Τρεις δεκαετίες μετά την ψήφιση του Συντάγματος του 1975 έφθασε η ώρα για μια νέα αναθεώρησή του, που θα επιβεβαιώσει τη θεσμική εμβέλεια και τις σημαντικές δυνατότητες προσαρμογής στον χρόνο, που ανέκαθεν χαρακτήριζαν το εν ισχύι Σύνταγμά μας. H επικείμενη αναθεώρηση αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την πρόοδο του τόπου και τη βελτίωση της ποιότητας της Δημοκρατίας.
Το αναθεωρημένο Σύνταγμα οφείλει να καταγράψει μεταξύ άλλων και την αποφασιστικότητα των πολιτών και των εκπροσώπων τους απέναντι στα φαινόμενα της διαπλοκής. Πρέπει να καθιστά απολύτως σαφές ότι πρόκειται για ζήτημα που άπτεται της λειτουργίας, της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας των δημοκρατικών θεσμών, υποχρεώνοντας τον κοινό νομοθέτη σε θέσπιση μέτρων για την προστασία τους. H αρχή έχει ήδη γίνει και αναφέρω ενδεικτικά, τη ριζική αναθεώρηση του προηγούμενου θεσμικού πλαισίου, σε ό,τι αφορά σε προμήθειες κύριου και λοιπού υλικού των Ενόπλων Δυνάμεων, την κατάργηση του μαθηματικού τύπου στα δημόσια έργα, τη μετατροπή της απιστίας από πλημμέλημα σε κακούργημα κ.ά.
Συμφωνώ με την άποψη έγκριτων συνταγματολόγων ότι το κύριο πρόβλημα της ελληνικής πολιτείας, και το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε, είναι η αυξανόμενη αναξιοπιστία της στη συνείδηση των πολιτών. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο κράτος, τη δημόσια διοίκηση και τα πολιτικά κόμματα, αλλά και στην κρίση που διέρχονται πολλοί κοινωνικοί φορείς, όπως η Εκκλησία, η Δικαιοσύνη, ο χώρος της ενημέρωσης κ.ά. Ομολογώ, πάντως, ότι τα δύο χρόνια ως υπουργός Εθνικής Αμυνας, μαχόμενος στην πρώτη γραμμή του κυβερνητικού μετώπου υπέρ της διαφάνειας, της αλλαγής της κατεστημένης νοοτροπίας και της διασφάλισης του δημόσιου χρήματος, έμεινα κατάπληκτος με το μέγεθος της διαπλοκής και την ευκολία με την οποία εξαγοράζονται συνειδήσεις. Πρόκειται για ένα κληροδοτημένο από το παρελθόν νοσηρότατο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο συνιστά ευθεία απειλή κατά της ποιότητας της δημοκρατίας και καθιστά την Αναθεώρηση του Συντάγματος στο θέμα της διαφάνειας περισσότερο από ποτέ άλλοτε επιτακτική. Και αυτό δεν αφορά μόνο την εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά το σύνολο της κοινωνίας, η αντίδραση της οποίας επιβάλλεται να είναι καθολική, προκειμένου να υπάρξει αποτέλεσμα.
Στο πλαίσιο αυτό οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τη σημασία που έχει αποκτήσει για την ποιότητα της δημοκρατίας η ανάγκη να προαχθεί το πνεύμα της κοινωνίας των πολιτών. H διαφύλαξη και η ποιότητα των θεσμών της Δημοκρατίας νοούνται ως καθημερινή υπόθεση μιας ευαισθητοποιημένης κοινωνίας, η οποία οφείλει να δραστηριοποιείται στο πλαίσιο των αρχών της ελευθερίας, της διαφάνειας και της αλληλεγγύης. O διαρκής διάλογος με την κοινωνία των πολιτών με σκοπό την αναζήτηση ευρύτερης συναίνεσης και συμμετοχής στα ζητήματα αυτά πρέπει να κατοχυρωθεί ως συνταγματική υποχρέωση των οργάνων του κράτους.
Προς την κατεύθυνση της αποκατάστασης, τόσο της εμπιστοσύνης των πολιτών στα κοινά όσο και της αξιοπιστίας του πολιτικού κόσμου, κινείται η πρόταση για τον περιορισμό της βουλευτικής ασυλίας σε θέματα απτόμενα της άσκησης των βουλευτικών καθηκόντων.
Ταυτόχρονα, το ζήτημα της διαφάνειας στη χρηματοδότηση των προεκλογικών αγώνων αποτελεί βασική συνιστώσα της προσπάθειας αναβάθμισης του κύρους, της ανεξαρτησίας και της τιμής του πολιτικού κόσμου, αλλά και της πολιτικής διαδικασίας.
Στην ίδια αυτή κατεύθυνση λειτουργεί και η άρση του απόλυτου επαγγελματικού ασυμβίβαστου των βουλευτών που -παραδόξως- αποκλείει από το Κοινοβούλιο όσους διακρίνονται στον επαγγελματικό βίο και έχουν να προσφέρουν σημαντικά σε γνώση, εμπειρία και κύρος. Ωστόσο, επιβάλλεται η καθιέρωση όρων στην παράλληλη επαγγελματική ενασχόληση, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέπεια στις κοινοβουλευτικές υποχρεώσεις.
Επιπλέον, εάν υιοθετήσουμε τη λογική ότι με τη λελογισμένη αύξηση του αριθμού των βουλευτών που εκλέγονται χωρίς σταυρό προτίμησης θα διευκολυνθεί η είσοδος στην πολιτική ικανών και άξιων προσώπων και θα οδηγήσει στην απεξάρτηση από τη φθοροποιό παράδοση των «πελατειακών σχέσεων» και στον έλεγχο της επίδρασης του «πολιτικού χρήματος» που πραγματικά υποσκάπτει και εκφυλίζει σημαντικούς θεσμούς της Δημοκρατίας, τότε εγείρεται περαιτέρω θέμα για τη σημερινή διαδικασία ανάδειξης υποψηφίων.
Παρότι υποστηρίζω τον σταυρό προτίμησης ως την άμεση δημοκρατική διαδικασία ανάδειξης αντιπροσώπων, θεωρώ, με την παραπάνω λογική, ότι είναι προτιμότερο να εμπιστεύεται κανείς τις δημοκρατικές διαδικασίες στα κόμματα, την ηγεσία και την κρίση των πολιτών, παρά τα οποιαδήποτε συμφέροντα και τις εξαρτήσεις από αυτά.
Προκειμένου, δηλαδή, να διαρραγεί η πελατειακή σχέση και να εκλείψει η πίεση προς τους πολιτικούς, θα μπορούσαν οι επόμενες βουλευτικές αναμετρήσεις να διεξάγονται με υποψηφίους που προτείνονται από τα κόμματα με τρόπο ενιαίο στις εκλογικές περιφέρειες (λίστα). Αν μάλιστα αυτή η εκλογική διαδικασία συνδυάζεται και με τη δυνατότητα επιλογής-παρέμβασης των πολιτών στη δεδομένη κατάταξη των υποψηφίων (ανατρεπόμενη λίστα), τότε θα είχαμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Κατά τον ίδιο τρόπο η διασφάλιση υγιούς πολιτικού ανταγωνισμού και η ποιοτική σύνθεση του νομοθετικού σώματος συνδέονται άμεσα και με μια ριζική αναδιάρθρωση των εκλογικών περιφερειών της χώρας, ώστε κάθε μία από αυτές να αποδίδει 5 με 10 το πολύ έδρες. Πρόκειται για τολμηρό μέτρο κατάργησης των σημερινών ακραίων ανισοτήτων, που επιφέρει η διάκριση σε 56 εκλογικές περιφέρειες, μερικές από τις οποίες είναι περιφέρειες «μαμούθ» και άλλες είναι λιλιπούτειες. H συζήτησή του επιβάλλεται από την αρχή της ισότητας της ψήφου των πολιτών και θα λειτουργήσει ενισχυτικά με εκείνο της αύξησης του αριθμού των βουλευτών, που θα εκλέγονται χωρίς σταυρό προτίμησης.
Τέλος, ένας εποικοδομητικός και υγιής διάλογος μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων, υπεράνω εφήμερων σκοπιμοτήτων, θα προσδώσει την απαιτούμενη δυναμική ώστε το Σύνταγμά μας, μετά και από αυτήν την Αναθεώρηση, να μπορέσει να ανταποκριθεί στα κρίσιμα ζητήματα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου. Εξάλλου, η συναίνεση επιβάλλεται από το άρθρο 110 του Συντάγματος.
Περίπου 100 χρόνια μετά το Σύνταγμα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1911, που έδωσε στην Ελλάδα τη δυνατότητα μιας σταθερής πορείας, η σημερινή πολιτική ηγεσία του τόπου λαμβάνει εξίσου σημαντικές αποφάσεις. Προχωρούμε όλοι μαζί, για μια Ελλάδα που οργανώνει το παρόν και οικοδομεί το μέλλον με αυτοπεποίθηση, αποφασιστικότητα και επιτυχία.
*Ο κ. Σπήλιος Π. Σπηλιωτόπουλος είναι βουλευτής Αχαΐας της Νέας Δημοκρατίας και πρώην υπουργός Εθνικής Αμυνας.