Φοβίες με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, αλλά και βίαια ξεσπάσματα ενός παραδοσιακού εθνικισμού που απειλεί το μέλλον, αποτελούν δύο από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της σημερινής τουρκικής πραγματικότητας, καθώς πλησιάζει η στιγμή της τυπικής έναρξης των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων με την E.E. Στον αντίποδα, κάνει εντονότερη την εμφάνισή της η ευρωπαϊκών προσανατολισμών Τουρκία, της οποίας το ποσοστό επί του συνόλου του πληθυσμού δεν είναι με ακρίβεια μετρήσιμο, πλην όμως διαθέτει «ηχηρά ονόματα», όπως είναι εκείνο του πρωθυπουργού, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το τελευταίο περιστατικό με το συνέδριο για το αρμενικό ζήτημα στην Κωνσταντινούπολη, με τη δικαστική απαγόρευση αρχικά και τις οργισμένες αντιδράσεις ακραίων κοινωνικών στοιχείων κατά την πρώτη ημέρα της πραγματοποίησής του στη συνέχεια, αποτελεί ένα μόνο κρίκο στην αλυσίδα των καταγραφόμενων, «τουρκικού τύπου» αντιδράσεων. Είχαν προηγηθεί άλλα περιστατικά, όπως τα εις βάρος γυναικών επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια μάλιστα επίσκεψης Ευρωπαίων αξιωματούχων, η δίωξη εκπροσώπων του πνεύματος στην Αγκυρα κ.ά.
Το γεγονός ότι αρθρογράφοι στον τουρκικό Τύπο καυτηριάζουν αυτά τα φαινόμενα, υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα μεγάλων αλλαγών στην τουρκική ζωή, αποτελεί σαφή ένδειξη της ύπαρξης της «άλλης» Τουρκίας. Ωστόσο, οι αντιδραστικοί κύκλοι σε επίπεδο εξουσίας, αλλά και διαμορφωτών της κοινής γνώμης είναι ιδιαιτέρως ισχυροί. Ενώ, και η αρνητική παράδοση της τουρκικής κοινωνίας, σε συνδυασμό με τις πολλές προκαταλήψεις και το περιεχόμενο της παρεχόμενης παιδείας, διαμορφώνει ένα πολλαπλώς δύσκολο περιβάλλον για την προώθηση προοδευτικών μεταρρυθμίσεων.
«Δεν υπάρχει άλλη χώρα που να μπορεί να αυτοπυροβοληθεί στα πόδια τόσο καλά όσο η Τουρκία», φέρεται να σχολίασε τα εθνικιστικά ξεσπάσματα ο υπουργός Εξωτερικών Αμπντουλάχ Γκιουλ. Το «κλειδί» βρίσκεται ακριβώς εκεί: Στο ότι η γειτονική χώρα εξακολουθεί να «οπλοφορεί», και τούτο αποδεικνύεται επικίνδυνο, πλέον, και για την ίδια.
Οι «πλειοψηφίες»
Από τα πλέον αξιόλογα και ενδεικτικά του τι συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία, είναι τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιείται μέσω του Διαδικτύου από μία απ’ τις εγκυρότερες τουρκικές εφημερίδες, την Turkish Daily News. Τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι αντιπροσωπευτικά της τουρκικής κοινωνίας, καθώς δεν αποτελούν προϊόν συστηματικής έρευνας από ειδικές εταιρείες δημοσκοπήσεων. Ωστόσο, είναι αποκαλυπτικά του αντιαμερικανισμού, του διάχυτου αντιευρωπαϊσμού ή και της φοβίας του Τούρκου πολίτη σήμερα:
– Υπάρχει αντιαμερικανισμός στην Τουρκία; Ναι: 64,2%, Οχι 29,9%.
– Τι αποτελεί τη μεγαλύτερή σας ανησυχία; Οι αμερικανικές απαιτήσεις 24,4%, η τρομοκρατία 23,6%, η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας 18,4%, το Κυπριακό 8%.
– Επιδοκιμάζετε την αμερικανική πολιτική στο Ιράκ; Οχι 73,3%, Ναι 25%.
– Ποιος είναι ο καλύτερος φίλος της Τουρκίας; Ουδείς πλην των Τούρκων 31,3%, Βρετανία 18,4%, ΗΠΑ 12,4%, E.E. 10,9%, Κανένας 10,8%, Ισλαμικός κόσμος 6%, Πακιστάν 5,4%, Γερμανία 3,4%, αραβικός κόσμος 1,5%.
– Ποιες απειλές αντιμετωπίζει η τουρκική κοινωνία; Τα σχέδια της Δύσης για διαμελισμό του κράτους 28%, Αποσχιστική τρομοκρατία 22,3%, Ανερχόμενος εθνικισμός 16%.
– Τι είναι η E.E.; Χριστιανικό κλαμπ 42,5%, Κοινωνικοοικονομική και πολιτική Ενωση 39,5%.
– Θέλετε πλήρη ένταξη στην E.E.; 48,1%. Προνομιακή σχέση; 48,8%.
– Υποστηρίζετε την τουρκική υποψηφιότητα για την ένταξη στην E.E.; Οχι 53,7%, Ναι 44,8%.
Διαθρησκειακή Συνάντηση με μηνύματα
Στη συνεχή προκατάληψη που αντιμετωπίζουν οι χριστιανοί από τη μουσουλμανική πλειοψηφία στην Τουρκία αναφέρθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, μιλώντας στη Διαθρησκειακή Συνάντηση, που οργανώθηκε χθες στην Αντιόχεια, παρουσία του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. O κ. Βαρθολομαίος επισήμανε τους περιορισμούς που αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης και της εχθρότητας των τουρκικών αρχών: «Δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε τη νοοτροπία που αντιμετωπίζει τις λειτουργίες μας ως επίδειξη δύναμης. Ανησυχούμε από αυτούς που κάνουν πολιτική με το Πατριαρχείο και την κοινότητά μας. Το Πατριαρχείο μας είναι μόνο θρησκευτικός θεσμός και ενδιαφέρεται μόνο για τα θρησκευτικά του καθήκοντα», είπε. Κηρύσσοντας την έναρξη των εργασιών της συνάντησης, ο κ. Ερντογάν αποδοκίμασε τις θεωρίες περί συγκρούσεως των πολιτισμών και τόνισε ότι όλοι οι πολιτισμοί έχουν συγκεντρωθεί γύρω από ένα κοινό ιδανικό και χαρακτήρισε την ισλαμοφοβία «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όπως ο αντισημιτισμός».