Κάθε σοβαρή συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος επιβάλλει εν πρώτοις τη διευκρίνιση των όρων που μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε το πολιτικό στίγμα και τη βαθύτερη ουσία της. Οσα λέγονται τις τελευταίες ημέρες, μετά την ανακοίνωση της κυβερνητικής πρότασης, καθιστούν την ανάγκη αυτή περισσότερο ανάγλυφη. Εύλογα, λοιπόν, αναρωτιέται κανείς, γιατί θα έπρεπε να την εκλάβουμε, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, ως αποκορύφωση μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής; Μήπως θα έπρεπε να τη θεωρήσουμε, όπως υποστηρίζουν με διαφορετικές αποχρώσεις τα κόμματα της αντιπολίτευσης, άνευρη ή συντηρητική ή ακόμη και επικίνδυνη;
Η ανακίνηση κάθε σχετικού εγχειρήματος μπορεί να εξυπηρετεί περισσότερους στόχους. Μπορεί έτσι να αποβλέπει στη διόρθωση επιλογών που αποδεικνύονται απρόσφορες, στη συμπλήρωση ή την εξειδίκευση ρυθμίσεων που ισχύουν και στην επίλυση εκκρεμοτήτων που αποτελούν κοινό τόπο για όλες τις πολιτικές δυνάμεις.
Ενδέχεται όμως να επιδιώκει την προώθηση νέων ιδεών και νέων προτάσεων, οι οποίες φαίνεται να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν προβλήματα που θα ανακύψουν στο ορατό μέλλον. Πρέπει να σημειωθεί, τέλος, ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος δεν επιτρέπεται να εκτείνεται σε θέματα που μπορεί να επιλύσει ο νομοθέτης.
Η πρόταση της κυβέρνησης πρέπει να εξετασθεί με σταθερό γνώμονα αυτά τα κριτήρια. Μόνον αυτά μας επιτρέπουν να προσεγγίσουμε τη συνοχή της και να αντιληφθούμε τη βαθύτερη ουσία της.
Από την προσεκτική μελέτη της προκύπτει εν πρώτοις ότι η πρόταση, συνολικά θεωρούμενη, δεν έχει συνοχή. Εξάλλου, περιλαμβάνει σημεία που θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν από το νομοθέτη, σημεία που διορθώνουν ή βελτιώνουν ρυθμίσεις που ισχύουν, σημεία που ανατρέπουν συνταγματικά κεκτημένα και, τέλος, σημεία που είναι αδιάφορα ή αδιέξοδα. Αν υπήρχε χώρος, θα ήταν δυνατόν να εξηγηθούν αυτές οι επισημάνσεις με απτά παραδείγματα.
Πολύ σημαντικότερα είναι, νομίζω, τα ελλείμματα της πρότασης. Μάταια αναζητεί κανείς σ’ αυτήν ιδέες προσανατολισμένες στο μέλλον. Ιδέες που θα άνοιγαν νέους δρόμους, συμβάλλοντας στην αναζωογόνηση των θεσμών. Αυτές όμως κρίνουν κυρίως την ουσία της κυβερνητικής πρωτοβουλίας.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι δύσκολη μια πρώτη εκτίμησή της. Η πρόταση αναθεώρησης του Συντάγματος είναι πρόχειρη, συντηρητική και γερασμένη πριν την ώρα της. Δεν διαθέτει τη δύναμη να ενισχύσει τη θέση του πολίτη στην κοινωνία, να θεραπεύσει στον αναγκαίο βαθμό γνωστές δυσλειτουργίες και παθογένειες των θεσμών, να εμφυσήσει νέα πνοή στο πολίτευμα και να προσφέρει τον αναγκαίο θεσμικό εξοπλισμό για τη δημιουργική συμμετοχή της Ελλάδας στο διεθνές περιβάλλον.
* Ο κ. Γ. Παπαδημητρίου είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών.