο κομμάτων- όλα τα άλλα μεγάλα γεγονότα της προεκλογικής περιόδου είχαν χαρακτήρα «αυτογκόλ». Εχουμε και λέμε: H υπόθεση Πάχτα, με κορύφωση την ανερυθρίαστη, από τηλεοράσεως ομολογία Ανθόπουλου ότι πλαστογράφησε υπογραφές συναδέλφων του γιατί έτσι του είπε κάποιο στέλεχος της εταιρείας που έκανε την αρπαχτή. Οι μεταγραφές των «μουτζαχεντίν του νεοφιλελευθερισμού» και των γενικών εισαγγελέων του Ανδρέα Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ. Οι «στίβοι χαρτιά» στην πρώτη τηλεοπτική «Σταύρωση» του Γιώργου Παπανδρέου και η αποκαρδιωτική του εμφάνιση, παρά τα «σκονάκια» του κ. Γερουλάνου, στο περίφημο ντιμπέιτ. Αλλά και η έμπνευση του Γ. Σουφλιά να κάνει «Εν Τούτω Νίκα» της Νέας Δημοκρατίας το αντι-ασφαλιστικό νόμο Σιούφα, ανασύροντας στη μνήμη των ψηφοφόρων τις χειρότερες μέρες της περιόδου ’90-93. H ροβεσπιερική κραυγή του ιδιαζόντως γλαφυρού B. Πολύδωρα, υπέρ της παραπομπής στην εργασιακή λαιμητόμο δέκα χιλιάδων αλλοφύλων. H υπόγεια, μαύρη (όσο και τα άμφια των κληρικών) προπαγάνδα των τελευταίων ημερών, στο κλίμα ενός συνθήματος (ευτυχώς αποκαθηλώθηκε γρήγορα) κάποιου ιδεοληπτικού με τον «666» στο Πεδίον του Αρεως «Νέα Δημοκρατία ψηφίζει και ο Θεός, να ζήσει πια ελεύθερα και τούτος ο λαός».
Τέλος, η δημόσια ομολογία της Αννας Διαμαντοπούλου (τόσο εκσυγχρονίστριας που εισηγήθηκε, εν είδει θηλυκού Ατατούρκ, την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την υιοθέτηση του λατινικού) ότι οι φρουροί του σοσιαλισμού παρακολουθούσαν επί ημέρες τις αντεπαναστατικές ενέργειες των αντιπάλων τους. Καλή η «συμμετοχική Δημοκρατία», αλλά χρειάζεται και η «επαγρύπνηση»…
Ο μύθος που κατέρρευσε
Παρεμπιπτόντως, η προεκλογική εκστρατεία κατέρριψε με θεαματικό τρόπο τη μεγαλύτερη, ίσως, «γκάφα» μιντιαρχών και επικοινωνιολόγων: Τον μύθο ότι το μεγάλο ατού των πρασίνων ήταν ο αρχηγός τους και το μεγάλο μειονέκτημά τους το κόμμα τους, ενώ για τους γαλάζιους ίσχυε, υποτίθεται, το ακριβώς αντίστροφο. Στην πραγματικότητα, ο Γιώργος Παπανδρέου απογοήτευσε οικτρά ακόμη και όσους είχαν ελπίσει σ’ αυτόν, ενώ ο Κώστας Καραμανλής έδωσε μία από τις πιο επιτυχημένες, κατά την ταπεινή μας γνώμη, μάχη αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας στην ιστορία του κόμματός του. Αντίθετα, τα προβεβλημένα στελέχη του, με λιγοστές εξαιρέσεις, ήταν σκέτη «χασούρα».
Ας μας επιτραπεί, τέλος, να επισημάνουμε αυτό που ΔΕΠΡΕΠΕΙ να ξεχάσουμε αύριο το πρωί. Μιλάμε για τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις των κομμάτων εξουσίας (για να είμαστε δίκαιοι, κυρίως του ΠΑΣΟΚ) προς συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες στην τελική ευθεία των εκλογών. Το γιατί δόθηκαν αυτές οι υποσχέσεις είναι παγκοίνως γνωστό. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, και ανεξάρτητα από το ποιος θα νικήσει στις εκλογές, έχουμε να προτείνουμε (εντελώς σοβαρά) το εξής στα συνδικάτα των εργαζομένων, στους συλλόγους των αγροτών, στις ενώσεις των φοιτητών, στην εν γένει κοινωνία των πολιτών: Να φτιάξουν, μέσα στο πρώτο δεκαήμερο μετά τις εκλογές, μια μεγάλη «Χάρτα Κοινωνικών Διεκδικήσεων», αθροίζοντας απλώς τις υποσχέσεις που σκορπίστηκαν στην προεκλογική περίοδο και να απαιτήσουν την υλοποίησή τους με τη στήριξη και των δύο μεγάλων κομμάτων (η Αριστερά μάλλον δεν θα έχει αντιρρήσεις). Αν μη τι άλλο, θα πρόκειται για την πρώτη άσκηση «συναινετικής» και «συμμετοχικής» Δημοκρατίας στο νέο πολιτικό σκηνικό που θα διαμορφωθεί σε λίγες ώρες.