Το βράδυ της Κυριακής, στο Ζάππειο, ο Κώστας Καραμανλής, σοβαρός και συγκρατημένος, άρχισε τη νικητήρια δήλωσή του. Τα πρώτα του λόγια ήταν για την παιδεία και τον πολιτισμό. Το σημείωσα? παρότι η ώρα απαιτούσε μια οποιαδήποτε ρητορική αποστροφή, ευκολοχώνευτη, ο νικητής επέλεξε αυτά τα δύσκολα, αφηρημένα πεδία, που ίσως δεν ξεσηκώνουν αλλά οπωσδήποτε συγκινούν τους σιωπηλούς απαιτητικούς πολίτες. Κράτησα κάποιες επιφυλάξεις.
Η χθεσινή απόφασή του να αναλάβει αυτοπροσώπως το υπουργείο Πολιτισμού ήρε τις περισσότερες επιφυλάξεις. O Κώστας Καραμανλής δείχνει να εννοεί ότι πρώτο μέλημα της κυβέρνησής του θα είναι η παιδεία και ο πολιτισμός, και το δείχνει εμπράκτως.
Η πράξη του K. Καραμανλή έχει ιδιαίτερο συμβολικό βάρος, και όχι μόνο με έναν τρόπο. Κατ’ αρχάς, είναι η πρώτη φορά στους μεταπολιτευτικούς χρόνους που πρωθυπουργός αναλαμβάνει, με τον σχηματισμό κυβέρνησης, «δευτεροκλασάτο» χαρτοφυλάκιο, άλλο από τα Εξωτερικών ή Αμύνης. Το υποστελεχωμένο και με ισχνό προϋπολογισμό υπουργείο Πολιτισμού, με αυτόν τον τρόπο, αναβαθμίζεται και αντανακλά την πολιτική αίγλη του πρώτου.
Το ΥΠΠΟ διαχειρίζεται ένα προνομιακό συμβολικό κεφάλαιο, με το οποίο ένας ευφυής πολιτικός μπορεί και δημοφιλία να κερδίσει και έργο να αφήσει. Αυτό ελάχιστοι υπουργοί Πολιτισμού το έχουν αντιληφθεί εν τω βάθει, εξ ου και συχνά δυσανασχετούν όταν τους στέλνουν στην οδό Μπουμπουλίνας. Δεν αντιλαμβάνονται, ας πούμε, ότι η πολιτιστική κληρονομιά απαιτεί πόρους και τεχνογνωσία, όμως είναι ταυτοχρόνως και το μοναδικό ίσως ελληνικό «προϊόν» που βάζει τη χώρα ανταγωνιστικά στους διεθνείς στίβους. O σύγχρονος πολιτισμός, πάλι, είναι η δεξαμενή απ’ όπου αντλεί τις όποιες δυνάμεις και ελπίδες του ο ελληνισμός σήμερα.
Με αυτή την έννοια, ο πρωθυπουργός αναλαμβάνει τη βαριά ευθύνη της παραγωγής οράματος και πνευματικού στρατηγήματος. Και φαίνεται ότι το πράττει εν πλήρη επιγνώσει των ευθυνών. Αρα αναλαμβάνει και το ρίσκο να κριθεί σκληρά εκ του αποτελέσματος: τόσο από τους δέκτες πολίτες, που θα υποδέχονται το προσωπικό στυλ του υπουργού, όσο και από το δύσκολο σινάφι των ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων.
Για την παραγωγή αυτού του φιλόδοξου έργου λέγεται ότι θα σχηματίσει έναν (άτυπο;) ολιγομελή κύκλο συμβούλων. Καλλιτέχνες και διανοούμενοι, χωρίς τον φόβο του πολιτικού κόστους, θα συμβουλεύουν τον υπουργό κι αυτός θα λαμβάνει φυσικά τις αποφάσεις. Ευχής έργο θα ήταν τα ενδεχόμενα άτυπα όργανα να θεσμισθούν με κάποιον τρόπο παραμένοντας αφατρίαστα και δημιουργικά. O πολιτισμός δεν είναι θέμα γούστου μιας παρέας, όπως δεν είναι και μονοδιάστατο μάνατζμεντ? πολλώ μάλλον που η πρωθυπουργική παρουσία από μόνη της ορίζει άλλα, κατά πολύ υψηλότερα στάνταρ. O πρωθυπουργός έδωσε δείγματα αφατρίαστης πολιτικής σκέψης προεκλογικά, όταν λ.χ. πρότεινε σε κορυφαία αριστερή συγγραφέα, σημαία του αντιδικτατορικού αγώνα, να συμμετάσχει σε εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Αν αυτή η μεστή συμβολισμού και ουσίας κίνηση σημαίνει ότι υπάρχει μια συνεκτική και συνεπής σκέψη, ανοιχτή σε χώρους, ανθρώπους, αξιακά συστήματα, θα φανεί σύντομα στην πράξη. Εν πάση περιπτώσει, όμως, μας ωθεί σε άλλη τροχιά. Κυρίως, επαναφέρει στο πολιτικό προσκήνιο την αξία των συμβολικών χειρονομιών, την απόδοση τιμής στα γράμματα και την τέχνη, εκφράζει τη βούληση του ηγέτη να στηρίξει τον πολιτισμό και να εμπνευστεί από αυτόν.
Ασφαλώς δεν ξεχνάμε ότι ο υπουργός Πολιτισμού είναι υπεύθυνος για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, πεδίο ακανθώδες για τη νέα κυβέρνηση. H ανάληψη του ΥΠΠΟ έχει και αυτήν τη διάσταση, κυρίαρχη έως τον κρίσιμο Αύγουστο? ακόμη κι έτσι όμως, το συμβολικό περιεχόμενο δεν αδυνατίζει, κι αυτό το επεσήμανε χθες και ο Μίκης Θεοδωράκης στη συγχαρητήρια επιστολή του προς τον υπουργό Πολιτισμού K. Καραμανλή.
Πολύ περισσότερο: έτσι όπως έθεσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός τους όρους του παιχνιδιού, η προσωπική του ευθύνη είναι ακόμη μεγαλύτερη εάν και εφόσον τεθεί θέμα διαδοχής του στην ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Ποιος θα έχει την απαιτούμενη κοινωνική αποδοχή, το πολιτικό εκτόπισμα και την πνευματική λάμψη για να διαδεχθεί τον Πρώτο; Ασφαλώς θα το έχει σκεφτεί κι αυτό ο K. Καραμανλής. Οπως δείχνει, ξέρει να τολμά και να διακρίνει λεπτές διαφορές. Αρα ξέρει, λ.χ., την κρίσιμη, βαθιά διαφορά από Ιωάννα σε Γιάννα…
Εν πάση περιπτώσει, ο K. Καραμανλής μάς αιφνιδίασε ευχάριστα. Οψόμεθα.