Του Προκοπη Παυλοπουλου, υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης
Το ισχύον καθεστώς των επιχειρήσεων των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ και τα αδιέξοδα, στα οποία έχει οδηγήσει την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι γνωστά: Ο συνδυασμός της έλλειψης στρατηγικής σε ό,τι αφορά την πολιτική πρόσληψης και αξιοποίησης προσωπικού και την απουσία αναπτυξιακής προοπτικής, έχουν μετατρέψει ορισμένες, τουλάχιστον, από τις επιχειρήσεις αυτές, σε εστία καχεξίας και οικονομικής αιμορραγίας για τους ΟΤΑ. Οι υπέρχρεες και ζημιογόνες αυτές επιχειρήσεις συντηρούνται, στην ουσία, με έκτακτες επιχορηγήσεις που «περνούν» μέσα από τον Δήμο που τις έχει συστήσει, αποστερώντας τον έτσι από πόρους που σε καμία περίπτωση δεν του περισσεύουν. Με τα δεδομένα αυτά, οι αντίστοιχοι ΟΤΑ έχουν φθάσει στο σημείο αφενός να μην μπορούν πλέον ν’ ανταποκριθούν στο κόστος της μισθοδοσίας και στις λοιπές λειτουργικές δαπάνες των δημοτικών επιχειρήσεων. Και, αφετέρου, να μην μπορούν ν’ αναλάβουν ουσιαστικές εξυγιαντικές πρωτοβουλίες.
Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο, που εισάγεται ιδίως με τα άρθρα 252-270 του σχεδίου του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, αναμορφώνεται και εξορθολογίζεται πλήρως το καθεστώς ίδρυσης και λειτουργίας των δημοτικών επιχειρήσεων. Γνώμονας υπήρξε η διασφάλιση της οικονομικής τους βιωσιμότητας, η συνεχής εποπτεία λειτουργίας τους από το δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο, η στελέχωσή τους με ικανό προσωπικό και η αποτροπή προσλήψεων καθ’ υπέρβασιν των λειτουργικών τους αναγκών. Πρόκειται, στην ουσία, για την ολοκλήρωση ενός «νοικοκυρέματος», που είχε ήδη ξεκινήσει νωρίτερα, με την έκδοση του Π.Δ. 164/2004 και τη μετατροπή σε αορίστου χρόνου των συμβάσεων όσων ατόμων εξυπηρετούν πάγιες και διαρκείς ανάγκες και στους ΟΤΑ, αλλά και τις επιχειρήσεις τους, ώστε να σταματήσει η πολιτική ομηρεία και των εργαζομένων αυτών. Οι βασικοί άξονες της μεταρρύθμισης του καθεστώτος των δημοτικών επιχειρήσεων, που επισφραγίζει τη σημερινή αναπτυξιακή στρατηγική για τους ΟΤΑ πρώτου βαθμού, είναι οι ακόλουθοι:
Οι μορφές των επιχειρήσεων
Οι μορφές των δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων προσδιορίζονται πλέον περιοριστικά και είναι οι ακόλουθες:
-Δημοτικές ή κοινοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις.
-Ανώνυμες εταιρείες.
-Κοινωφελείς επιχειρήσεις.
Οι δημοτικές ή κοινοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις έχουν αντικείμενο δραστηριότητες ή υπηρεσίες που συνδέονται με συγκεκριμένες αρμοδιότητες των Δήμων και των Κοινοτήτων, όπως είναι η κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη, η παιδεία, ο πολιτισμός, ο αθλητισμός, η προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας για την οικονομική ανάπτυξη των Δήμων και των Κοινοτήτων. Αντικείμενο δραστηριότητας της κοινωφελούς επιχείρησης δεν μπορούν να αποτελέσουν οι παραχωρηθείσες στους ΟΤΑ κρατικές αρμοδιότητες, π.χ. τέλεση πολιτικού γάμου, τήρηση δημοτολογίου κ.λπ.
Ανώνυμες εταιρείες
Οι ανώνυμες εταιρείες δρουν με τρεις μορφές:
1. Με τη μορφή των κοινών ανώνυμων εταιρειών του ν. 2190/1920, όπως ισχύει κάθε φορά. Οι εταιρείες αυτές συνιστώνται είτε μόνο από περισσότερους Δήμους ή Κοινότητες είτε με τη συμμετοχή και άλλων φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, υπό τον όρο ότι οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης διαθέτουν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου. Το υπόλοιπο μετοχικό κεφάλαιο μπορεί να κατέχεται από άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Στην εταιρεία της μορφής αυτής είναι δυνατή η συμμετοχή του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ.
2. Με τη μορφή των αναπτυξιακών εταιρειών, στο μετοχικό κεφάλαιο των οποίων συμμετέχουν μόνο φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή και φορείς του Δημοσίου. Οι αναπτυξιακές αυτές εταιρείες έχουν αποκλειστικό αντικείμενο την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη των ΟΤΑ και την προώθηση της ανάπτυξης με τη συμμετοχή τους σε προγράμματα ή με την εφαρμογή σχετικών πολιτικών σε διαδημοτικό ή σε ευρύτερο γεωγραφικό χώρο.
3. Με τη μορφή των μονομετοχικών ανώνυμων εταιρειών, δηλαδή εκείνων οι οποίες συνιστώνται αποκλειστικά από ένα Δήμο ή μία Κοινότητα, που εισφέρουν το σύνολο του μετοχικού κεφαλαίου. Οι μονομετοχικές αυτές εταιρείες έχουν ως αποκλειστικό σκοπό την αξιοποίηση της ακίνητης δημοτικής ή κοινοτικής περιουσίας ή την εκμετάλλευση κοινόχρηστων χώρων.
Ειδικές ρυθμίσεις
-Οι επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν συσταθεί με ειδικές διατάξεις νόμου (όπως π.χ. ΔΕΥΑ και δημοτική ραδιοφωνία και τηλεόραση) εξακολουθούν να λειτουργούν, σύμφωνα με το καθεστώς ίδρυσής τους, χωρίς να αποκλείεται στο μέλλον η ίδρυση δημοτικών επιχειρήσεων ειδικού σκοπού.
-Η ίδρυση αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών επιτρέπεται μόνον εφόσον αυτό προβλέπεται από ειδική διάταξη νόμου. Σε ό,τι αφορά τις ήδη υφιστάμενες αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, αυτές συνεχίζουν να λειτουργούν ώς τη λήξη του χρόνου που προβλέπεται στη συστατική τους πράξη.
-Το προσωπικό των επιχειρήσεων διέπεται από τις διατάξεις που ρυθμίζουν την πρόσληψη του με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου προσωπικού των ΟΤΑ. Εξαίρεση ισχύει μόνο για τις ανώνυμες εταιρείες, οι οποίες, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας του κεφαλαιουχικού τους χαρακτήρα και για λόγους ευελιξίας, μπορούν να προσλαμβάνουν προσωπικό με βάση τον πρότυπο κανονισμό λειτουργίας τους, ο οποίος όμως έχει τη μορφή Προεδρικού Διατάγματος.
-Σε ό,τι αφορά τα έργα, τις προμήθειες και την παροχή υπηρεσιών εφαρμόζονται για όλες τις μορφές των δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων οι αντίστοιχες διατάξεις που ισχύουν και για τους Δήμους και τις Κοινότητες.
-Για πρώτη φορά επιτρέπεται η χρηματοδότηση κοινωφελούς επιχείρησης από τον Δήμο ή την Κοινότητα ως προς τις παρεχόμενες από αυτήν υπηρεσίες, μετά απόφαση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου.
-Σημαντική καινοτομία αποτελεί η επιχορήγηση από το κράτος ή από Δήμους και Κοινότητες νησιωτικών περιοχών ανώνυμης εταιρείας, που έχει συσταθεί από αυτούς για τη διεξαγωγή θαλάσσιων συγκοινωνιών και μεταφορών.
-Από την έναρξη ισχύος του νέου Κώδικα και ώς τις 31.12.2007, λύονται και τίθενται υπό εκκαθάριση όλες οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ, τις οποίες είτε έχουν συστήσει οι ίδιοι είτε συμμετέχουν σε αυτές κατά πλειοψηφία φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οι οποίες δεν προσαρμόζουν το καταστατικό τους στις διατάξεις του νέου Δημοτικού Κώδικα.
-Υφιστάμενες αμιγείς επιχειρήσεις του άρθρου 277 του ισχύοντος Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα του ίδιου Δήμου ή Κοινότητας είναι δυνατό να συγχωνευθούν μέσα σε ένα έτος από τη δημοσίευση του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα.
Το πλεονάζον προσωπικό
Λαμβάνεται πρόνοια ώστε το προσωπικό με σύμβαση αορίστου χρόνου, που θα καταστεί πλεονάζον, λόγω συγχώνευσης ή λύσης της δημοτικής επιχείρησης στην οποία απασχολείται, ανεξαρτήτως ειδικότητας, να μπορεί να μεταφερθεί σε υπηρεσίες του οικείου ΟΤΑ ή των νομικών προσώπων του.
Με το νέο αυτό πλαίσιο αποδεικνύεται, για μία ακόμη φορά, ότι η κυβέρνηση είναι συνεπής στις δεσμεύσεις της για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Επίσης, αποδεικνύεται εμπράκτως η στήριξη προς τους ΟΤΑ, αφού τους αναγνωρίζεται σημαντικός ρόλος στην προσπάθεια εξυγίανσης του συστήματος των δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων και θωρακίζονται με όλα τα αναγκαία για τον σκοπό αυτό θεσμικά εργαλεία. Αλλά, περαιτέρω, αποδεικνύεται και κάτι ακόμη: Οτι, με πολύτιμο συμπαραστάτη την ίδια την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι δυνατή η εδραίωση της αναπτυξιακής της προοπτικής και η καταξίωσή της στη συνείδηση των τοπικών κοινωνιών, τις οποίες εκπροσωπεί και από τις οποίες, συνακόλουθα, αντλεί τη δημοκρατική της νομιμοποίηση.