Το καλοκαίρι, λιποθυμίες επισκεπτών? το χειμώνα, φύλακες τουρτουρίζουν γύρω από μια σομπίτσα. Οψεις υπανάπτυξης. Οψεις του κορυφαίου μουσείου της χώρας, του μουσείου με την μακράν μεγαλύτερη και πλουσιότερη αρχαιοελληνική συλλογή παγκοσμίως. Οψεις του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα του 21ου αιώνα. Ελάχιστους μήνες πριν από τον κρίσιμο Αύγουστο του 2004, η πρωτεύουσα δεν είναι σε θέση να προσφέρει στους πολυπληθείς επισκέπτες των Ολυμπιακών Αγώνων το πιο ακριβό της στολίδι μετά την Ακρόπολη. Το Εθνικό Μουσείο θα ανοίξει μόνον εν μέρει, για τις ανάγκες της έκθεσης «Αγών» και για τη μερική επανέκθεση των μοναδικών συλλογών του. Η ριζική ανακαίνιση υποβαθμίστηκε σε απλό ευπρεπισμό και συντήρηση της ορατής φθοράς? η οριστική λύση στον κλιματισμό μετατράπηκε σε εσπευσμένη εγκατάσταση «ήπιων» λύσεων? η στατική θωράκιση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ? οι διευκολύνσεις για τα άτομα με ειδικές ανάγκες έμειναν όνειρο… Και φτάσαμε στο παράδοξο, μάλλον στο παράλογο: Η Αθήνα φοράει τα καλά της για την κορυφαία κοσμοπολίτικη στιγμή της και δεν μπορεί να παρουσιάσει το καλύτερο της μουσείο, την κοιτίδα με τα πιο ζηλευτά τεκμήρια της κληρονομιάς της, τα πιο θαυμαστά δείγματα του πολιτισμού που γέννησε τους Ολυμπιακούς και τον Δυτικό πολιτισμό. Παράλογο, και θλιβερό.
Εχασε τη μεγάλη ευκαιρία
Διότι μες στον πυρετό του ολυμπιακού 2004 και την ταυτόχρονη εμφάνιση του Γ΄ ΚΠΣ, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είχε τη μεγάλη ευκαιρία, από αυτές που εμφανίζονται κάθε πενήντα ή εκατό χρόνια. Και την έχασε. Εχασε την ευκαιρία να ανακαινισθεί εκ βάθρων, να λάμψει μπρος στο βλέμμα εκατομμυρίων ανθρώπων που θα δουν την Ελλάδα το καλοκαίρι του 2004? έχασε την ιστορική ευκαιρία να ξεκινήσει την επέκτασή του προσελκύοντας το ενδιαφέρον των μεγάλων αρχιτεκτόνων διεθνώς? έχασε την ευκαιρία να αναδείξει τους κρυμμένους θησαυρούς του.
Το σημαντικότερο: η ευκαιρία δεν χάθηκε μόνο για το μουσείο, χάθηκε πρωτίστως για μας, τους νεοέλληνες, τους διαχειριστές μιας βαριάς κληρονομιάς. Μπορούσαμε να δείξουμε πώς υποδεχόμαστε τον κλασικό πολιτισμό και πώς πορευόμαστε στη νεωτερικότητα. Δείχνουμε λειψοί, πρόχειροι, ατζαμήδες. Σαν να μην αντέχουμε το βάρος της κληρονομιάς, για την οποία καυχιόμαστε.
Ποιος ευθύνεται
Ποιος ευθύνεται; Ολα δείχνουν ότι η πολιτική ηγεσία γνώριζε λεπτομερώς τα προβλήματα και τις ανάγκες από το 1997, όταν ανελήφθησαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και ετέθη χρονικό όριο, μα και το 1999 όταν το νεοκλασικό κτίριο επλήγη από τον σεισμό. Ομως η ηγεσία δεν μερίμνησε, δεν σχεδίασε, δεν πίεσε, δεν έσπευσε για την έγκαιρη και ουσιαστική ανακαίνιση. Δεν σχεδίασε την επέκταση του μουσείου και δεν έσπευσε να την εντάξει στα έργα υποδομής του Γ΄ ΚΠΣ. Αντ’ αυτών, αντί των έργων υποδομής και πνοής, ο επί σειράν ετών υπουργός Πολιτισμού Ευ. Βενιζέλος, διοικώντας ως φεουδάρχης την Επικράτεια Πολιτισμού του, κατασπατάλησε δεκάδες δισ. δρχ. σε κωμικοθλιβερές φιέστες όπως το τσίρκο Ηρακλής στη Μόσχα, σε ατελέσφορα σόου, σε ό,τι συνέθεσε την εν τέλει νεόπλουτη και παρδαλή Πολιτιστική Ολυμπιάδα.
Ο πρώην υπουργός δεν επένδυσε στα μακρόπνοα έργα, εθνικής εμβέλειας, εκτός εκλογικής του περιφέρειας, δεν κατηύθυνε το υπουργείο σε έργα με απόδοση «αργή», πέραν του εκλογικού ορίζοντα. Δεν εμπιστεύθηκε καν τις εισηγήσεις και τις παραινέσεις των αρχαιολόγων, οι οποίοι συνιστούν το επαρκέστερο ίσως και σίγουρα παλαιότερο σώμα επιστημόνων στη χώρα μας.
Τώρα… Τι γίνεται τώρα; Δεν αρκεί η περιγραφή του προβλήματος και το μοιρολόϊ. Τώρα χρειάζονται λύσεις, έστω μερικές. Με την πικρή επίγνωση ότι η ιστορική ευκαιρία, να υψωθεί το Εθνικό Μουσείο εκεί που του αρμόζει, χάθηκε.