Οσοι προσδοκούσαν μια μακρά εκλογική νύχτα την περασμένη Κυριακή, απογοητεύθηκαν οικτρά. Για τους τηλεθεατές όλων των καναλιών, και οι δύο μεγάλες μάχες κρίθηκαν πολύ γρήγορα: στη μάχη των κομμάτων αναδείχθηκε θριαμβεύτρια η Νέα Δημοκρατία και κατά κράτος ηττημένο το «νέο ΠΑΣΟΚ». Στη μάχη των καναλιών και των συνεργαζομένων εταιρειών δημοσκοπήσεων «βγήκαν όλοι νικητές και χάσαν όλοι οι άλλοι», όπως θάλεγε ο Χάρρυ Κλυνν. Σε κάθε κανάλι, ιδιωτικό ή δημόσιο, ο παρουσιαστής του εκλογικού – τηλεοπτικού υπερθεάματος αντήλλασσε επαίνους με τον υπεύθυνο της εταιρείας «του», για το πόσο «μέσα» είχαν πέσει τα exit polls ως προς το τελικό αποτέλεσμα.
Επί του συγκεκριμένου, ουδείς ψόγος. Ωστόσο, οι τηλεθεατές θα γίνονταν σοφότεροι αν οι αστέρες της τηλεόρασης φρόντιζαν να προβάλουν ένα συγκριτικό πίνακα με τις προβλέψεις όλων των εταιρειών δημοσκοπήσεων όχι κατόπιν εορτής, αλλά διαρκούσης της προεκλογικής εκστρατείας. Υποθέτουμε, άλλωστε, ότι γι’ αυτό κυρίως πληρώνονταν οι εν λόγω εταιρείες από τα μέσα ενημέρωσης και από τα κόμματα στα οποία προσέφεραν τις υπηρεσίες τους. Ας μας επιτραπεί να καλύψουμε αυτό το κενό. Στην τελευταία προ των εκλογών μέτρηση, οι εταιρείες έδιναν τις εξής διαφορές μεταξύ Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ: Metro2,7%, Alco 2,9%, Opinio3,1%, Kappa Research 3,1%, MRB 3,3%.
«Εκλογικό θρίλερ»
Οι περισσότερες εταιρείες εμφάνιζαν τη διαφορά να μειώνεται. Σχεδόν όλοι οι εκπρόσωποι των εν λόγω εταιρειών έκαναν λόγο, από τηλεοράσεως, για «εκλογικό θρίλερ μέχρι την τελευταία στιγμή», προσθέτοντας στους παραπάνω αριθμούς πάμπολλες εικασίες: «Μεγάλος αριθμός αναποφάσιστων» -στην πραγματικότητα δεν ήταν μεγαλύτερος από προηγούμενες εκλογές- «που πηγαίνουν συνήθως προς το ΠΑΣΟΚ» (τελικώς, ψήφισαν προνομιακά υπέρ της Νέας Δημοκρατίας). «Ρεύμα του Γ. Παπανδρέου στους νέους ψηφοφόρους», οι οποίοι επίσης πλειοψηφικά στράφηκαν προς τη Νέα Δημοκρατία. Αναμενόμενη «αύξηση της συμμετοχής την τελευταία στιγμή», που δεν συνέβη ποτέ. «Βέβαιη υπεροχή του ΠΑΣΟΚ στις μειονότητες της Θράκης», που διαψεύσθηκε από τα αποτελέσματα. Στο νεκροταφείο των βεβαιοτήτων των «πολιτικών αναλυτών» πρέπει να κατατάξουμε επίσης εικασίες στα όρια τερατολογίας, περί αθρόας προσέλευσης Ελλήνων μεταναστών από τα πέρατα της οικουμένης για να ψηφίσουν ΠΑΣΟΚ, περί Βορειοηπειρωτών, Ρωσοποντίων και άλλων δαιμονίων.
Η… παραφωνία
Η «K», ο ΣΚΑΪ 100,3 και η εταιρεία VPRC, με την οποία συνεργάστηκαν σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, αποτέλεσαν παραφωνία σ’ αυτήν τη συγχορδία. Το «εκλογικό βαρόμετρο» της VPRC έφτανε κατά εννέα εβδομαδιαία κύματα, με απόλυτη διαφάνεια ως προς τη μεθοδολογία της έρευνας. Μέχρι και την τελευταία εβδομάδα των δημοσκοπήσεων, το μήνυμά του ήταν σαφές: η Νέα Δημοκρατία προηγείται με πέντε εκατοστιαίες μονάδες και δεν υπάρχει κανένα «κλείσιμο της ψαλίδας», αντιθέτως η διαφορά είναι «τσιμενταρισμένη».
