Η δυναμική του εκλογικού αποτελέσματος της 7ης Μαρτίου καταγράφεται στην πρώτη μετεκλογική δημοσκόπηση της εταιρείας VPRC που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του ΣΚΑΪ και της «Καθημερινής». Η σαφής βελτίωση του γενικού πολιτικού κλίματος και το αίσθημα ευφορίας του εκλογικού σώματος που παρατηρούνται είναι αποκαλυπτικά για το μέγεθος της συντελεσθείσης πολιτικής μεταβολής. Στη μετεκλογική συγκυρία που διανοίγεται, το νέο κυβερνών κόμμα φαίνεται να εξασφαλίζει σημαντική «περίοδο χάριτος». Γεγονός που έχει να συμβεί στην Ελλάδα εδώ και αρκετά χρόνια.
«Ικανοποίηση» και «ανακούφιση»
Η δημιουργία κοινωνικών προσδοκιών είναι το ισχυρό σημείο μιας διακυβέρνησης, αλλά ταυτοχρόνως και το «αδύναμο», αν δεν ανταποκριθεί σε αυτές ή τις διαψεύσει. Σχεδόν 6 στους 10 Ελληνες (56%) δηλώνουν σήμερα «ικανοποιημένοι από το εκλογικό αποτέλεσμα», μεταξύ αυτών και το 1/5 των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ (20%). Η νίκη της Ν.Δ. αντιμετωπίζεται με «ανακούφιση» από το μισό περίπου εκλογικό σώμα (48% ή ο 1 στους 2 ψηφοφόρους) ή με «αδιαφορία» (από το 38% ή 4 στους 10), ενώ μόλις 8 στους 100 ερωτηθέντες εκδηλώνουν αρνητικά συναισθήματα (δηλώνουν «στενοχωρημένοι») από τα νέα πολιτικά δεδομένα. Η νίκη της είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτή και από τους σημερινούς ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ. Είναι εντυπωσιακό, ότι μόνον το 24% από αυτούς, δηλαδή λιγότεροι από το 1/4, δηλώνουν «στενοχωρημένοι» από τη νίκη της Ν.Δ., η μεγάλη μάζα (58% – 6 στους 10) τείνει να αποδεχθεί «αδιάφορα» το γεγονός, ενώ 1 στους 10 (11%) αντιμετωπίζει με «ανακούφιση» την ήττα του κόμματός του. Ακόμη περισσότερη «αδιαφορία» και λιγότερη «στενοχώρια» εκδηλώνουν οι ψηφοφόροι των μικρών κομμάτων. Η πλειοψηφία των ερωτωμένων (55%) δεν αναμένει προσωπικό ή οικογενειακό όφελος από τη νέα διακυβέρνηση, κάτι ωστόσο που προσδοκά το 42% (63% μεταξύ των ψηφοφόρων της Ν.Δ. και 22% μεταξύ του ΠΑΣΟΚ).
Η πρωθυπουργική δημοτικότητα
Από την εκλογική αναμέτρηση, ο κ. Κ.Καραμανλής εξήλθε ιδιαίτερα ενισχυμένος. Ο νέος πρωθυπουργός καταγράφεται με διακριτή διαφορά ως ο πλέον δημοφιλής Ελληνας πολιτικός αρχηγός. Η πρωθυπουργική δημοτικότητα, από 53% τον περασμένο Σεπτέμβριο (μέτρηση VPRC) και 59% στην προεκλογική περίοδο (Φεβρουάριος 2003), σημείωσε θεαματική βελτίωση (+20%) και προσεγγίζει σήμερα (πρωτοφανή) επίπεδα της τάξης του 79%, ενώ οι αμιγώς θετικές κρίσεις για το πρόσωπό του καταγράφονται στο 63%. Αρνητική γνώμη για τον Κ. Καραμανλή εκφράζει μόλις το 14% του εκλογικού σώματος. Η δημοτικότητα αυτή μπορεί να συγκριθεί ιστορικά με την αντίστοιχη του κ. Σημίτη αμέσως μετά τη διαδοχή του Α. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία, τον Ιανουάριο του 1996, 85%, ή μετά το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, τον Ιουλιο του 1996, όταν σταθεροποίησε τη θέση του (75%). Αξίζει να σημειωθεί, ότι η πρωθυπουργική δημοτικότητα (του κ. Σημίτη) στην προεκλογική περίοδο του 1996 κατεγράφετο στο 59% και μετεκλογικά στο 58%, ενώ στη μετεκλογική περίοδο του 2000 (Ιούνιος) ήταν ακόμη χαμηλότερη, 53%. Από την άλλη πλευρά, η δημοτικότητα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως κ. Γ. Παπανδρέου, σε σύγκριση με την προεκλογική περίοδο, σημειώνει επίσης άνοδο, μικρότερης όμως έκτασης (5%) και καταγράφεται σήμερα σε επίπεδα της τάξης του 68% (από 63% τον Φεβρουάριο).
Η κυβερνητική δημοτικότητα
Τα (επίσης πρωτοφανή) ποσοστά κυβερνητικής δημοτικότητας που καταγράφονται υποδηλώνουν για τη νέα κυβέρνηση μια σαφέστατη περίοδο χάριτος, που δεν είχε παρατηρηθεί ούτε το 2000 ούτε βεβαίως και το 1996. Στην πρώτη μετεκλογική έρευνα της VPRC το 1996 και μάλιστα στο Λεκανοπέδιο, η κυβερνητική δημοτικότητα κατεγράφετο μόλις στο 18%. Αντιστοίχως, τον Ιούνιο του 2000 στην πρώτη διαθέσιμη μετεκλογική έρευνα της VPRC, στο 28% (και της αντιπολίτευσης στο 22%). Σήμερα, η θετική γνώμη για την κυβέρνηση (η «πρώτη εντύπωση») αγγίζει το 73%, έναντι αρνητικής μόλις 11%. Είναι προφανές ότι η γενική ευφορία παρασύρει ανοδικά και την εικόνα της νέας αντιπολίτευσης (41% θετική, έναντι 26% αρνητική), καθώς και τη δημοτικότητα των υπόλοιπων πολιτικών αρχηγών. Αυτό βεβαίως δεν αναιρεί το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με όλα σχεδόν τα μεγάλα ζητήματα. Οι κοινωνικές προσδοκίες για τις κυβερνητικές προτεραιότητες προφανώς δεν έχουν μεταβληθεί. Η ελληνική κοινή γνώμη περιμένει από τη νέα κυβέρνηση να δώσει ιδιαίτερη σημασία σχεδόν σε όλα τα κοινωνικά προβλήματα: στην ανεργία (25%), στην παιδεία (20%), στην υγεία (18%), στους μισθούς και στις συντάξεις (14%), αλλά και στην εγκληματικότητα (7%), στη διαφθορά (6%) και στην ανασυγκρότηση του κράτους (5%)…
Το αίτημα της αλλαγής
Η εναλλαγή στην εξουσία που συντελέσθηκε αποτελεί το επιστέγασμα στον 30ετή κύκλο του ελληνικού μεταπολιτευτικού κοινοβουλευτισμού. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το αίτημα της πολιτικής αλλαγής αποτέλεσε το κυρίαρχο διακύβευμα των εκλογών του 2004. Αυτό δηλώνουν σε ανοικτή ερώτηση (αυθόρμητα), σχετικά με τις αιτίες ήττας του ΠΑΣΟΚ, οι 4 στους 10 ψηφοφόρους (37%). Επίσης, με βάση τις υποκειμενικές αξιολογήσεις των ερωτωμένων επιβεβαιώνεται η εκτίμηση του χαρακτήρα της ψήφου 2004, ως ψήφου αποκρυσταλλωμένης δυσαρέσκειας από την πολυετή διακυβέρνηση και τιμωρίας του ΠΑΣΟΚ (36%). Αντιθέτως, παρά τα λεγόμενα, μικρότερη επίδραση στο εκλογικό αποτέλεσμα φαίνεται να είχαν παράγοντες, όπως τα «πρόσωπα» και η προεκλογική εκστρατεία (βλέπε σχετικό διάγραμμα).
(1) Ο Γιάννης Μαυρής είναι πολιτικός επιστήμονας Ph.D. και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Δημοσκοπήσεων VPRC.