Στα χέρια των κυβερνήσεων των 25 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά φυσικά και σε εκείνα της τουρκικής κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βρίσκεται πάλι το θέμα της υπογραφής από την Αγκυρα της επέκτασης της Τελωνειακής Ενωσης E.E. – Τουρκίας προς τα δέκα νέα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, μεσούντος του δυτικού Πάσχα, Τουρκία και Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήλθαν σε συμφωνία για το κείμενο του πρωτοκόλλου επέκτασης της Τελωνειακής Ενωσης και την τουρκική δέσμευση ότι η υπογραφή θα γίνει πριν από την 3η Οκτωβρίου, που είναι και η συμβατική ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας – Ε.Ε.
Ωστόσο, πίσω από τη συμφωνία αυτή, παραμένουν δύο σημαντικές για την Κύπρο και φυσικά την Ελλάδα εκκρεμότητες, οι οποίες ενδέχεται να βαρύνουν στις συζητήσεις που θα γίνουν τώρα στο συμβούλιο υπουργών Εξωτερικών, σε κάποια από τις προσεχείς συνεδριάσεις του με αντικείμενο την έγκριση της συμφωνίας.
Η πρώτη αφορά το θέμα της εφαρμογής και για την Κύπρο, των όσων προβλέπει η Τελωνειακή Ενωση σε μια τεράστια ποικιλία θεμάτων, όπως είναι για παράδειγμα η προσέγγιση πλοίων από κυπριακή σημαία στα τουρκικά λιμάνια ή η είσοδος κυπριακών αεροσκαφών στον τουρκικό εναέριο χώρο.
Μπορεί η υπογραφή να έχει εκ πρώτης όψεως ως αυτονόητη συνέπεια την εφαρμογή των υπογραφέντων, όμως στην πράξη τα δύο δεν συμπίπτουν απαραίτητα. Ετσι, η Τουρκία δέχεται μεν το πρώτο, την υπογραφή, όμως ουδέν το ουσιαστικό έχει ακουσθεί μέχρι σήμερα σε ό,τι αφορά το κυρίως ζητούμενο που είναι η εφαρμογή του πρωτοκόλλου στην πράξη. Αντιθέτως, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι δεν πρόκειται να ισχύσει τίποτε σε ό,τι αφορά τη χρήση των τουρκικών λιμανιών ή αεροδρομίων από τουρκικά πλοία και αεροσκάφη.
Οπως επεσήμανε και εκπρόσωπος του αρμοδίου για τη διεύρυνση επιτρόπου κ. Ολι Ρεν, το κείμενο αναφέρεται σαφώς στο θέμα της υπογραφής, αλλά πουθενά δεν αναφέρει τη λέξη «εφαρμογή». Από την πλευρά της, θα πρέπει να σημειωθεί, η κυπριακή κυβέρνηση σαφώς αναμένει και την υπογραφή και την εφαρμογή, όμως μάλλον για την Αγκυρα αυτό θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο νέων… διαπραγματεύσεων.
Ο Ερντογάν
Σε ό,τι αφορά δε το θέμα του κατά πόσον η υπογραφή του πρωτοκόλλου συνιστά ή όχι κάποιο είδος αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θεωρεί πως τίθεται τέτοιο θέμα, αποδεχόμενη εν τέλει και το εκρηκτικό εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει ο πρωθυπουργός κ. Ερντογάν εάν προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση. Αλλωστε, στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου, η τότε ολλανδική προεδρία της Ενωσης, που αρχικά ήταν πρόθυμη να θεωρήσει την υπογραφή του πρωτοκόλλου ισοδύναμο αναγνώρισης, προέβη σε δήλωση με την οποία διευκρινίζει ότι δεν πρόκειται για διπλωματική αναγνώριση.
Δήλωση
Από την πλευρά της, η Τουρκία στην απαντητική επιστολή με την οποία απεδέχθη το κείμενο του πρωτοκόλλου, σημειώνει ότι θα καταθέσει δήλωση με την οποία θα διευκρινίζει ότι δεν αναγνωρίζει επισήμως την Κύπρο. Εκείνο που μένει να φανεί είναι κατά πόσον αυτό θα λάβει τη μορφή μονομερούς τουρκικής δηλώσεως που, τυπικά, ουδείς μπορεί να εμποδίσει αλλά και που δεν έχει μείζον θεσμικό βάρος εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή αν θα επιχειρηθεί να του δοθεί μια πιο «κοινοτική» διάσταση.
Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι αμφότερα τα θέματα, εκείνο της εφαρμογής του πρωτοκόλλου και εκείνο της αναγνώρισης της Κύπρου, συναρτώνται άμεσα και θα συνεχίσουν να συναρτώνται τόσο με την έναρξη και την πορεία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, όσο και με τις αναμενόμενες προσπάθειες επανέναρξης της διαδικασίας επίλυσης του πολιτικού προβλήματος της Κύπρου.