Η χαώδης κατάσταση, που επικρατεί στις υπηρεσίες έκδοσης διαβατηρίων, περιγράφεται διεξοδικά σε ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που διαβιβάστηκε στον υπουργό Δημόσιας Τάξης. Οπως σημειώνεται στην έκθεση, έχουν σημειωθεί φαινόμενα δυσλειτουργίας, τα οποία προδίδουν ότι μέχρι στιγμής έχει δοθεί πολύ μεγαλύτερο βάρος στην ασφάλεια των διαβατηρίων απ’ όσο στον εξορθολογισμό της διαδικασίας, στην αποφυγή της ταλαιπωρίας των πολιτών και στην εγγύηση των δικαιωμάτων τους.
Από τη διερεύνηση των σχετικών αναφορών και τις διενεργηθείσες αυτοψίες, διαπιστώνεται σοβαρός αριθμός προβλημάτων με πάγια χαρακτηριστικά, είτε πρακτικού-τεχνικού, είτε νομικού χαρακτήρα. «Θα ανέμενε κανείς», αναφέρεται στην έκθεση, που έχει συντάξει ο αρμόδιος βοηθός συνήγορος κ. Ανδρέας Τάκης με ομάδα επιστημονικού προσωπικού, «ότι θα λαμβάνονταν υπόψη παράμετροι που θα απέβλεπαν στον εξορθολογισμό της διαδικασίας, την αποφυγή της γραφειοκρατίας και της ταλαιπωρίας του πολίτη και, βεβαίως, την εγγύηση των συνταγματικών του δικαιωμάτων». Σοβαρότερες δυσχέρειες αντιμετωπίζουν κυρίως όσοι διαθέτουν αστυνομικά δελτία ταυτότητας, η ισχύς των οποίων έχει λήξει, οι ανυπότακτοι εξωτερικού, οι ομογενείς Τουρκίας, Αλβανίας και οι υποκείμενοι σε έλεγχο δίωξης.
Σοβαρό πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι πολίτες και στην εξυπηρέτηση με αριθμό προτεραιότητας. Οι υπηρεσίες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν ημερησίως περισσότερους από 15-20 άτομα και εκδίδουν σημειώματα με αριθμό προτεραιότητας μέχρι τον αριθμό αυτό. Ετσι, οι ενδιαφερόμενοι αναγκάζονται να προσέρχονται στα αρμόδια γραφεία από τα χαράματα, ώστε να προλάβουν να προμηθευτούν το «μαγικό χαρτάκι». Οσοι προσέλθουν αργότερα καλούνται να επανέλθουν την επόμενη ημέρα. Ενας μάλιστα πολίτης διαμαρτυρήθηκε στον Συνήγορο ότι χρειάστηκε να προσέλθει στην υπηρεσία των διαβατηρίων πέντε φορές χωρίς να κατορθώσει τελικώς να προμηθευτεί τον απαραίτητο αριθμό προτεραιότητας.
Ο Συνήγορος θίγει ακόμη το ζήτημα του παράβολου, καθώς θεωρεί ότι η διαδικασία εγείρει σοβαρά ερωτήματα ως προς τη νομιμότητα της οικονομικής επιβάρυνσης σημαντικού αριθμού πολιτών, που, ήδη, έχουν διαβατήριο (με την παλαιά διαδικασία) ισχύος πέντε χρόνων, έχοντας καταβάλει το ανάλογο τίμημα. Εντύπωση προκαλεί, επισημαίνεται στην έκθεση, η ευκολία με την οποία τα υπουργεία Δημόσιας Τάξης και Εσωτερικών, έσπευσαν να απεκδυθούν κάθε ευθύνης, επικαλούμενα αναρμοδιότητα επί του θέματος. Στάση, που όπως εμφαντικά αναφέρεται, υποδηλώνει μειωμένη μέριμνα για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.
Οι προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη
Υστερα από αναλυτική παρουσίαση των επιμέρους προβλημάτων, ο Συνήγορος του Πολίτη καταλήγει σε συγκεκριμένες εισηγήσεις για την επίλυση ή έστω την άμβλυνσή τους:
– Καθιέρωση καταλόγου εξυπηρέτησης πολιτών με προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.
– Αναδιοργάνωση του συστήματος παραλαβής αιτήσεων από κατοίκους εξωτερικού.
– Συμψηφισμός των καταβληθέντων παραβόλων, που αντιστοιχούσαν στην υπολειπόμενη χρονική ισχύ των παλαιών διαβατηρίων.
– Απεξάρτηση της έκδοσης διαβατηρίου από την παλαιότητα των δελτίων αστυνομικής ταυτότητας.
– Ρητή αναγραφή του δικαιώματος χορήγησης διαβατηρίου στις βεβαιώσεις που χορηγούνται στους ανυπότακτους εξωτερικού.
– Εξακολούθηση χορήγησης διαβατηρίων στους ομογενείς Τουρκίας – Αλβανίας μέχρι την οριστική επίλυση του προβλήματός τους.
– Περιορισμός της διασταύρωσης στοιχείων μόνο στον έλεγχο τυχόν ισχύουσας απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα.