Οι ψευδαισθήσεις ή και οι ελπίδες, τις οποίες είχαν ορισμένοι στην Αθήνα και -κυρίως- στη Λευκωσία, όσον αφορά τις εξελίξεις στο Κυπριακό με αφορμή τη σκληρή έναντι της Τουρκίας ρητορική του Παρισιού, διαλύθηκαν μέσα στα τελευταία 24ωρα με τον πλέον ηχηρό τρόπο.
Τούτο συνέβη, αφενός με την επίτευξη της γαλλοβρετανικής συμφωνίας ως προς το περιεχόμενο της ευρωπαϊκής αντιδήλωσης για την Τουρκία και την επιλογή της να επαναλάβει επισήμως ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Και αφετέρου, με τις πρόσφατες, σκληρού περιεχομένου για τη Λευκωσία, δηλώσεις του Γάλλου πρέσβη στην Κύπρο κ. Αντελέν Ντε Λα Τουρνιπέν: H χώρα του, είπε μεταξύ άλλων, «απαιτεί» από τη Λευκωσία να αποδεχθεί το κείμενο για το οποίο είχε συμφωνήσει με το Λονδίνο…
Το «στοίχημα» για την ελληνοκυπριακή πλευρά, επισημαίνουν χαρακτηριστικά διπλωματικές πηγές, ήταν και είναι να διασφαλιστεί ο απεγκλωβισμός της Τουρκίας από πρακτικές και συμπεριφορές του παρελθόντος, και κατ’ επέκταση η προσαρμογή της σε πολιτικές επιλογές που να συνάδουν με τις αρχές επί των οποίων έχει οικοδομηθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ιδιαιτέρως, δε, με το διεθνές δίκαιο και την αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Κάτι τέτοιο θα είχε θετικές επιπτώσεις, όχι μόνο στο Κυπριακό και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και σε ζητήματα ουσιαστικού εκδημοκρατισμού της γείτονος: σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θρησκευτικών ελευθεριών, Κουρδικό κ.λπ.
Γαλλο-βρετανική διαμάχη
Η τροπή που προσέλαβαν οι εξελίξεις, εξαιτίας κυρίως της γαλλικής στάσης, όσον αφορά τη διαμόρφωση ευρωπαϊκής απάντησης στην τουρκική δήλωση πως αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, ένα από τα 25 μέλη δηλαδή της «λέσχης», στην οποία επιθυμεί να ενταχθεί, έθεσαν σε κίνδυνο ακύρωσης όλων των προαναφερόμενων στόχων.
Το Παρίσι είχε εξαρχής, ως φαίνεται, διπλή επιδίωξη: από τη μια να προκαλέσει προβλήματα στη βρετανική προεδρία – κάτι το οποίο σε μεγάλο βαθμό πέτυχε. Και από την άλλη, εξυπηρετώντας εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες, να προβάλει έντονα τις ενστάσεις της ως προς τη μελλοντική σχέση της Τουρκίας με την E.E. Με άλλα λόγια, ουδέποτε επιδίωξε να μπλοκάρει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της γείτονος.
Στόχος της είναι να μπλοκάρει αυτή καθαυτή την ένταξη. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με πληροφορίες είχε διαμηνύσει στη Λευκωσία ότι σε καμιά περίπτωση δεν θα έπρεπε να τεθεί ζήτημα αναβολής της έναρξης των διαπραγματεύσεων, που ως γνωστόν έχει προαποφασιστεί για τις 3 Οκτωβρίου.
Παιχνίδια τακτικής
Την ίδια στιγμή, η βρετανική προεδρία με την παραδοσιακή φιλοτουρκική στάση, αξιοποιούσε το πρόβλημα «μη συμφωνίας» των 25 ως προς τη μορφή της ευρωπαϊκής αντίδρασης στην επίμαχη δήλωση της Αγκυρας, προκειμένου στο τέλος να εμφανίσει ένα ήπιο κείμενο, που να μην ενοχλεί την Τουρκία – της οποίας τη συναίνεση επί του ευρωπαϊκού κειμένου επιζητούσε σε κάθε φάση της διαδικασίας!
Η τακτική αυτή οδήγησε την κυπριακή κυβέρνηση να ασκήσει σκληρότατη κριτική στην πολιτική του Λονδίνου, αλλά και την Αθήνα να εκφράσει έντονη τη δυσφορία της, αφού ορισμένες επιλογές της προεδρίας ήταν σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα των προθέσεων που μετέδιδε το στρατηγείο της βρετανικής διπλωματίας στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών: μεταξύ Βρετανίας και Ελλάδας υπήρχε ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας, τον οποίο μάλλον εμφανώς επιδίωκε η ελληνική πλευρά, εξαιτίας και της επιφυλακτικότητας που είχε έναντι της γαλλικής τακτικής. Επιφυλακτικότητα την οποία αν δεν προκάλεσε, τουλάχιστον τροφοδότησε η επιλογή του Παρισιού να μην δώσει στην ελληνική κυβέρνηση «πρωτογενή» ενημέρωση επί των επιλογών του.
Απειλή απομόνωσης
Δεδομένων όλων αυτών, και ύστερα από τις μακρές και σκληρές παρασκηνιακές διεργασίες που εξελίσσονταν σε πολλά επίπεδα, διαμορφώθηκαν εσχάτως συνθήκες που έδιναν την εντύπωση μιας πολιτικής απομόνωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και εμπλοκής της Ελλάδας σε μια νέα κρίση, αφού ούτε στρατηγικά ούτε τακτικά θα μπορούσε να διαχωρίσει ποτέ τη θέση της από τη Λευκωσία, ακόμα κι αν εκείνη «παρασυρόμενη» από τη γαλλική ρητορική ανέβαζε πολύ υψηλά τον πήχυ των απαιτήσεών της στα ευρωπαϊκά συμβούλια.
Βεβαίως, η Τουρκία (η οποία ωσάν να είχε σχετικές διαβεβαιώσεις, δήλωνε από την αρχή ότι κάθε άλλο παρά βέβαιο ήταν πως θα υπήρχε στο τέλος ευρωπαϊκή αντιδήλωση) ήρθαν στιγμές που βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Σημαντικότερη εξ αυτών ήταν η δημοσιοποίηση του πορίσματος της νομικής υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ότι η δήλωσή της δεν έχει καμία νομική ισχύ και πως η έναρξη και διεξαγωγή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τους «25» συνιστά ντε φάκτο αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η εξαιρετικής σημασίας αυτή επισήμανση, μοιάζει σήμερα να «χάθηκε» εν μέσω της έντασης και των «αδιέξοδων» συζητήσεων που διεξάγονται στην αίθουσα συνεδριάσεων του Συμβουλίου Μονίμων Αντιπροσώπων των κρατών – μελών της E.E. (COREPER).
H όποια πρόοδος είχε, μετά το αποτυχημένο πρώτο COREPER, συντελεστεί από τους υπουργούς Εξωτερικών στο Νιούπορτ της Ουαλλίας, προοδευτικά άρχισε να χάνεται, με την τελευταία γαλλο-βρετανική συμφωνία σχεδόν να «μηδενίζει» τις όποιες κατακτήσεις είχαν σημειωθεί.
Ορατή η οπισθοδρόμηση
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος λόγω της μετάβασής του στη Νέα Υόρκη, «έχασε» από κάποια στιγμή την άμεση επαφή με τα διαδραματιζόμενα επί ευρωπαϊκού εδάφους, διαβλέποντας τώρα τους κινδύνους μιας οπισθοδρόμησης με εμφανές κόστος για το Κυπριακό, μοιάζει να «ρεαλιστικοποιεί» την τακτική της Λευκωσίας. Κάτι που φάνηκε ιδιαίτερα και μετά τη συνάντηση που είχε στην έδρα του OHE με τον πρωθυπουργό κ. K. Καραμανλή: επιδιώκει, με άλλα λόγια, τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής θέσης, με αξιοποιήσιμα από τη χώρα του για το μέλλον στοιχεία – όπως η πλήρης εφαρμογή του Πρωτοκόλλου, και φυσικά ο έλεγχός της με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και μέσω ενός σαφώς προσδιορισμένου, αποτελεσματικού μηχανισμού επιτήρησης. Υπό αυτό το πρίσμα είναι που καταγράφηκε εκ νέου κάποια πρόοδος στην τελευταία, έκτακτη συνεδρίαση του COREPER. Πρόοδος για την επίτευξη της οποίας μίλησαν τόσο η Αθήνα όσο και η βρετανική προεδρία.
Σε αυτή τη βάση είναι που επανέρχεται η αισιοδοξία στο προσκήνιο, για την επίτευξη συμφωνίας σε επόμενη τακτική ή έκτακτη συνεδρίαση των Μονίμων Αντιπροσώπων ή και την τελευταία στιγμή σε σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών. H Αθήνα, πάντως, δηλώνει όχι μόνο ότι υπάρχει πλέον πεδίο συμβιβασμού, αλλά και πως το ταχύτερο δυνατόν θα πρέπει να αρθεί το αδιέξοδο. «H ταχύτερη δυνατή υιοθέτηση της ευρωπαϊκής αντιδήλωσης είναι ιδιαίτερης σημασίας», σημειώνει διπλωματική πηγή. Και να εκδοθεί επιτέλους η ζητούμενη ευρωπαϊκή «απάντηση» στην Αγκυρα, κορυφαίοι παράγοντες της οποίας ήδη δείχνουν την έντονη ενόχλησή τους από την παράταση της εκκρεμότητας.
Το τελευταίο βρετανικό σχέδιο
Στο τελευταίο σχέδιο αντιδήλωσης της βρετανικής προεδρίας, μεταξύ άλλων σημειώνεται:
– Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της καθιστούν σαφές ότι η δήλωση της Τουρκίας για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι μονομερής, δεν αποτελεί μέρος του Πρωτοκόλλου και δεν έχει καμία νομική επίπτωση καθ’ όσον αφορά τις υποχρεώσεις της Τουρκίας, όπως προκύπτουν από το Πρωτόκολλο.
– Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της αναμένουν πλήρη και δίχως διάκριση εφαρμογή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου και άρση όλων των εμποδίων στην ελεύθερη διακίνηση των αγαθών, συμπεριλαμβανομένων και των περιορισμών στα μέσα μεταφοράς.
– Η Τουρκία οφείλει να εφαρμόσει πλήρως το Πρωτόκολλο με όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η Ε.Ε. θα παρακολουθεί στενά και θα αξιολογήσει την πλήρη εφαρμογή του Πρωτοκόλλου το 2006.
– Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη υπογραμμίζουν ότι η έναρξη των διαπραγματεύσεων στα σχετικά κεφάλαια εξαρτάται από την εφαρμογή εκ μέρους της Τουρκίας των συμβατικών της υποχρεώσεων έναντι όλων των κρατών-μελών. Ενδεχόμενη αποτυχία στην πλήρη εφαρμογή των υποχρεώσεων της Τουρκίας θα έχει επιπτώσεις στη συνολική πρόοδο των διαπραγματεύσεων.