Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διανύουν, στην παρούσα συγκυρία, μια από τις πλέον ψυχρές περιόδους της πρόσφατης ιστορίας τους. Κατά τρόπο τόσο ουσιαστικό όσο και σημειολογικό, μάλιστα, η εκ μέρους της Τουρκίας ματαίωση της προγραμματισθείσας για το διήμερο 7 και 8 Δεκεμβρίου επίσημης επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών κ. Αμπντουλάχ Γκιουλ στην Ελλάδα αποτελεί ίσως τη χαρακτηριστικότερη ένδειξη αυτής της ψυχρότητας. Ηρθε δε να καταδείξει και ότι δεν υπάρχει, προς το παρόν, πολύς χώρος για καλλιέργεια αισιόδοξων σκέψεων αναφορικά με το τι επιφυλάσσει το αμέσως προσεχές μέλλον.
Οι δυσμενείς προσδοκίες για τη μορφή και το μέλλον των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την E.E. εκτιμάται ότι θα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τις διμερείς σχέσεις. H επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας κ. Ντόρα Μπακογιάννη την περασμένη εβδομάδα απάντησε καταφατικά σε ερώτηση εάν εκτιμά ότι οι ευρωτουρκικές εξελίξεις θα επηρεάσουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Βεβαίως, δεν χρειαζόταν να πει το αυτονόητο η υπουργός Εξωτερικών. Το παρελθόν πολλές φορές έχει διδάξει ότι η Αγκυρα συνηθίζει για λόγους εντυπωσιασμού, άσκησης πολιτικής ή και εξυπηρέτησης εσωτερικών πολιτικών σκοπιμοτήτων, να προκαλεί εντάσεις στις σχέσεις της με την Ελλάδα όταν η ίδια αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, είτε στο εσωτερικό μέτωπο είτε στο διεθνές πεδίο.
Ρευστό περιβάλλον
Υπάρχει, όμως, και ακόμη μία παράμετρος: Στη γειτονική χώρα έχουν δρομολογηθεί ήδη, και όχι στερούμενες εντάσεων, σημαντικές αλλαγές σε επίπεδο ηγεσίας. Το επόμενο έτος θα εκλεγεί νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενώ θα πραγματοποιηθούν και βουλευτικές εκλογές. Το πολιτικό περιβάλλον διακρίνεται από εξαιρετική ρευστότητα, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι δεν λείπουν και οι φωνές που κάνουν λόγο -με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- ακόμη και για ενδεχόμενο πραξικοπήματος.
Η τουρκική πλευρά εμφανίστηκε εξαιρετικά ενοχλημένη από το γεγονός ότι η Ελλάδα υιοθέτησε μια τέτοια στάση απέναντι στις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Τουρκίας, την οποία δεν είχε προϋπολογίσει: H ελληνική κυβέρνηση αφενός μεν «εκτίθεται» πολιτικά ως ένθερμος και άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος «σύμμαχος» της Τουρκίας. Οπότε και δεν προσφέρει άλλοθι για επικρίσεις. Αφετέρου, όμως, δεν μοιάζει να «υποκύπτει» σε πιέσεις για άνευ όρων υποστήριξη των ευρωπαϊκών φιλοδοξιών της Αγκυρας, με αποτέλεσμα να βρίσκεται, μαζί με την Κύπρο και με τη Γαλλία, στην πρώτη γραμμή των θεωρούμενων «μη φιλικών» ή και «εχθρικών» κρατών της Ε.Ε.
Εν μέσω της γενικότερης νευρικότητας που επικρατεί στην τουρκική ηγεσία και δεδομένων των παραμέτρων που προαναφέρθηκαν, η πρόσφατη «περιπέτεια» με την επίσκεψη Γκιουλ προκάλεσε βαθύτατο εκνευρισμό στους υψηλούς ορόφους του στρατηγείου της τουρκικής διπλωματίας. Θεώρησαν αγενές και προσχηματικό ότι η κ. Μπακογιάννη ζήτησε την αναβολή της επίσκεψης, διότι έπρεπε να μετάσχει σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Μεσανατολικό. H άμεση επαναδιατύπωση της πρόσκλησης, μόλις έγινε γνωστή η χρονολογική μετάθεση της συγκεκριμένης συνεδρίασης, έπεσε στο κενό: το γραφείο του κ. Γκιουλ επικαλέστηκε «ανειλημμένες υποχρεώσεις» και απάντησε πως δεν μπορεί να γίνει τώρα η επίσκεψη.
Τις ημέρες (Πέμπτη 7 και Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου) που επρόκειτο να έρθει στην Ελλάδα, ο κ. Γκιουλ αποδείχθηκε ότι βρισκόταν στο γραφείο του, χωρίς κάποια συνάντηση να έχει γίνει ή ανακοινωθεί. H δικαιολογία, συνεπώς, ήταν εξόφθαλμα αρνητικών διαθέσεων για την Αθήνα.
Επαφές με… μέτρο
Ομως και η ελάχιστης διάρκειας -μόλις δέκα λεπτών- τηλεφωνική επικοινωνία Καραμανλή – Ερντογάν προχθές το μεσημέρι, που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Τούρκου πρωθυπουργού εν όψει των κρίσιμων συνόδων των «25» την εβδομάδα που αρχίζει αύριο, έδειξε επίσης ότι οι δύο πλευρές δεν έχουν αυτήν την περίοδο πολλά να πουν. Υπό αυτό το πρίσμα, θα πρέπει να μελετηθούν ακόμα:
– H μη συνάντηση των δύο ανδρών πρόσφατα στη Ρίγα της Λεττονίας, όπου αμφότεροι βρέθηκαν για μια σύνοδο του NATO
– H μη πραγματοποίηση μέχρι τώρα μιας συζητημένης από πολύ καιρό επίσκεψης του Ελληνα πρωθυπουργού στην Αγκυρα.
Ως προς τα πιθανά πεδία επί των οποίων ενδεχομένως η Αγκυρα θα επιδιώξει να ανεβάσει την ένταση στα διμερή, θεωρούνται το ζήτημα της μειονότητας στη Θράκη, οι εστίες των διεκδικήσεών της στο Αιγαίο, η «ανάσυρση» από το αρχείο του τραγικού δυστυχήματος πάνω από την Κάρπαθο πριν από μερικούς μήνες, όταν έχασε τη ζωή του Ελληνας πιλότος, και, φυσικά, το Κυπριακό.