Για την «αιρετικότητά» της αυτή, η VPRC -όπως και η εταιρεία Rass, που έδωσε ανάλογες προβλέψεις- δέχθηκε σφοδρή επίθεση από τον κ. Χρήστο Πρωτόπαπα, ο οποίος χαρακτήρισε τις δύο εταιρείες «πολιτικά αναξιόπιστες και επιστημονικά επισφαλείς». Το πράγμα θα μπορούσε να εκληφθεί ως αστείο – όλοι θυμούνται την πολιτική «αξιοπιστία» του κ. Πρωτόπαπα και όλοι διερωτώνται ποιες ερευνητικές περγαμηνές στο απαιτητικό πεδίο της πολιτικής επιστήμης νομιμοποιούν έναν άνθρωπο που διετέλεσε εντελώς ευκαιριακά τραπεζοϋπάλληλος να εκτοξεύει ανάλογες κρίσεις. Και θα ήταν αστείο αν ο κ. Πρωτόπαπας δεν συνέβαινε να ασκεί καθήκοντα υπουργού, πράγμα που καθιστούσε δυσάρεστη σε βαθμό παρεξηγήσιμο την ανάμιξή του στον επαγγελματικό ανταγωνισμό των περί ων ο λόγος εταιρειών. O καλόπιστος πολίτης θα απαιτούσε, αν μη τι άλλο, κάποια αυτοκριτική από τον κ. Πρωτόπαπα όταν τα αποτελέσματα των εκλογών δικαίωσαν ακριβώς τις εταιρείες που είχε σπεύσει, χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ, να κατακεραυνώσει. Αλλά ποιος έχασε το φιλότιμο για να το βρει ο τέως υπουργός Τύπου;
Συνειδητή παραπλάνηση
Η ιδιόρρυθμη «πολιτική επιστράτευση» εταιρειών δημοσκοπήσεων για λογαριασμό του «νέου ΠΑΣΟΚ» δεν περιορίζεται σε όσα είδαν το φως από τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. H Χαριλάου Τρικούπη και η Ρηγίλλης βούιξαν από περιστατικά συνειδητής παραπλάνησης των ίδιων των κομματικών επιτελείων για λογαριασμό των οποίων δούλευαν ορισμένες εταιρείες. Ελπίζουμε ο κ. Τσοβόλας να επιμείνει στον δικαστικό του αγώνα, ώστε να έρθουν στο φως της δημοσιότητας άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία.
Αρκούμαστε να αναφέρουμε, ενδεικτικά, ορισμένα γεγονότα τα οποία διασταυρώσαμε από εντελώς αξιόπιστες πηγές. Αναφέρουμε, αίφνης, ότι ελάχιστες μέρες, ή μάλλον ώρες προτού κλείσουν οι κάλπες, ο κ. Στράτος Φαναράς της ΜΕΤRΟ(ο οποίος προσέφερε τις προεκλογικές υπηρεσίες του στον κ. Γ. Παπανδρέου) διεκήρυσσε ενώπιον στελεχών του ΠΑΣΟΚ: «Αν δεν κερδίσουμε με 0,6% στις εκλογές, θα το κλείσω το μαγαζί μου» (μια υπόσχεση που, επί του παρόντος, μένει ανεκπλήρωτη). Αλλα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, που ρωτούσαν εναγωνίως τους επιτελείς και τους αναλυτές τους για τις προβλέψεις του τελευταίου 48ώρου, άκουγαν απολύτως ενθαρρυντικές φήμες περί ενός γκάλοπ της… γαλλικής πρεσβείας, που συμπίπτει με τα δικά τους και εμφανίζει τη διαφορά Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ γύρω στο 0,5%, με τάση μείωσης. Την ίδια ώρα, το ΠΑΣΟΚ είχε στα χέρια του πραγματικό γκάλοπ μεγάλης δυτικής χώρας, που εμφάνιζε τη διαφορά στο 3% – 5% υπέρ της Νέας Δημοκρατίας, με τάση ανόδου. Μόνο δύο, πολιτικά σοβαροί άνθρωποι από το παραδοσιακό επιτελείο της Χαριλάου Τρικούπη ήταν αρκετά ειλικρινείς ώστε να αναγνωρίζουν αυτό που όλοι οι άλλοι έκρυβαν.
Σε όλα τα επαγγέλματα, τουλάχιστον του ιδιωτικού τομέα, στην οικονομία της αγοράς, οι άνθρωποι και οι εταιρείες κρίνονται από τα αποτελέσματα της παραγωγικής τους προσπάθειας. Μόνο οι εταιρείες δημοσκοπήσεων (και ορισμένες άλλες, παγκοίνως γνωστές εκφάνσεις της διαπλοκής) λειτουργούν σε προστατευόμενο περιβάλλον θερμοκηπίου, με τη βάσιμη ελπίδα ότι και η μεγαλύτερη αποτυχία μπορεί να περάσει απαρατήρητη και ατιμώρητη. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχίζεται εσαεί. Δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να είναι μία από τις ελάχιστες δυτικές δημοκρατίες όπου δεν υπάρχουν σαφείς κανόνες του παιχνιδιού και θεσμοθετημένοι έλεγχοι για μια δραστηριότητα που δεν αποτελεί απλώς έναν επαγγελματικό κλάδο δίπλα στους άλλους, αλλά επηρεάζει ή μπορεί να επηρεάσει την ίδια την εξέλιξη του δημοκρατικού πολιτικού παιχνιδιού. Σ’ αυτό το πεδίο, απαιτούνται όντως «τομές» και «ανατροπές» με τη στήριξη όλων όσοι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν από τη διαφάνεια και την αντικειμενικότητα.